Brexit, Brexit, Brexit, ik kan het niet meer aanhoren. Vier jaar zijn we opgezadeld geweest met de dwang van het Verenigd Koninkrijk om zijn self-harming te etaleren aan de wereld. Eén ding is zeker: het zal zich niet meer in de eigen voet schieten, gezien beide voeten al aan flarden liggen.

SOEVEREINITEIT?

De laatste dagen – dit stukje is geschreven net nadat de 'deal' gesloten werd – schommel ik tussen woede, hilariteit en ongeloof. Heel de Brexit-operatie, van referendum tot nu, heeft al bijna net zoveel geld gekost als het VK in 47 jaar lidmaatschap heeft afgedragen aan de EU, en toch blijft het VK propageren dat Brexit geld zal opbrengen. De Britten eten graag Fish & Chips; het wordt zelfs de nationale trots van het VK genoemd. Fish & Chips waarvan 66% van beide ingrediënten komt uit Nederland en België. 'Met de Premier League hebben wij de beste voetbalcompetitie ter wereld', hoor je ze zeggen. Maar de meeste clubs in de Premier League zijn in buitenlandse handen, de meeste ploegen zijn enkel Europees van tel omwille van het talent van vele buitenlandse spelers.

Eén van de populistische kreten van Nigel Farage was dat de Britten opnieuw hun oude 'Blauwe' paspoorten zouden kunnen gebruiken na Brexit. Die paspoorten zijn er nu – gemaakt door een Franse firma en gedrukt in Polen.

De 'Blauwe' paspoorten zijn er nu – gemaakt door een Franse firma en gedrukt in Polen.

'Het gaat om soevereiniteit', hoor je Boris Johnson zeggen, net terwijl hij zijn haar vakkundig niet kamt voor de camera's. Soevereiniteit? Dus ook voor Schotland, Wales en Noord-Ierland? Gibraltar? Jersey? Guernsey? Misschien willen die ook een deel van al die 'control' die weer in eigen handen wordt genomen. Zo te horen willen veel Schotten opnieuw een onafhankelijkheidsreferendum. En wat met het Noord-Ierland? Dat herdenkt in 2021 zijn 100-jarig bestaan, een verjaardag die bijna onmogelijk te vieren is zonder dat er weer conflicten zullen ontstaan. De protestantse DUP voelt zich wat in de kou gelaten en bedrogen door de Conservatieven nu Noord-Ierland door de Brexit-deal een soort aparte status krijgt, en Ierse nationalisten zien deze 'aparte status' misschien als de eerste stap richting een hereniging van Ierland.

Het zou ironisch zijn moest Brexit leiden tot het einde van het VK. Interesting times.

TAKING BACK CONTROL?

Er wordt gesproken over taking back control van economische en politieke beslissingen. Terwijl de wereld nu kleiner is dan ooit en iedereen met iedereen moet onderhandelen en toegevingen doen om handel te kunnen drijven. Geen enkel land kan op zichzelf in isolatie leven. De zelfoverschatting is niet te onderschatten (see what I did there?). De idee dat het VK niemand anders nodig heeft, is wijdverspreid. De feiten spreken het tegen, maar de idee leeft. De propagandamolen van tabloids, televisie en andere media die geconcentreerd zijn in één of twee handen, draait verder. Zelfs de BBC wordt stilaan gewoon een verlengstuk van de pr-dienst van 10 Downing Street. De boodschap is simpel: 'we are exceptional, and we are better than the rest'.

Over welke 'vrijheid' hebben ze het trouwens wanneer de jeugd van het VK het vanaf nu lastiger zal hebben om te studeren, leven en werken in het buitenland? Een betere toekomst werd beloofd aan de Brexit-stemmers. De 'betere wereld' zal er zijn, maar niet voor de meerderheid, niet voor de mensen die geen woonst hebben, niet voor de sukkels die twee of drie slechtbetaalde jobs moeten zien te combineren om hun hypotheek te kunnen betalen. De betere wereld zal er zijn voor de bovenste paar procent die van het VK een soort 'tax haven' willen maken, een soort Singapore aan de Thames.

Het VK gedraagt zich nog als adel die gelooft dat het ooit nog goed komt.

Het VK doet me overigens meer en meer denken aan ex-adel die rondloopt met pelsjassen aan, maar dan wel met jassen die gaten en slijt vertonen. Het VK gedraagt zich nog als adel die gelooft dat het ooit nog goed komt.

DE EU MOET HERVORMEN

Eventjes genoeg over de kolderbrigade van VK-populisten, hoe zit het in de EU? Ik ben fervent anti-Brexit, wat niet wil zeggen dat ik de grootste fan ben van hoe de EU momenteel werkt. De logge bureaucratie, geldverspilling, de lange rij politici die de EU zien als een soort pensioenaanvulling, de verhalen van graaicultuur zijn bekend. Maar er is ook de on-samenhang binnen de unie. Misschien zijn een aantal ex-'Oostbloklanden' te snel ingelijfd in de EU, denk aan Polen en vooral Hongarije. Het ergste is dat voor veel mensen de EU te veel een financiële samenwerking is ten koste van het sociale aspect.

Ondanks dit alles blijft de EU een vooruitgang voor heel Europa. Ondanks alle scheve situaties die rechtgetrokken moeten worden, blijft de EU een goede basis om te zorgen dat heel Europa beter wordt in een steeds kleiner wordende wereld. De basisidee van de EU is intact, maar er zullen gevechten nodig zijn binnen de EU om het een andere koers te doen varen. Het beeld en perceptie van de EU moet grondig worden herzien, al die onoverzichtelijke instanties en beslissingsorganen hebben een dringende onderhoudsbeurt nodig, het democratische deficit van de EU moet worden aangepakt, enzovoort.

Ik denk wel dat we het VK gaan missen als grote dissidente stem bij de debatten. Elk debat heeft een 'alternatieve stem' nodig om tot de juiste conclusie te komen. Dat het VK op veel vlakken in de EU dwarslag over menige beslissingen was niet per se iets slecht.

ZAL HET VK ER BETER VAN WORDEN?

Lid of geen lid van de EU, de EU zal sowieso de grootste handelspartner van het VK blijven. Het enige verschil zal zijn dat er nu meer onderhandelingen zullen moeten komen met meer over en weer toegevingen. Business is business en het kapitalisme wil zaken doen. Het VK is een redelijke markt, dus zal er 'business' gedaan worden. 'It's all about the money, it's all about the economy'.

Er zullen wat troebele overgangsjaren komen. De nationalisten zullen de Brexit waarschijnlijk jaarlijks vieren als de nog steeds 'grootste beslissing in het voordeel van het VK'. De linkerzijde zal Brexit als 'de grootste vergissing en oorzaak van alles wat scheef loopt' blijven bestempelen.

De komende weken en maanden zullen we succesverhaal na succesverhaal horen over hoeveel beter het gaat nu het VK verlost is van de ketens van Europa. Ondertussen kunnen de inwoners van het zuidoosten van het VK een daguitstap doen naar Dover in plaats van naar Frankrijk om rijen vrachtwagens te tellen.

BYE BYE BRITAIN (BIS)

Op het moment dat de wereld geconfronteerd wordt met de grootste dreiging sinds de Tweede Wereldoorlog, op het moment dat we meer en meer zien dat wij – homo sapiens – enkel kunnen overleven wanneer we samenwerken, beslist een kleine eilandengroep in de Noordzee dat het beter alleen af is. Als er één ding is dat de coronapandemie ons geleerd heeft, is dat wij – als mens – weinig toekomst hebben als we niet inzien dat we anders moeten gaan leven en onderling samenwerken. We staan niet boven de natuur, maar maken er integraal deel van uit. We hebben een wereldeconomie nodig die de beperkingen van onze planetaire plundertocht een halt toeroept. We staan voor grote uitdagingen op vlak van gezondheid, wetenschap, milieu en economie, uitdagingen die levensbelangrijk zijn voor ons voortbestaan. Wat mij betreft hebben we meer samenhang nodig en minder achterhaalde nationalistische kortzichtigheid.

We hebben meer samenhang nodig en minder achterhaalde nationalistische kortzichtigheid.

Brexit is Brexit, zand erover. De geschiedenis zal er over oordelen. Ondertussen hebben wij allemaal belangrijkere 'issues' die onze aandacht vereisen. Dus voor de tweede en hopelijk laatste keer in mijn leven zeg ik Bye Bye Britain, of wat er van zal overblijven. Ik dop mijn boontjes hier verder, en niet uit blik maar vers.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 1 (januari), pagina 12 tot 14

• Brexit
• EU
• soevereiniteit
• podcast

BYE BYE BRITAIN

Reconstructie van een Brits drama

Richard Corbett

Ik dop mijn boontjes hier verder

Nigel Williams

Mijn rouwproces

An Jacobs