Je zou het bijna vergeten maar ook buiten Antwerpen zijn er gemeenteraadsverkiezingen. In onze reeks Mijn Gemeente, VK 14/10 penden 44 gastauteurs hun zorgen en wensen voor hun gemeente neer. Elke gemeente – zo blijkt – heeft haar eigen verhaal, haar eigen problemen, haar eigen vetes. Toch vallen een aantal rode draden te ontwaren in de verschillende stukken. Zo is mobiliteit een veel terugkomend onderwerp, zowel in de centrumsteden met veel fijnstof als in de kleine gemeenten waar een steeds drukkere expresweg doorloopt. De oprukkende verstedelijking in grotere gemeenten, en de problemen die dat met zich meebrengt, blijkt ook een zorg. Eveneens opvallend: in de centrumsteden waarvan iedereen vindt dat die al bij al goed bestuurd worden zoals Gent, Mechelen of Leuven is onder de waterlijn heel wat kansarmoede, vooral dan op het vlak van betaalbaar en kwaliteitsvol wonen. Ook lazen we in onze reeks een aantal stevige stukken vol frustratie van gastauteurs met migratieachtergrond. Veelzeggend, aangezien het vooral hoogopgeleiden betreft.

Het zou dus jammer zijn mochten we een nationale frame over de lokale stembusgang leggen. Tegelijk valt niet te vermijden dat de lokale resultaten ook nationaal zullen worden gelezen. Houdt CD&V stand in West-Vlaanderen? Wat doet N-VA in de Kempen? Verdubbelt Open VLD haar burgemeesters in de centrumsteden? En natuurlijk, hoe kan het ook anders, wat gebeurt er in Antwerpen? In 2012 was de Antwerpse coalitie een voorafspiegeling van de formatie in 2014 op Vlaams en federaal vlak; en dat zal deze keer wellicht niet anders zijn voor de formatie in 2019.

Ook voor de linkse partijen zijn het belangrijke verkiezingen. De teneur is nu al een tijdje dezelfde: Groen is de leidende oppositiekracht op links en sp.a moet de schade weten te beperken. De kans is inderdaad reëel dat Groen goed zal scoren op 14 oktober: ze is eigenaar van het belangrijkste thema op lokaal vlak (mobiliteit – zie hoger). Zeker van een goed resultaat is de partij evenwel niet. Groen heeft al eerder minder goed gescoord na goede peilingen. Het is de uitdaging voor de partij om – naast de randgemeenten waar ze in 2012 al groter was dan sp.a – nu ook te scoren in de centrumsteden zelf, waar ze nooit meer dan 10% haalde.

'Links is als een energiecertificaat' (groen is goed, rood is slecht): het is een framing waar men op de Grasmarkt van steigert; net zoals men er af en toe op de tanden bijt over het 'zegedronken' gedrag van de groene partners. Puur cijfermatig valt dat te begrijpen. Sp.a is, zeker op lokaal vlak, nog steeds een stuk groter: ze bestuurt in 33% van de lokale bestuursmeerderheden mee en levert 23 burgemeesters, daar waar Groen in 15% van de meerderheden mee bestuurt en 2 burgemeesters heeft. Los daarvan valt niet te ontkennen dat sp.a onder moeilijk gesternte naar de stembusgang trekt. Antwerpen wordt sowieso een lastig verhaal; alles wat de partij daar haalt is bonus. Voor sp.a staat of valt 14 oktober met hoe ze presteert in de steden waar ze burgemeesters heeft. Er is een generatiewissel in Gent en Leuven. Het is uitkijken wat in Vilvoorde en Brugge gebeurt, waar de burgemeesters op zijn zachtst gezegd geen voorstander zijn van het cumulverbod van hun partij. En er is Oostende, de thuisstad van voorzitter John Crombez.

Breder dan het lot van de burgemeesters, lijkt eerder het socialistische burgemeestersmodel onder druk te staan. Dat model stoelde altijd al op twee pijlers: de boel bijeen houden en het verschil maken voor diegenen die het moeilijk hebben. Beiden zijn vandaag steeds moeilijker. Ten eerste is de stad niet langer divers maar superdivers en scoor je niet in de media met het zoeken naar consensus (behalve misschien als je gehypet wordt zoals Bart Somers, de beste burgemeester van de wereld). Ten tweede wordt ook het verschil maken voor diegenen die het moeilijk hebben – toch de kern van het socialistisch verhaal – op lokaal vlak steeds moeilijker. In die optiek opent het stuk van Geert Mareels in dit nummer de ogen. Hij analyseert in de laatste stadsmonitor van de Vlaamse overheid de statistieken voor Gent en Antwerpen, en ziet in de cijfers weinig verschillen tussen beide steden. Dat is op een manier logisch. Ongelijkheid bestrijden doe je niet (alleen) op scholen of via huisvesting, bevoegdheden waar een stad impact op kan hebben, maar is vooral een kwestie van inkomen en de contouren van dat beleid worden hoger vormgegeven. Socialistische burgemeesters botsen op een antisocialistisch beleid bij de hogere overheden. We horen vaak de boutade dat progressieve steden, zelfs binnen de context van conservatieve staten, wel degelijk het verschil kunnen maken. Dit geldt misschien voor grote metropolen elders, maar voor centrumsteden zoals we die in Vlaanderen kennen, is het toch vooral roeien met de riemen die je hebt in vijandelijke wateren.

Sp.a staat hierin niet alleen. Ook in het buitenland staat het socialistische burgemeestersmodel onder druk. In Parijs, Londen en Berlijn zijn er wel nog sterke rode burgemeesters. Maar elders zien we een groene burgemeester in Amsterdam, nieuw-linkse burgemeesters in Valencia, Barcelona en Madrid, en zelfs een vijfsterrenburgemeester in Rome. Dat is in Vlaanderen vooralsnog niet het geval. Enkel in Kruibeke en Zwijndrecht zijn er groene burgemeesters en PVDA neemt alleen in het district Borgerhout deel aan het bestuur. Komt daar na 14 oktober verandering? Zo ja, dan zullen het waarlijk 'historische' verkiezingen zijn geweest voor links Vlaanderen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 7 (september), pagina 2 tot 3

• edito
• verkiezingen
• socialisme