Beste Pedro,

Ik ben erg blij met je aanstelling als coronacommissaris: een 'civil servant', de juiste persoon op de juiste plaats. Als je de complexe opdracht bekijkt, kan je enkel concluderen: dit is onmogelijk! Maar als teamspeler ben jij iemand die dit samen met anderen kan waarmaken. Graag geef ik een aantal persoonlijke reflecties mee die op geen enkele wijze de pretentie hebben een oplossing aan te bieden, gewoon ter discussie.

Wat voor iedereen – ook internationaal – duidelijk is, is dat je corona op populatieniveau moet aanpakken op de eerste lijn, in de lokale gemeenschap, waar je ook die mensen kan identificeren die gespecialiseerde zorg zullen nodig hebben, en waar de ziekenhuizen – op niveau van de individuen – het verschil maken op de tweede lijn. Op beide niveaus is de organisatie van belang: in Vlaanderen hebben we de Eerstelijnszones die verantwoordelijk zijn voor de inwoners van enkele gemeenten en waar gezondheidszorgverstrekkers (huisartsen, verpleegkundigen, apothekers, kinesisten, psychologen, …), hulpverleners in de welzijnssector (maatschappelijk werk, gezinszorg, straathoekwerk, ...), vertegenwoordigers van patiënten en mantelzorgers en de lokale besturen samen de zorg dichtbij de bevolking organiseren. Dit model met een sterke eerstelijnszorg maakt opgang in vele landen, en we zien dat het hier bij ons goed werkt, mede door de performante ondersteuning door het Vlaams Instituut voor de Eerste lijn (Vivel). Een uitdaging: er is veel te weinig financiering voor de eerste lijn (slechts 14% van de gezondheidszorguitgaven volgens de OESO) en onze financieringsmechanismen zijn nog niet klaar om geïntegreerde populatie-gerichte zorg te betalen, en dus blijft het af en toe behelpen. Maar we leren voortdurend bij en we hebben in dit land enige ervaring in ad-hocoplossingen!

De ziekenhuizen zijn georganiseerd in netwerken, maar ook hier speelt het gebrek aan geïntegreerde financiering parten. Zou het niet veel beter geweest zijn – in de tweede golf – per ziekenhuisnetwerk één campus (met grote Intensieve Zorg-capaciteit) te reserveren voor Covid-zorg (en waar alle Covid- experten uit het netwerk samen de zorg verlenen), en op alle andere campussen de gewone zorg te laten verder lopen?

Maar als geen ander zal ook in jouw opdracht de kunst van het haalbare het richtsnoer zijn voor de concrete acties. Maar misschien noteer je toch best een en ander in een to-doschrift met het oog op het realiseren van een toegankelijke en kwaliteitsvolle gedecentraliseerde zorg in een solidaire samenleving (zie www.jandemaeseneer.eu) in de toekomst, en dit vanuit een veerkrachtig zorgsysteem.

We zien vandaag steeds duidelijker dat niet 'iedereen gelijk is voor Covid'. Oudere en kwetsbare mensen maken meer dan de helft uit van de Covid-doden in ons land. Bovendien zijn er 70% meer doden bij kansarmen door corona en uit het buitenland weten we dat 'people of colour' veel meer getroffen worden dan 'witte mensen' (in België wordt het gegeven etniciteit jammer genoeg niet geregistreerd). De uitdaging is hoe we deze ongelijkheid kunnen terugdringen. Ook hier zal niet alles nu kunnen worden veranderd, en zal het to-dolijstje moeten worden aangevuld.

Als coronacommissaris ligt het debat tussen 'vrijheid' en 'solidariteit' steeds op tafel bij het uitwerken van maatregelen. Als men naar buitenlandse ervaringen kijkt, kan de vraag gesteld of men hier niet een tandje moet bijsteken? Kunnen we onze quarantaine niet performanter maken door besmette personen en hoog-risico contacten de mogelijkheid aan te bieden van een 'hotel-quarantaine'? Vele huizen zijn immers dichtbevolkt en sommige groepen, zoals studenten, wonen met velen samen. Goed quarantaine houden gedurende zeven of meer dagen lukt dan moeilijk. De resultaten van zo een aanpak waren vooral in Aziatische landen spectaculair: inwoners van Wuhan, Seoul, Taiwan, Singapore, … zullen dit jaar 2020 meer dagen zonder beperkingen van hun normale levensactiviteiten doorbrengen dan de Belgen, omdat ze het virus buiten hebben gehouden. Ik weet dat hun aanpak niet zomaar naar ons land kan worden overgeplaatst (alleen al omwille van onze geografische ligging, maar ook omwille van ons meer op individuele vrijheid gebaseerd samenlevingsmodel), maar misschien kunnen we er toch iets van leren.

Waar we ook nog veel kunnen van leren is van bron- en contactopsporing. Het is jammer dat dit wordt losgelaten. We waren nochtans goed bezig met het verschuiven van de klemtoon naar een meer lokale aanpak (met een centrale ondersteuning) en we missen ook nog een performant gebruiksvriendelijk geïntegreerd informatiesysteem.

Een bijzondere uitdaging in de komende maanden bestaat erin om het Covid-vaccin (eens het beschikbaar is) op een rechtvaardige en correcte manier te verdelen onder de bevolking. Hierbij zullen we in fasen moeten werken; eerst onder gezondheidswerkers en de meest kwetsbaren. We zouden best nu reeds aan een breed maatschappelijk debat (in het federaal parlement?) hierover beginnen, zodat wanneer de kartonnen met de vaccinflacons op de stoep staan er een door de bevolking begrepen, transparant beleid kan worden gevoerd.

Ten slotte, maar ook erg belangrijk, is er het psychosociaal welzijn van de bevolking en van de hulpverleners, en de moeilijke afweging tussen veiligheid en kwaliteit van leven.

Beste Pedro, we rekenen er op dat jij voor al deze opdrachten de inspiratie, de coördinatie en de verbinding kan brengen. Maar dat lukt je enkel als elk van ons hieraan mee bouwt en een kritische, maar ook milde bijdrage levert aan dit project. Dan wordt de corona-aanpak een unieke kans tot meer sociale cohesie, waarbij we blijvend fysiek afstand houden om onze sociale betrokkenheid te tonen: we laten elkaar niet los!

Vriendelijke groeten,
Jan

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 9 (november), pagina 42 tot 43

• De Croo I
• regeerakkoord
• coronacommissaris

DE PARTITUUR VAN VIVALDI