Mevrouw de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid,
Geachte dokter Maggie De Block,

Bij uw eedaflegging vertrouwde u de koning toe dat deze ministerportefeuille ‘een droom is die werkelijkheid wordt’. Zoveel oprechte blijdschap is zelden te zien in de Wetstraat. Uw enthousiasme voor dit prachtige departement is een mooi geschenk voor allen die zich dagdagelijks in de zorg inzetten. U hebt ook zelf in de zorgpraktijk gestaan, en bent dus niet gespeend van enige terreinkennis. Het regeerakkoord bevat veelbelovende intenties voor fundamentele veranderingen. Het wordt zaak die in de komende vijf jaar in realiteit om te zetten, om die droom voor verandering ook écht waar te maken, en de ‘wetten en praktische bezwaren’ tussen ‘droom en daad’ te overwinnen (naar Willem Elsschot). Zorgnet Vlaanderen wenst u veel daadkracht en moed in de komende jaren.

We staan immers op een kantelpunt in de zorg. De burgers in dit land zijn nog altijd behoorlijk tevreden over hun gezondheidszorg. De meeste vormen van zorg zijn goed toegankelijk en kwaliteitsvol. Om dat zo te houden, zijn er echter grondige aanpassingen nodig. Er komen immers gigantische uitdagingen op ons af. Ik noem er enkele.

Er is natuurlijk vooreerst het vergrijzingsverhaal. In 2050 zal 10% van de bevolking ouder zijn dan 80 jaar. Die steeds ouder wordende bevolking zorgt voor een enorme toename van het aantal chronische patiënten met multimorbiditeit. Nu al lijdt 50% van de ziekenhuispatiënten aan meer dan één aandoening. Daarnaast is de toename van de psychische aandoeningen onrustwekkend. Dementie is het belangrijkste probleem bij een ouder wordende bevolking (een kwart van de 85-plussers heeft de aandoening). We hebben anderhalve keer zoveel zelfdodingen als het Europese gemiddelde, en een bovenmatig hoog gebruik van antidepressiva. Mentale en gedragsstoornissen zijn goed voor meer dan 7% van de gezonde jaren die verloren gaan als gevolg van invaliditeit.

Tegelijk is er de trend in de geneeskunde naar hooggespecialiseerde en vaak dure behandelingen, voor vaak kleine patiëntengroepen. Dat zet het solidaire systeem onder druk, in tijden van budgettaire krapte. Deze dilemma’s leiden niet zelden tot een hevig maatschappelijk en gemediatiseerd debat naar aanleiding van één specifieke case. Burgers zijn mondiger, goed geïnformeerd en hebben hoge verwachtingen. Ze vragen dat ze altijd de best mogelijke behandelingen kunnen krijgen, en dat het solidaire systeem daarvan ook de kosten draagt. Tegelijkertijd is er steeds minder tolerantie tegenover medisch falen en tegenover diegenen die onvoldoende preventie in acht nemen. In het jaar dat de ziekteverzekering in haar huidige vorm haar 50ste verjaardag viert, wordt duidelijk dat de gezondheidskloof niet afneemt, integendeel. Hooggeschoolden leven gemiddeld vijf jaar langer dan laaggeschoolden, en hebben tot vijftien gezonde levensjaren meer dan de armen en de laaggeschoolden.

Het is duidelijk dat vele knipperlichten op rood staan. De laatste jaren volgden de besparingsrondes in de gezondheidszorg elkaar op. De kaasschaafmethode heeft echter haar limieten bereikt. Er zijn fundamentele hervormingen nodig, willen we onze gezondheidszorg betaalbaar, toegankelijk en kwaliteitsvol houden. We moeten het structureel anders gaan doen. Het lijkt erop dat de federale regeerploeg dat heeft begrepen. Het regeerakkoord voor gezondheidszorg is ambitieus, getuigt van visie en wil een diepgaande hervorming doorvoeren in de organisatie en financiering van de gezondheidszorg. Een aanpak waarvoor Zorgnet Vlaanderen al vele jaren pleit. Maatregelen die soms moeilijk liggen, die een trendbreuk veroorzaken, die heilige huisjes op de helling zetten en waarvoor dus veel moed nodig is.

Zo zal er voor het eerst gewerkt worden met gezondheidsdoelstellingen gekoppeld aan een budgettaire meerjarenplanning. Dat klinkt de logica zelve, maar voor het federale niveau is dit nieuw. De principes van evidence based practice worden bij alle beleidsbeslissingen als norm gehanteerd. De nadruk wordt gelegd op samenwerking rond de patiënt, met een systematische aandacht voor kwaliteit. Zorgnetwerken, met taakafspraken tussen ziekenhuizen en andere zorgverleners, worden in het vooruitzicht gesteld. Het Elektronisch Patiëntendossier zou tegen het einde van de beleidsperiode eindelijk een feit zijn. Dat zijn allemaal cruciale uitgangspunten. Positief is ook dat er eindelijk werk gemaakt zal worden van een grondige herziening van KB78, van de verplichte deelname van artsen aan wachten, van het correct gebruik van de spoeddiensten, enzovoort. Ook de geestelijke gezondheidszorg krijgt de nodige aandacht, met een verankering van ‘artikel 107’ en een beter aanbod voor kinderen en jongeren.

Eerste grote en belangrijke testcase vormt alvast de aangekondigde hervorming van de financiering van de ziekenhuizen. Het is geen geheim dat die tot op de draad versleten is. De laatste financiële MAHA-analyse van Belfius bracht aan het licht dat vorig jaar bijna de helft van de Belgische ziekenhuizen in de rode cijfers zat. Hun aantal neemt jaar na jaar toe. U kent de analyses: te veel ziekenhuizen bieden te veel specialisaties aan, de prestatiegeneeskunde ontmoedigt de o zo noodzakelijke samenwerking, het afdrachtensysteem en de onderfinanciering ondermijnen gezonde relaties tussen artsen en ziekenhuisbestuur. Dit probleem vergt een snelle en grondige aanpak. De aanbevelingen, zowel van het Federaal Kenniscentrum als van Zorgnet Vlaanderen, liggen op tafel. We kijken uit naar een initiatief.

Mevrouw de minister, u hebt een droom, een mooie droom vol met goede voornemens, die wij alleen maar toejuichen. Nu nog de daad. Er ligt veel op de plank, de ambities zijn niet min. We weten ook dat grondige hervormingen in dit land moeilijk zijn. De eerste felle parlementaire debatten waren alvast niet van de poes. Er zullen vastgeroeste tradities op de helling gezet worden, problemen moeten worden opgelost die zich jarenlang opgestapeld hebben, tegenstrijdige belangen overwonnen, en dat allemaal in een context van besparingen. U hebt minder royale middelen beschikbaar dan uw voorgangers, en dat om zwaardere uitdagingen aan te pakken. Kredietverschaffing door de overheid wordt moeilijker. Toch krijgt u van ons krediet. Onze leden-zorgvoorzieningen zijn vragende partij voor verandering. We willen dat onze kwaliteitsvolle zorg betaalbaar en toegankelijk blijft voor de héle bevolking, en niet enkel voor zij die het kunnen betalen. We willen samen met u die brug bouwen tussen droom en daad.

Met vriendelijke groeten,

Peter Degadt
Gedelegeerd bestuurder Zorgnet Vlaanderen

Samenleving & Politiek, Jaargang 21, 2014, nr. 9 (november), pagina 89 tot 91

• Brieven aan Michel I

BRIEVEN AAN MICHEL I