Als ik naar de sp.a kijk, zie ik een partij die zegt dat ze gewone dromen van gewone mensen wil waarmaken. Kijk ik wel goed? Zijn de gewone mensen wel mee? Zien ze eigenlijk wel dat de sp.a het verschil zou kunnen maken? Welk beeld hebben ze van het werk van hun verkozenen? Welke bomen zien ze door het bos? Zouden ze Roodkapje wel dat bos insturen? Zouden ze de wolven, vooral die in schaapsvacht, herkennen?

ALS IK NAAR DE SP.A KIJK, ZIE IK…

Zelf zie ik hoe in Vlaanderen gewone mensen gewoon zijn geraakt aan de welvaartsstaat. Ja, we leven hier in een land dat nog enkele jaren tot de top zal behoren van wat op deze planeet ‘goed leven’ heet. Maar zal dat in 2020, in 2030 nog zo zijn? Gezondheidszorg, sociale bescherming, onderwijs zijn degelijk georganiseerd, grote levenskeuzen worden gerespecteerd. De sp.a zit daar mee achter, en mag daar fier op zijn. Maar wat brengt de toekomst? En hoe kan ook de dag van vandaag beter: met meer gelijke kansen, met armoedebestrijding, met justitie, met het correct innen van belastingen. Er blijft werk aan de winkel.
Een partij moet ambitieus zijn, utopieën durven koesteren, leiding geven en anticiperen op de toekomst: meer ambities en meer (realistische) plannen dan wat ik nu zie. Er moeten meer sociale woningen komen en meer bossen. De economie moet vergroend en banken op hun plaats gezet. Onze militairen uit Afghanistan en de kernwapens uit België. Cultuur en migratie, wetenschapsbeleid en mobiliteit moeten van een kader en concrete plannen worden voorzien. Daarvoor is een beweging nodig van burgers die de visie steunen én een globaal plan dat mobiliserend werkt. Als ik naar de sp.a kijk, zie ik geen van beide.
Ideeën kunnen zowel uit het buitenland komen - opvallend hoe weinig de sp.a kijkt naar wat in de Scandinavische landen gebeurt - als bij de eigen mensen. Meer dialoog met de achterban zal nodig zijn. Want die is bereid om in te zetten op de langere termijn, want daar kan positief verschil worden gemaakt.

Een uitdaging is samen een antwoord geven op hoe de perceptie op politiek verworden is. Want laat ons wel wezen: als je aan gewone mensen vraagt hoe ze naar de sp.a kijken, kom je ook uit op de partij die de ‘te vette’ overheid verdedigt, die het profitariaat ‘van de andere’ niet uitroeit, een partij ‘als de anderen’, van ‘zakkenvullers’.
Ook al associeer ik (het) sp.a(pparaat) wel met behoeders van het algemeen belang (op korte termijn), zowel plaatselijk als nationaal (al is het me onduidelijk hoe dat zit in de provincies en welke invulling de partij geeft aan haar Europese actie), en met goede mensen, vooral achter de schermen, ik behoor tot een minderheid. En hoe dan ook behoort de afkalvende sp.a tot een minderheid in deze samenleving.
Alhoewel. Als ik naar de sp.a kijk, zie ik vooral een partij die lokaal, eerder in de steden, iets betekent, met bestuurders die resultaten kunnen voorleggen. Zou de partij meer moeten inzetten op lokaal beleid en van daaruit een nationale kracht opbouwen?

HOE OPNIEUW ELECTORAAL AANTREKKELIJK WORDEN?

Electoraal scoren is een synergie tussen een sterk maatschappelijk project, het uitdragen ervan, o.a. via een beweging, en rake communicatie. Die communicatie is een onderwerp op zich, waar ik me nu niet aan waag:
- Hoe de volatiele kiezer bereiken die meer vedetten plebisciteert dan zich uitspreekt over politieke projecten?
- Hoe de technische dossierkennis, die de sp.a en haar netwerken beheerst, vertalen naar achterban en ruim publiek?
- Hoe inzetten op sociale netwerking als Facebook, Netlog of Twitter?
- Hoe kan de partij het wantrouwen in de politiek counteren en foert-stemmers terughalen?
- Welke rol kunnen de verschillende organisaties van de ‘socialistische gemeenschappelijke actie’, in Vlaanderen en Franstalig België, daarbij spelen?
- Hoe zou de partij meer burgers met een wij-instelling, en vooral jongeren, kunnen aanspreken: studenten, jonge gezinnen in de stad en er buiten, jonge arbeiders en bedienden?

Veel van deze vragen hebben ook met de inhoud te maken en alles met de toekomst. Het langetermijnbelang, van ons allen, op de voorgrond plaatsen wordt dan de sleutel tot succes: bewust ingaan tegen de kortetermijnberekeningen die de politiek kenmerken. Ik stel dat kiezers bereid zijn het ‘vandaag’ te overstijgen als ze het langere termijn perspectief zien. Daarin kan de sp.a een nieuw elan vinden. Rond toekomst-thema’s als werk, gezondheid en een cleane omgeving: de toekomst van (klein)kinderen, van pensioenen binnen 10 jaar.
In het laatste verkiezingsprogramma van de sp.a lees ik ‘groene elektriciteit voor iedereen tegen 2020’. Winst voor u en mij en voor de samenleving. Wist u daarvan? Hoe denkt de sp.a daartoe te komen en wie wil ze daarbij betrekken? Ik kom hier nog op terug. Maar laat ons vooral verder gaan. Tegen 2020 ook alle tomaten bio, alle eieren scharreleieren, alle chocolade fair trade en alle pensioenfondsen ethisch: dat moet toch kunnen, en meer.
Een Plan-2020 dat uitgaat van utopieën en dromen en vertaald wordt in pittige speerpunten waarin de partij zich vastbijt, die ze fier uitdraagt: zo zie ik een scharnierbeweging vorm krijgen. Een mobiliserend plan dat richting, houvast en perspectief biedt. Rond welgemikte objectieven binnen een toekomstgericht kader. Ik geef hier enkele bescheiden voorzetten van een mogelijke invulling. Wie vult aan?

Eerlijke fiscaliteit

• Weg de huidige - ingewikkelde - regels die door en voor fiscalisten worden bedacht, vaak niet herverdelend zijn, en de economie niet echt sturen naar meer sociale en ecologische prioriteiten.

• De sp.a komt op voor een radicaal andere benadering van fiscaliteit:
- Transparant en eenvoudig (dus: anders dan wat we nu kennen).
- Naar draagkracht: werknemers, zelfstandigen en bedrijven betalen effectief hun deel (wat nu voor velen niet het geval is).
- Het bankgeheim wordt afgeschaft: de belastingsadministratie kan bij banken gegevens opvragen, en die met derde landen uitwisselen.
- Een vermogenskadaster wordt aangelegd.
- Een effectieve verschuiving van belastingen op arbeid naar belastingen op energie, kapitaalbezit en het gebruik van grondstoffen (met bijvoorbeeld het afschaffen van de inschrijvingstax voor auto’s en het instellen van een km-heffing, lagere BTW en accijnzen op milieuvriendelijke producten en diensten, hogere op milieubelastende, voordelen voor groen sparen, bijkomende heffingen op speculatieve beleggingen).
· Inhoudelijk en communicatief geeft dit thema kansen te over, zeker in deze post-Reynders-periode. Om het te doen aanslaan, zal het harder en principiëler moeten worden gespeeld dan de softe lippendienst die het onderwerp nu krijgt. Voor antwoorden op traditionele tegenargumenten bestaat een ruime waaier aan voorbeelden uit het buitenland (o.a. in de Scandinavische landen. Overigens behoort België in Europa tot de top 3 qua belastingen op arbeid en tot de slechtste 3 qua milieubelastingen).

Performante justitie

• De Belgische justitie neemt een voorbeeld aan hoe in de ons omringende landen een snellere en efficiëntere rechtspraak en strafuitvoering mogelijk is.

• De sp.a is de trekker van een grondig hervormde justitie die de burgers het gevoel geeft dat criminaliteit daadwerkelijk en efficiënt wordt bestreden door:
- Veel sneller tot uitspraken te komen.
- Onveiligheid in de buurt kordater aan te pakken (o.a. met meer wijkagenten - cfr. Antwerpen - gemeentelijke sancties en snelrecht).
- Witte boordcriminaliteit zwaarder te bestraffen (met minder achterpoorten in de wetten en het inzetten van meer fiscalisten en accountants die meer zullen opbrengen voor de schatkist).
- Bij alle strafbare feiten slachtoffers effectief te helpen.
- Boetes meer afhankelijk te maken van de draagkracht van de overtreder.
- Meer aandacht te hebben voor de re-integratie van gevangenen na hun straf.
· Door Justitie actief te claimen en te gaan voor radicale bijsturingen laten we het thema niet in ‘rechtse’ handen.

Duurzame economie

Business as usual is geen optie voor onze economische toekomst. Overschakelen naar - veel - minder energie en grondstoffenverbruik is een must om concurrentieel te blijven en om de draagkracht van onze planeet te respecteren.
Makkelijk is deze boodschap niet: we sluiten nog altijd onze ogen voor het feit dat het einde van goedkope energie nabij is. Hoe zal de economie er morgen uitzien? Zal de klimaatchaos kunnen worden vermeden? Zullen onze lonen en onze pensioenen op peil kunnen blijven?
Een sp.a kan het antwoord toch niet overlaten aan de hoofdkwartieren in multinationale bedrijven? Je kunt blijven foeteren op General Motors, Electrabel en de grootbanken, maar wat stel je (als positieve boodschap) in de plaats? En vooral: hoe betrek je de burgers er bij, hoe versterk je de band tussen de mensen en de politiek?

Vernieuwend en grensverleggend zou zijn als de sp.a bijvoorbeeld:
- Een nieuw elan zou geven aan het coöperatief model waarbij burgers worden gestimuleerd acties op te zetten. Collectief en mee gedragen door individueel belang: ‘collectief individuele acties’: participatief, betrokken, empowered, er zelf toe komen initiatief te nemen, samen met mensen uit je omgeving.
- Als 50, 100, 1000 burgers zich willen organiseren om samen een windmolen te installeren (zoals momenteel in Limburg gebeurt op aansturen van het ACW): steun dat volop. Voor de praktische kant kunnen bestaande coöperaties als Ecopower of Beauvent instaan, maar er is meer nodig om dergelijke projecten te realiseren, o.a. bijkomend onderzoek, slimme netwerken, garanties en financiering. Het idee van een grote volkslening kan zo body krijgen. Dergelijke initiatieven vanuit de overheid, en als partij, maximaal steunen brengt je waar het de mensen om te doen is: hun bestaanszekerheid. En het kan verschil maken. Als elke gemeente gemiddeld een plaatselijke 5 megawatt productie van hernieuwbare energie zou installeren, zouden tegen 2025 alle kerncentrales kunnen worden gesloten en de CO₂ uitstoot drastisch verminderd.
- Samenaankoop door burgers actief stimuleren. Samenaankoop van zonnepanelen bijvoorbeeld, of van mazout zoals door het OCMW van Zottegem werd opgezet. Dit voorbeeld toont overigens aan dat er juridisch en praktisch nog een en ander te doen valt. Trek dit door naar een wijk waar de bewoners samen hun daken willen isoleren, of samen een project willen starten voor autodelen. Of een aantal boeren die nabij een natuurgebied samen met Natuurpunt, wijkbewoners en de gemeente een installatie voor houtpellets willen opzetten. Of geef grote gezinnen met een bescheiden inkomen de mogelijkheid spaarzame wasmachines te huren.
- Een groot actieplan voor het renoveren van leegstaande panden door gemeentelijke structuren i.s.m. actieve burgers. Het idee: betaalbare duurzame woningen ter beschikking stellen aan jonge gezinnen, een flink deel voorbehouden voor oudere mensen en gehandicapten en sociale noodsituaties. Heel wat ‘babyboomers’ met geld op hun spaarrekening zullen wat graag participeren aan een coöperatie waar ze zowel kleinkinderen kansen bieden, als voor hun eigen oude dag wat achter de hand hebben. Bovendien doen ze een veilige belegging die henzelf en hun omgeving beter maken.
- Door regelgeving, overleg met de sector en veel druk vanuit consumenten (en partijen als scharnier?) moet ook de dagelijkse consumptie van ons allen een meer duurzaam karakter kunnen krijgen: vegetarische gerechten standaard in alle beenhouwerijen, donderdag veggiedag in alle overheidsrestaurants, bio als norm voor alle voeding, fair trade en reparatieplicht in elektronica, enzovoort.

Utopisch? Te vergaand? Te ingewikkeld? Creëer als politiek de ruimte, de hefbomen en de speerpunten. De toekomst voorbereiden, welvaart en welzijn creëren (binnen onze planetaire grenzen) én de band met de kiezers aanhalen,… én die kiezers niet alleen als klanten aanzien maar ook als deelnemers aan maatschappelijke projecten. Als dat geen win is voor alle partijen? Van buiten de partij bekeken lijken dit haalbare vooruitzichten.

Marc Bontemps ¹

Noot
1/ De auteur schrijft de bijdrage ter persoonlijke titel. Marc Bontemps is professioneel actief geweest in de derdewereldbeweging en het ethisch bankieren. Als directeur van Ecolife is zijn huidig werkveld het ecologisch handelen.

sp.a - ideologie - socialisme - verkiezingen

Samenleving & Politiek, Jaargang 17, 2010, nr. 8 (oktober), pagina 4 tot 8

• sp.a
• ideologie
• socialisme
• verkiezingen

REFLECTIES OVER DE SP.A