Geachte mevrouw Marie-Christine Marghem,
Beste Minister van Energie, Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling,

Het licht mag niet uitgaan deze winter. Daar zijn we het allemaal over eens. We waren dan ook bijzonder benieuwd naar de wijze waarop de nieuwe regeringsploeg ons van energie wil blijven voorzien. Na het lezen van het energiehoofdstuk van het federaal regeerakkoord, blijven we echter op onze honger zitten.

De regering wíl wel werk maken van een duidelijke energievisie, maar echte keuzes voor een toekomstgericht energiebeleid blijven uit. We lezen wel dat de regering samen met ELIA werk wil maken van een stopcontact op zee om onze windparken aan te sluiten en dat ze de ontwikkeling van energieopslag wil ondersteunen. Bovendien zien we aandacht voor een versnelde verbinding van onze elektriciteitsnetwerken met de buurlanden. Jammer genoeg zijn dit losse maatregelen die niet kaderen in een breed ambitieus energiebeleid. We staan nochtans op een kantelpunt in onze energievoorziening. De (onvoorziene) sluiting van de kerncentrales biedt een enorme opportuniteit om de elektriciteitssector in versneld tempo te moderniseren en om te schakelen naar hernieuwbare energie. We hopen dat het energiepact, waarvan sprake in het regeerakkoord, daar in slaagt. Een ambitieuze toekomstvisie die tot stand komt in samenspraak met de stakeholders en de verschillende gewesten, moet richting aangeven en de investeringszekerheid opkrikken. De geloofwaardigheid van dit pact zal sterk afhangen van de opzet van dit proces. Krijgen de stakeholders een volwaardige rol en mogen ze het proces voor een energiepact mee aansturen? Of kunnen ze enkel de punten en komma’s van een politiek akkoord wijzigen? We weten alvast dat bij de onderhandeling van dat pact volgens het regeerakkoord ‘geen taboes’ mogen rusten op technologieën. De regering hamert zeer sterk op technologieneutraliteit. Impliceert dit dat we nieuwe steenkoolcentrales, kerncentrales, steenkoolgas of schaliegas mogen verwachten? Het zijn niet taboes, maar risico’s en externe effecten die deze technologieën oninteressant maken. Die externe kosten ‘zonder taboes’ doorrekenen aan de verschillende energiebronnen, dat zou een wereld van verschil maken.

Kernenergie krijgt in het regeerakkoord een prominente rol. De regering wil de oudste kernreactoren Doel 1 en Doel 2 tien jaar langer openhouden. Bovendien is het nog niet zeker of de scheurtjesreactoren Doel 3 en Tihange 2, die nu stilliggen, weer mogen opstarten. (Wat ons betreft blijven ze beter dicht. In zo’n dicht- bevolkt land als België willen we niet denken aan een scenario waar het mis gaat) Als het FANC uiteindelijk toch groen licht zou geven voor Doel 3 en Tihange 2 bevinden we ons in een scenario dat in 2015 alle Belgische kernreactoren weer draaien. De eerste fase van de wet op de kernuitstap, met een sluiting van de eerste kerncentrales in 2015, wordt zo de facto niet uitgevoerd. We dachten nochtans dat we één les konden trekken uit het voorbije jaar: kernenergie is onbetrouwbaar. Door vast te blijven houden aan verouderde kerncentrales is de kans dat we de komende jaren in het donker komen te zitten alleen maar groter. U hebt nu de kans om structurele maatregelen te treffen die er voor zorgen dat het licht wel blijft branden. In de eerste plaats moet een investeringszeker kader zorgen voor nieuwe en propere energieproductie. Maar bovenal kent ons land nog een enorm potentieel om elektriciteit te besparen. Door alleen al efficiëntere verlichting te voorzien in scholen, kantoorgebouwen, ziekenhuizen en winkels kunnen we de capaciteit van Doel 1 en Doel 2 uitsparen. Het zou van visie getuigen, moest u met uw collega gewestministers een volwaardig actieplan voor energiebesparing lanceren. Zo kan u de daad bij het woord voegen en ervoor zorgen dat het belang van energiebesparing meer dan een lippendienst wordt.

De regering zet ook de deur voor nieuwe kerncentrales wagenwijd open. Bovendien wil ze progressief investeren in het Myrrha-project. Dit type van ‘vierde generatie’ kernenergie is een onbewezen technologie waar al miljoenen euro's zijn ingepompt. Bovendien kent dit soort projecten een enorm groot proliferatierisico. In ‘vierde generatie’ kernreactoren wil men namelijk technologieën ontwikkelen om plutonium te produceren en te scheiden. Dit zal de afstand tussen burgerlijke en militaire toepassingen verkleinen en de kans op nucleair terrorisme dramatisch vergroten. U kan vermijden om dezelfde fout te maken als uw collega Guy Verhofstadt. In de jaren 1980 maakte hij als toenmalig minister van Wetenschapsbeleid de strategische vergissing om de financiële steun voor windenergie te stoppen en in plaats daarvan de Kalkar-kweekreactor te financieren. Het Kalkar-project mislukte en werd een pretpark. Hierdoor verloor België haar positie als wereldleider op het vlak van windenergie en verspilde een slordige 600 miljoen euro.

Wil u ons land echt op de kaart zetten? Dan trekt u best volop de kaart van hernieuwbare energie. Deze energievorm wordt jaar na jaar goedkoper en kan ons land jaarlijks meer dan tienduizend jobs opleveren. Bovendien is de verdere uitbouw van hernieuwbare energie broodnodig voor het klimaat. Het regeerakkoord spreekt wel over een ‘ambitieus, effectief en realistisch klimaatbeleid’, maar het is absoluut niet duidelijk wat hiermee bedoeld wordt. Het feit dat uw ploeg expliciet pleit voor één enkele doelstelling om CO₂ te verminderen en geen nationale doelstellingen meer wil voor hernieuwbare energie of energiebesparing, belooft niet veel goeds. Het enorme potentieel aan energiebesparing én besparing op de factuur, dreigen we zo links te laten liggen. Bovendien blijft de investeringszekerheid voor hernieuwbare energieproducenten op deze manier ver zoek. Dat, samen met een kernuitstap die steeds maar wordt uitgesteld, legt een hypotheek op onze energietoekomst.

We lezen ook dat de regering alles in het werk wil stellen om onze energiefactuur zo laag mogelijk te houden. Meer nog, een energienorm moet er voor zorgen dat de Belgische energiefactuur niet hoger uitvalt dan die van onze buurlanden. Ook wij willen een betaalbare energiefactuur voor iedereen. Maar de enige manier waarop dat kan, is door energie te besparen, niet door de energieprijzen krampachtig te drukken. Doen we dat wel, dan stappen we mee in een race-to-the-bottom, net op het moment dat we nood hebben aan enorme investeringen in energienetwerken en de bouw van nieuwe energiecentrales.

Tot slot, beste minister, sta ik ook even stil bij duurzame ontwikkeling, een ander cruciaal beleidsdomein dat u de komende jaren zal aansturen. Duurzame ontwikkeling blijft in dit regeerakkoord jammer genoeg hangen op het niveau van individuele maatregelen, zoals interne milieuzorg, openbare aanbestedingen, fiscaliteit, de energiemix, ... Ook valt op dat over een van de belangrijkste milieubevoegdheden die de federale overheid heeft, met name productnormering, met geen woord wordt gerept. De klimaat- en biodiversiteitscrisis, de stijgende grondstofschaarste en toenemende gezondheidsrisico’s door slechte luchtkwaliteit zijn zaken die blijkbaar bijzonder ver van het bed lagen van de federale onderhandelaars. Ze zaten in elk geval niet op het netvlies toen er werd gesproken over economische groei en het opkrikken van de concurrentiekracht. Eens te meer zijn we verrast hoezeer Belgische politici duurzaamheid blijven loskoppelen van hun sociaaleconomische agenda. Het is nochtans die koppeling van een economisch beleid aan een integrale duurzame aanpak die zal maken of uw beleid staat of valt de komende jaren.

Met vriendelijke groeten,

Sara Van Dyck
Beleidsteam Energie en Klimaat, Bond Beter Leefmilieu

Samenleving & Politiek, Jaargang 21, 2014, nr. 9 (november), pagina 92 tot 94

• Brieven aan Michel I

BRIEVEN AAN MICHEL I