Met de Russische invasie in Oekraïne dreigt een ontrafeling van het wereldsysteem, waarbij Oekraïne slechts de eerste steen zou zijn. Lonkt achter de schermen de opkomst van Eurazië in de mondiale orde?
HET 'ONOPGELOSTE RUSSISCHE VRAAGSTUK'
Het 'onopgeloste Russische vraagstuk'. Vanuit dat perspectief zullen toekomstige historici wellicht naar de huidige ontwikkelingen in Oekraïne kijken. Elk tijdperk heeft zo zijn eigen betekenis, die vaak niet altijd begrepen wordt op het moment zelf. Het 'concert van Europa', dat in 1815 ontstond uit de Napoleontische oorlogen, restaureerde een systeem van autoritaire en conservatieve regimes die de opkomst van de democratie trachtten te onderdrukken. Ondanks revolutiegolven in 1820, 1830 en 1848 kon dit stelsel waarin de Europese grootmachten (de Britten, Fransen, Pruisen, Oostenrijkers en Russen) elkaar in balans hielden, enigszins standhouden. In de Krimoorlog (1853-1856) daagden de Russen dit systeem uit, en leek het alsof een 'beperkte Europese oorlog' terug tot de mogelijkheden behoorde. Rusland had zijn ambities in de Zwarte Zeeregio onvoldoende kunnen realiseren omdat de andere Europese naties de nieuwe industrialisatie sneller hadden toegepast op de oorlogsvoering (van de Meerssche, 2006).
De les die Rusland toen trok was dat men hierin mee moest, en dat men ook een meer opgeleide bevolking nodig had – wat op haar beurt mede verklaart waarom Rusland pas zeer laat, in 1861, het lijfeigenschap afschafte. Daardoor liep Rusland aanzienlijke vertraging op in het introduceren van de moderniteit. Traditionalisme en lijfeigenschap waren eerder in de geschiedenis van Rusland een onderdeel van het 'Horde systeem' – wat de grondvesten legde van de autocratische aanpak van Moskou via de centralisatie van de macht, persoonlijke loyaliteit ten aanzien van één leider, strikte sociale hiërarchie, onderdrukking en de militarisering van de natie. De introductie van vrijheden ging niet zonder slag of stoot, en moest al snel 'begeleid' worden om de macht van de Tsaar niet te ondermijnen. Moderniteit en traditionalisme kwamen niet tot een synthese (Arbatova, 2019).
INTERNATIONALE ORDE IN CRISIS
Vanaf de Krimoorlog (1853-1856) begon de internationale orde geleidelijk te desintegreren. Geo-economische en geopolitieke factoren zorgden ervoor dat de Duitse Bond uit elkaar spatte, waarbij Pruisen onder Otto von Bismarck met 'Blut und Eisen' een nieuwe Duitse natie creëerde die in 1871 in Versailles werd uitgeroepen. Hieruit ontstond een 'Frans revanchisme' en rivaliteit met Duitsland, die uitmondde in een tijdelijke nieuwe vrede – het Verdrag van Versailles van 1918. Herstelbetalingen en vernedering legden evenwel de voedingsbodem voor een 'Duits revanchisme', dat politiek uitgebuit werd door de Nazi's en leidde tot de Tweede Wereldoorlog. Een diep wederzijds wantrouwen bestond reeds sinds 1917 tussen de Sovjet-Unie en de westerse machten, waardoor er onder de geallieerden altijd weer vragen werden gesteld met betrekking tot de intenties van Stalin (vanden Berghe, 2008).
Tot drie keer toe moest de internationale orde 'heringericht' worden in de 20e eeuw; de Volkenbond in 1920 en de Verenigde Naties in 1945. De implosie van de Sovjet-Unie in 1991 beschouwt Vladimir Poetin nog steeds als de 'grootste geopolitieke catastrofe van de 20e eeuw'. Vladislav Surkov, één van Poetins architecten van een 'geleide democratie', merkte in 2019 op dat er een hoge spanning bestond tussen het 'behoud van [Russische] controle over uitgestrekte heterogene ruimten' en de 'voortdurende geopolitieke strijd' met andere machten. Deze maakten volgens hem de militair-politieke functies van de staat het belangrijkst en het meest doorslaggevend (Arbatova, 2019). Was een 'Russisch revanchisme' in de maak?
GEMISTE KANS IN DE JAREN 1990
In de jaren 1990 had de wereld een unieke derde kans misgelopen om tot werkelijke synthese te komen. Na de val van de Sovjet-Unie, en het ontstaan van onafhankelijke opvolgersstaten als Rusland en Oekraïne, zouden deze landen geïntegreerd kunnen worden in een wereldgemeenschap en versterkte internationale rechtsorde rond democratie. Het vormde een tijdperk van hoop en nieuwe mogelijkheden, zo lang maar met de geschiedenis rekening gehouden werd. Maar de confrontatie tussen moderniteit en traditionalisme, tussen westerse en 'oosterse' economische recepten, en tussen verschillende visies op veiligheid, economie en politiek zouden er uiteindelijk toe leiden dat reeds vanaf het einde van de jaren 1990 deze historische geopolitieke kans werd gemist.
Amerikaanse neoliberale shocktherapie in de Russische economie (privatisering, deregulering) leidde al snel tot het ontstaan van een economische elite, de oligarchen. Op veiligheidsvlak verdween het Warschaupact, maar bleef de NAVO bestaan en begon deze zich sinds 1999 in meerdere golven uit te breiden. Op 31 december 1999 stelde de Russische president Jeltsin de voormalige KGB-officier Vladimir Poetin aan als zijn opvolger. Langzaam maar zeker verwijderden de geesten zich opnieuw van elkaar tot een situatie waarbij 'West' en 'Oost' niet langer een gedeelde visie hadden op de werkelijkheid, laat staan een gemeenschappelijke taal. Zo dreef een gemeenschappelijke toekomst steeds verder weg.
HET OUDE PARADIGMA KOMT WEER OP DE VOORGROND
Daarmee kwam het oude paradigma waarmee vroegere Russische leiders steeds opnieuw worstelden, weer op de voorgrond. De rechtsstaat, internationale rechtsorde alsook democratische waarden en normen werden daarbij opnieuw gezien als een uitdaging voor het Russische autoritaire stelsel. En zoals de Pools-Amerikaanse geopolitieke denker Zbigniew Brzezinksi al in 1997 had aangekaart, besefte het Kremlin dat de introductie van deze waarden ertoe zou leiden dat de Russische Federatie als zelfstandige geopolitieke entiteit die negen tijdszones omvatte, gewoon niet bestuurbaar zou zijn en uiteindelijk uiteen zou vallen (Brzezinski, 1997a; Brzezinski, 1997b).
Wilde Rusland overleven, dan diende het terug te keren naar de traditionele waarden waarbij de orthodoxie hersteld werd om het volk 'in goede banen te leiden' en zelfs het politieke beleid te legitimeren. Nostalgie voor de Russische traditionele waarden bood een gids voor een alternatief model, dat meteen ook de belangen van de nieuwe elite rond Poetin moest veiligstellen na de eliminatie van de eerdere golf van oligarchen uit de jaren 1990 tot een club die uiterst loyaal was aan Poetin zelf. Had de geschiedenis niet aangetoond dat elke keer waarop een zwakke 'liberale' leider de macht had genomen het Russische statelijke apparaat zelf uit elkaar begon te vallen? Poetin, en zijn entourage, moet daarbij wellicht gedacht hebben aan tsaar Alexander II (die het lijfeigenschap had afgeschaft) of Mikhail Gorbatsjov (die economische hervormingen, perestroikja, en politieke openheid, Glasnost, had geïntroduceerd). In beide gevallen had dit onheil gebracht over Russische macht(sprojectie).
HOE OEKRAÏNE EEN ONAFHANKELIJKE STAAT WERD
In een proces waarbij de Sovjet-Unie onvoldoende in staat was de westerse productiviteitsgroei en toename van defensie-uitgaven te volgen, was de machtspositie van het Kremlin reeds lang aan het verbrokkelen. Dit proces versnelde door een couppoging van oudgediende Sovjets tegen Gorbatsjov. Op 23 augustus 1991 leest een opportunistische Boris Jeltsin in een theatrale acte de présence secretaris-generaal van de Opperste Sovjet, Mikhail Gorbatsjov, de les op een openbare conferentie. Hij verbiedt later de communistische partij en laat al haar bezittingen nationaliseren. Daags nadien, op 24 augustus 1991, draait de voormalige communist en nu plots overtuigd nationalist Leonid Kravtsjoek zijn kar door de onafhankelijkheid van Oekraïne uit te roepen, die op 1 december 1991 via een volksraadpleging werd bevestigd. Interessant is wel dat de meeste dissidente stemmen uit de oostelijke Donbasregio kwamen.
Voor Gorbatsjov en de Sovjet-Unie betekende deze gebeurtenis het begin van het einde. Zonder een unie met Oekraïne was er geen Sovjet-Unie meer mogelijk. Intussen hadden ook de andere deelcomponenten van de Sovjet-Unie hun onafhankelijkheid uitgeroepen; Wit-Rusland op 25 augustus, Moldavië op 27 augustus, Azerbeidzjan op 30 augustus, en Kirgizië en Oezbekistan op 31 augustus 1991. Nog even was er in oktober sprake over een gezamenlijk samenwerkingsverdrag, maar Jeltsin wou enkel nog een losse confederale samenwerking; het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. Er was geen plaats meer voor een centraal gezag, waardoor op kerstdag 1991 Gorbatsjov de handdoek in de ring smeet. Plots was de Koude Oorlog ten einde, zo leek het toch even. Op dat moment was Poetin een jonge KGB-officier die gestationeerd was in Duitsland. We weten dat Poetin zeer aangedaan was van deze ontwikkelingen, die hij, net als vele andere Russen later, als een historische vergissing beschouwde.
In Poetins hoofd is Oekraïne onlosmakelijk verbonden met de neergang van de Russische macht in 1991.
Vele Russen zien Oekraïne als een onlosmakelijk verbonden stuk van de Russische geschiedenis, al is men veelal uiterst selectief, botweg onjuist en revisionistisch in deze visie. Niet toevallig wordt het oosten van Oekraïne vaak met de term 'Klein-Rusland' aangeduid. Voor anderen in West-Oekraïne verwijst deze term eerder naar de oude imperiale verhoudingen; de bezetting en creatie van 'Novorossija' door tsarina Catharina de Grote vanaf 1764. Vooral van belang om te onthouden is dat in Poetins hoofd 'Oekraïne' zo onlosmakelijk verbonden werd met de 'neergang van de Russische macht in 1991'.
HET KANTELJAAR 2014
Twee rivaliserende projecten dienden zich eind 2013 aan in de geopolitieke strijd om 'grensland' Oekraïne. Aan westerse zijde bood de Europese Unie toegang tot de interne markt in het kader van haar associatiepartnerschappen en 610 miljoen euro om de technische EU-standaarden te implementeren. Dat zou meer economische groei moeten opleveren. Aan Russische zijde ontwikkelde president Poetin een plan om tegen 2015 een zogenaamde douane-unie, de 'Euraziatische Economische Unie' (EEU), tot stand te brengen met landen als Wit-Rusland, Oekraïne en Kazachstan als centrale spelers. Economie en politiek gaan in beide projecten hand in hand. De Europese Commissie speelde het evenwel hard en stelde de pro-Russische Oekraïense president Janoekovitsj de facto voor een dilemma; het is onze deal of geen deal. De Oekraïense staatskas was er evenwel slecht aan toe en had behoefte aan meer 'impulsen'. Janoekovitsj wendde zich bijgevolg tot Rusland, die tot 10 miljard directe noodkredieten wilde aanbieden en een korting op de gasprijs, tevens in ruil voor een verlenging van de licentie voor Sevastopol als Russische marinehaven tot 2041 in plaats van 2017.
De facto kwam Oekraïne zo terecht in een machtsstrijd tussen het Westen en Rusland, die steeds meer in intensiteit zou toenemen. Janoekovitsj moest vluchten omdat zijn corruptie in het openbaar kwam. Zijn eigen 'Party of Regions' keerde de kar en creëerde een nieuwe regering samen met de oppositie. In slechts enkele weken tijd besliste Poetin tot de annexactie van de Krim, uit vrees dat de Russische maritieme machtsprojectie vanuit Sevastopol anders niet meer mogelijk zal zijn. Vanaf mei 2014 worden de 'oblasts' Donetsk en Loegansk permanent gedestabiliseerd om een Oekraïens NAVO-lidmaatschap onmogelijk te maken. Sindsdien bleef het geopolitieke vraagstuk 'Oekraïne' hangende en steeds nijpender.
WAAROM POETIN KOOS VOOR EEN 'MAXIMAAL' SCENARIO
De Amerikaanse presidenten Bill Clinton en George W. Bush zochten snelle successen in de buitenlandse politiek zonder al te veel historisch besef. De NAVO werd vanaf 1999 in meerdere golven uitgebreid met de lidstaten van het voormalige Warschaupact. Onder president George W. Bush was er de ngo Freedom House die met geld van het State Department de oppositie mee organiseerde in het nabije buitenland van Rusland, zoals in Georgië, Oekraïne en Kirgizië. Niet alleen verloor Moskou haar veilige bufferzone in het westen, ook haar economische invloedssfeer stond onder druk en democratie werd nu 'geïmporteerd'. Veiligheidsspecialisten in Moskou benadrukken telkens dat alle bedreigingen voor de veiligheid van Rusland in het verleden steeds uit het westen kwamen. De NAVO, nochtans een organisatie die opgericht was tijdens de Koude Oorlog, breidde zich steeds verder uit, waardoor de Russische defensie-elite meent dat het land omsingeld wordt. De psychologische uitwerking daarvan kan geopolitiek niet worden onderschat. Oekraïne vormt in deze Oost-West-strijd een frontlinie. Om die reden wenst Moskou een reeks van bufferstaten in het westen: Wit-Rusland en Oekraïne.
Moskou wenst een reeks van bufferstaten in het westen: Wit-Rusland en Oekraïne.
Dat Poetin op 24 februari 2022 uiteindelijk koos voor een 'maximaal scenario' met een gefaalde poging tot omverwerping van de Oekraïense regering verraste vele analisten. Drie elementen lijken hierin mee te spelen.
Een. Het ontstaan van een veiligheidsdilemma sinds 2014, waarbij Oekraïne begrijpelijk zijn leger ging moderniseren, selectief met de NAVO samenwerkte, Turkse drones kocht die deze ook daadwerkelijk inzette in oktober 2021 op de contactlijn met Donetsk-Loegansk. Tevens waren er pogingen om het Israëlische Iron Dome-raketafweersysteem aan te kopen. Dat wijzigde wellicht de strategische calculatie van het Kremlin waarbij men meende dat men slechts vier tot vijf jaar had voordat de strategische balans zou schuiven in het nadeel van Rusland.
Twee. De economie in West-Oekraïne tot voorbij de Dnjepr bloeide op en daarmee groeiden haar democratische aspiraties. Dat vormde een bedreiging voor het Russische traditionalistische staatsmodel, die al lang problemen had inzake economische attractiviteit.
Drie. Sommige neo-Eurazianistische denkers, zoals Alexander Doegin, en de veiligheidselite rond Poetin maakten zich zorgen over de plaats van Rusland in het wereldsysteem (Arbatova, 2019). Het lijkt erop dat de radicale idee de overhand haalde waarbij men meende dat een systeemcrisis met het Westen uiteindelijk onvermijdelijk zou worden, omdat 'het Westen Moskou geen plaats gunde in het wereldsysteem'. Integendeel, men geloofde dat westerse landen uiteindelijk uit waren op regime change en misschien wel de ontmanteling van de Russische Federatie. Vormde dat niet de ware geopolitieke agenda van het Westen? Het Russische revanchisme kreeg nu een eigen existentiële geopolitieke agenda.
In het Westen beseften we wellicht onvoldoende welke radicalisering zich in Moskou aan het manifesteren was. Als deze analyse klopt, dan moeten we de oorlog in Oekraïne zien als een door Moskou uitgelokte crisis en poging om de Russen in het buitenland te 'beschermen' en zo een grotere geopolitieke entiteit te creëren die 'nog relevent' kan blijven in de wereldpolitiek.
Deze analyse wordt verder ondersteund door een aantal opmerkelijke elementen. Een per ongeluk uitgelekt en voorbereid perscommuniqué van het Russian Information Agency (RIA), dat even online werd geplaatst op 28 februari 2022, kan deze visie bevestigen (AFBEELDING 1). Een eerdere tweet van de Russische buitenlandcommentator Dmitri Trenin ging in dezelfde lijn (AFBEELDING 2). Tegelijk stelde de Russische buitenlandminister Lavrov, op zijn persconferentie tijdens een Turkse bemiddelingspoging in Antalya op 10 maart 2022, dat 'Rusland vecht voor haar plaats in het wereldsysteem'.
AFBEELDING 1
AFBEELDING 2
DE OPKOMST VAN 'EURAZIË'? OF TOCH 'GEOPOLITIEKE SYNTHESE'?
Als deze analyse correct is, dan verandert dit het verhaal. De massieve westerse sancties in reactie op de Russische invasie in Oekraïne zouden wel eens het omgekeerd effect kunnen hebben. Ze zouden de Euraziatische machten (Rusland, India, China en de Belt & Road-landen) kunnen samenbrengen. Want ondertussen werd de afgelopen jaren een geopolitieke agenda voorbereid onder 'traditionalistische en/of revisionistische landen' voor een alternatieve orde; de opkomst van 'Eurazië'. De oprichting van een 'Eurasia Forum' in Boedapest vormt hiervan een voorbeeld. Recent liet de Hongaarse premier Viktor Orbán zich al ontvallen dat zijn land 'niet in een oorlog tegen Rusland meegesleurd wil worden'.
Peking liet midden maart 2022 verstaan dat ze niet meteen zal ingrijpen in de oorlog in Oekraïne, noch haar bondgenoot openlijk zal afvallen. Zolang de mondiale stabiliteit en haar sociale contract met de eigen Chinese burgers niet in gevaar wordt gebracht, wacht Peking. De wederzijdse 'uitputting' tussen het Westen en Rusland zou nog voordelen kunnen opleveren. India is dan weer afhankelijk van Rusland op het vlak van voedsel, energie en defensie. Inflatie van prijzen kan het precaire sociale contract binnen India in gevaar brengen. Een collega schreef me: dit is onze oorlog niet.
Willen we geopolitiek denken, dan moeten we aan India een verregaand partnerschap aanbieden op voedsel, energie en defensie.
Willen we dus geopolitiek denken, dan moeten de Verenigde Staten, de Europese Unie samen met het Verenigd Koninkrijk aan India een verregaand partnerschap aanbieden op voedsel, energie en defensie. Via de oorlog in Oekraïne lonkt immers de opkomst van Eurazië in de mondiale orde achter de schermen. In plaats daarvan zou de westerse wereld moeten nadenken welke plaats zij Rusland en China kan aanbieden in de nieuwe wereld. We moeten dus een strategie ontwikkelen en nadenken waar we geopolitiek en geostrategisch willen landen. Een scenario van 'geopolitieke synthese' lijkt daarbij meest wenselijk maar het moeilijkste realiseerbaar.
ZOEKEN NAAR EEN OPLOSSING
Toch kunnen we uit deze oorlog de conclusie trekken dat de Europese veiligheidsorde niet langer werkt. Zij kan ons geen volledige veiligheid meer bieden. Er zal na deze oorlog een vergezicht en pad naar een veiligheidsorde moeten komen waarbij Rusland geïncorporeerd wordt in een pan-Europese veiligheidsarchitectuur. Momenteel is dat nog onrealistisch, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog pleitte ook de Nederlands-Amerikaanse geopolitieke denker Nicholas Spykman voor het ondenkbare na de toenmalige wereldbrand; een nieuwe orde waarbij Duitsland en Japan strategische samenwerkingspartners van de VS zouden worden (Criekemans, 2007; Criekemans, 2022; Spykman, 1942; Spykman, 1944). Het werk van Nicholas Spykman kan inspirerend werken voor een wereld na morgen.
Tegelijkertijd stelt zich de vraag om China. Enige analisten aldaar speculeren of Peking niet uiteindelijk voor het Westen zal moeten kiezen (Wei, 2022), als het daaruit tastbare vruchten kan plukken. Want er is een fundamenteel probleem: Poetin beging een strategische blunder van de hoogste orde. Rusland heeft onvoldoende ingeschat hoe sterk het Oekraïense verzet en nationale eenheid zou zijn, en een 'Russische vrede' nadien is nu al verloren. De paradox is dat Moskou een zichzelf waarmakende voorspelling in gang zette waarbij de Oekraïense nationale identiteit werd versterkt, en Rusland zelf op de langere termijn heeft verzwakt. Een bijkomend probleem is evenwel dat men zich de vraag kan stellen of Poetin nog zonder gezichtsverlies terug kan. Hij werd al snel een kat in het nauw, die rare sprongen kan maken. Vandaar dat het van belang zal blijven om dit conflict strategisch in te dammen en alle 'spill over' te vermijden.
De kalibratie van de westerse retoriek ten aanzien van China is tevens cruciaal. Deze mag niet enkel gaan over het dreigen met sancties ('sticks'), maar deze moet ook een pad aangeven inzake samenwerkingsmogelijkheden en het vermijden van overmatige competitie ('carrots'). Want terwijl we dit schrijven herconfigureert de wereld voor onze ogen. De geopolitieke tektonische platen zetten hun verschuiving in als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Nu en misschien morgen kan deze beweging nog in enige banen geleid worden, overmorgen mogelijk niet meer. Een opkomst van een samengebald Eurazië vormt daarbij vanuit westers standpunt een onwenselijk scenario, een 'geopolitieke synthese' is dat eerder wel. Daarbij zou de westerse macht verankerd kunnen worden in een wereld waarbij onderliggende demografische en geo-economische factoren sowieso in het westerse nadeel zullen spelen.
Zoeken naar een oplossing in de oorlog om Oekraïne moet daarom worden geplaatst in een breder geopolitiek verhaal. De rode draad van het in synthese brengen van de moderniteit en het traditionalisme, speelt daarbij mee op de achtergrond. Of hoe 1789 nog altijd doorwerkt in ons wereldsysteem, op zoek naar een nieuwe balans, terwijl meer traditionalistische krachten een andere wereld voorstaan. Tegelijkertijd mag een 'oplossing' of 'uitkomst' van de oorlog in Oekraïne sommige actoren niet tot de conclusie leiden dat een 'beperkte oorlog' in Europa opnieuw mogelijk is. Want dan dreigt een verdere ontrafeling van het wereldsysteem, waarbij Oekraïne slechts de eerste steen zou zijn. De beperking van humanitair leed en de zoektocht naar een duurzame geopolitieke vrede die de echte oorzaken aanpakt, moeten onze gidsen zijn.
BIBLIOGRAFIE
Arbatova, N. (2019). 'Three Faces of Russia's Neo-Eurasianism', Survival: Global Politics and Strategy¸ Vol. 61(6), pp. 7-24.
Brzezinski, Z. (1997a). A Geostrategy for Eurasia. Foreign Affairs. 76(5): 50-64.
Brzezinski, Z. (1997b). The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives. New York: Perseus Books.
Criekemans, D. (2007). Geopolitiek, 'geografisch geweten' van de buitenlandse politiek? Antwerpen/Apeldoorn: Garant/Maklu.
Criekemans, D. (ed.) (2022). Geopolitics and International Relations. Grounding World Politics Anew. Leiden/Boston: Brill Academic Publishers / Nijhoff.
Spykman, N. (1942). America's Strategy in World Politics. The United States and the Balance of Power. New York, Harcourt Brace.
Spykman, N., & Nicholl, H. R. (1969 [1944]). The Geography of the Peace. s.l., Archon Books.
Van de Meerssche, P. (2006). Internationale Politiek 1815-1945. Leuven: Acco.
Vanden Berghe, Y. (2008). De Koude Oorlog. Een nieuwe geschiedenis (1917-1991). Leuven: Acco.
Wei, Hu (2022). 'Possible Outcomes of the Russo-Ukrainian War and China's Choice', U.S.-China Perception Monitor, 12 March 2022.
Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 4 (april), pagina 6 tot 13
OEKRAÏNE
Abonneer je op Samenleving & Politiek
Het magazine verschijnt 10 keer per jaar; niet in juli en augustus.
Proefnummer? Factuur? Contacteer ons via
info@sampol.be
of op 09 267 35 31.
Het abonnementsgeld gaat jaarlijks automatisch van je rekening. Het abonnement kan je op elk moment opzeggen. Lees de
Algemene voorwaarden.
Je betaalt liever via overschrijving?
Abonneren kan ook uit het buitenland.
*Ontdek onze SamPol draagtas.