Aartsmoeilijk is het om een stukje over hoop te schrijven terwijl het beeld van een achttal spartelende premature baby's in een door Israël belegerd Palestijns ziekenhuis op het netvlies kleeft. De moed zakt me in de schoenen als ik lees dat weer een dag is voorbijgegaan met discussies of er nu zal worden geijverd voor een 'humanitaire pauze' of een 'staakt-het-vuren'. Ik vraag me af waar men het idee vandaan haalt om interculturele dialoogtafels te organiseren, terwijl het aantal dodelijke Palestijnse slachtoffers pijlsnel de lucht in schiet.

Toch is er misschien hoop. Hoopvol is het immers dat ik niet alleen blijk te staan met mijn totale hopeloosheid. Hoopvol is het dat we nu misschien noodgedwongen beginnen af te rekenen met het morele superioriteitgevoel van het Westen. Niet alleen als het gaat over een kolonialisme uit een ver vervlogen tijdperk, maar ook over westerse geopolitiek vandaag. Wat zich momenteel in Gaza afspeelt en hoe het Westen daarmee omgaat, is dan ook voer voor een snelcursus dekoloniseren.

Hoopvol is dat we nu noodgedwongen beginnen af te rekenen met het morele superioriteitgevoel van het Westen.

Dekoloniseren gaat over het erkennen hoe koloniale denkbeelden tot op vandaag doorleven en daardoor bijdragen aan structurele ongelijkheden en blijvende onderdrukking. Deze koloniale denkbeelden nemen als startpunt de superioriteit van de westerse beschaving, waarbij die westerse, moderne beschaving zichzelf ook definieert door zich af te zetten van wat ze als niet-modern, niet-westers en dus 'the Other' beschouwt. Heel sterk speelt daarbij de retoriek van 'redding'. Inferieure culturen werden gered door ze te bekeren, te civiliseren, te ontwikkelen, te moderniseren, de vrije markt in te leiden. Het is een retoriek die de westerse hegemonie tot op vandaag legitimeert en die er tegelijkertijd ook voor zorgt dat de donkere zijde ervan verborgen blijft: de structurele onderdrukking en het geweld die er onlosmakelijk deel van maken.

Om te begrijpen hoe dit tot op vandaag doorleeft, volstaat het om te kijken wie zich op 27 oktober schaarde achter een VN-resolutie voor een onmiddellijk staakt-het-vuren. In totaal keurden 120 landen die goed, bijna allemaal 'ontwikkelingslanden' die zich onder de noemer G77 hebben verenigd, de meesten dus voormalige gekoloniseerde gebieden. 45 landen onthielden zich en 14 landen stemden tegen. Frankrijk was het enige land uit de G7, dat de 7 rijkste landen van de wereld samenbrengt, dat voor stemde. Terwijl er globaal gezien een overweldigende meerderheid Palestina erkent, is er geen één van de G7-landen die dat doet (noch de EU dat er als achtste land aan werd toegevoegd). Zes van de negen belangrijkste handelspartners van Israël zijn G7-landen, alsook Israëls top drie van wapenleveranciers. Dit toont niet alleen hoe de globale machtsverhoudingen sinds het formele einde van de kolonisatie grotendeels dezelfde zijn gebleven. Het toont ook hoe het Westen er alles aandoet om dat zo te houden.

Echter, niet alleen Gaza is de voorbije maand volledig aan diggelen geslagen, ook de legitimiteit van de huidige wereldorde staat vandaag meer dan ooit onder druk. Veel heeft te maken met de dubbele standaarden die het Westen heeft gehanteerd in het voorbije oorlogsjaar. Terwijl het belegerde Oekraïne kon rekenen op de onvoorwaardelijk solidariteit van het Westen (en dus geen dialoogtafels), is het vandaag Israël dat deze steun tegemoetkomt en dat terwijl het onverminderd een etnische zuivering uitvoert en daarbij het internationale humanitaire en oorlogsrecht totaal ondergraaft, nochtans elementen waarmee het Westen haar hegemonie graag legitimeert. Terwijl de G7-landen worstelen met een historisch schuldcomplex (omtrent een wijdverspreid antisemitisme dat aan de basis ligt van de staat Israël en de daaropvolgende bezetting van Palestina), staat de rest van de wereld (niet geplaagd door dit schuldgevoel) te kijken van zoveel hypocrisie.

Het hoopvolle is dat we in grote getalen lijken in te zien hoe Europa aan de verkeerde kant staat in de oorlog in Gaza.

Steeds luider klinkt de onvrede vanuit de G77-landen over de dubbele moraal van het Westen. Sinds Israëls recente genocidale onderneming in Gaza, is dat echter ook in het Westen zelf veel nadrukkelijker het geval. Twee belangrijke oorzaken lijken daarvoor te bestaan. Enerzijds zijn ook hier veel mensen die zich afvragen hoe het Westen zo onverschillig kan blijven bij zoveel (Palestijns) leed, terwijl ander leed (van Israëli) haar in het hart lijkt te raken, ook al is het veel kleiner van schaal (denk aan de projectie van de Israëlische vlag op de Eiffel-toren en het Berlamont-gebouw na de Hamas-aanvallen). Puur vanuit een humanistisch oogpunt is het moeilijk te verdragen dat het Westen een differentiatie lijkt te maken tussen twee soorten leed, en dus tussen twee soorten mensen (de westerse en 'the Other'). Anderzijds is het zelfs voor het kleinste kind duidelijk dat dit geen buitenlands conflict is, maar dat het intens verweven is met onze eigen geschiedenis van kolonialisme tot antisemitisme. Onze positie doet er dus toe, of we zullen het als een boemerang in ons gezicht terugkrijgen. Het akelige is dat het Europa waarvan we dachten dat het aan de goede kant van de geschiedenis stond, het vandaag lijkt te laten afweten. Het hoopvolle is dat we dat in grote getalen lijken in te zien en leren kaderen in een veel langere geschiedenis van kolonialisme en onderdrukking. Zonder daarbij de verwezenlijkingen van het Westen te negeren, kan dat inzicht ons in staat stellen om na te denken hoe we ons kunnen bevrijden van de kolonialiteit waarin we soms gevangen zitten. Het is ook een eerste stap naar een meer rechtvaardigere wereldorde.

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 10 (december), pagina 6 tot 7

• dekolonisatie
• westen
• Gaza

10 GOEDE DINGEN IN 2023