Het Borgerhout dat wij kennen, is er één van warmte, verbondenheid en rijke diversiteit. Het is een plek waar mensen elkaar ondersteunen, waar gemeenschappen samenkomen, en waar bewoners hun cultuur en identiteit trots kunnen uitdragen. Deze sfeer van inclusie en solidariteit maakt Borgerhout uniek en bijzonder.

Echter, het huidige Spoor Oost weerspiegelt deze kenmerken van ons district niet volledig. De huidige infrastructuur, die zich voornamelijk richt op parkeerfaciliteiten, biedt weinig ruimte voor de sociale interactie die Borgerhout zo kenmerkt. Het ontbreken van voldoende groene en openbare ruimtes waar buurtbewoners zich kunnen ontmoeten, speelt een rol in het versterken van de afstand tussen de verschillende gemeenschappen die samen Borgerhout vormen.

Spoor Oost is één van de grotere open ruimtes in Borgerhout. Het terrein heeft door de jaren heen verschillende functies gehad, maar voor veel mensen in de buurt blijft het vooral een plaats die verbonden is met vraagstukken over hoe publieke ruimte bijdraagt aan sociale cohesie of ongelijkheid kan verminderen.

In wijken rond Spoor Oost wonen veel gezinnen. Gezinnen met vaak minder toegang tot groene ruimtes, terwijl we weten dat toegang tot parken en natuur positieve effecten heeft op gezondheid en welzijn. Groene plekken bieden ruimte om te ontspannen, samen te komen en kinderen vrij te laten spelen. Dit zijn geen luxevoorzieningen, maar basisvoorwaarden voor een leefbare buurt.

Spoor Oost werd oorspronkelijk gezien als een kans om een groene, toegankelijke plek te creëren die aansluit op Park Spoor Noord.

Spoor Oost werd oorspronkelijk gezien als een kans om een groene, toegankelijke plek te creëren die aansluit op Park Spoor Noord. Dit zou bijzonder waardevol zijn in een wijk waar groen schaars is. Samen met de buurt werd er gepleit voor een park dat een dagelijks toevluchtsoord kon zijn voor bewoners. Dit ideaal werd echter niet gerealiseerd, deels door de keuze om het terrein ook te benutten als parkeerruimte en voor tijdelijke activiteiten.

Een buurtpark kan bijdragen aan de vermindering van ongelijkheid door het bieden van een openbare ruimte die toegankelijk is voor alle bewoners, ongeacht hun sociaaleconomische status. Onderzoek toont aan dat openbare parken bijdragen aan de fysieke en mentale gezondheid van bewoners, wat vooral belangrijk is in kwetsbare wijken waar de toegang tot andere vormen van recreatie of sportmogelijkheden beperkt kan zijn. Dit bevordert sociale integratie en biedt kansen voor buurtbewoners om te socialiseren, wat het gemeenschapsgevoel versterkt.

Echter, de impact op ongelijkheid kan negatief zijn als het park leidt tot gentrificatie. Dit kan gebeuren wanneer de aanleg van een park de waarde van nabijgelegen woningen verhoogt, wat leidt tot hogere huurprijzen en het verdrijven van bewoners met een lager inkomen. Dat is een belangrijk aspect dat we zeker in ons achterhoofd moeten houden.

Daarnaast zijn er initiatieven geweest die aantonen dat Spoor Oost een rol kan spelen in het terugdringen van ongelijkheid. Een voorbeeld hiervan is de tijdelijke zomerbar die enkele jaren geleden werd georganiseerd. Dit gaf buurtbewoners een plek om samen te komen en te genieten van culturele activiteiten. Het terrein werd ook ingezet voor sportactiviteiten zoals buurtvoetbaltoernooien, die niet alleen jongeren betrokken maar ook ouders en buurtorganisaties samenbrachten.

Het potentieel van Spoor Oost ligt in het verbinden van verschillende noden. Het kan een plek zijn waar mensen samenkomen, ongeacht hun achtergrond en financiële situatie. Een ruimte waar kinderen kunnen spelen, jongeren kunnen sporten en ouderen een wandeling kunnen maken. Een plek waar groen en rust toegankelijk zijn voor iedereen. Maar daarvoor is een visie nodig die de sociale functie van infrastructuur centraal stelt.

Een voorbeeld van hoe infrastructuur ongelijkheid kan aanpakken, is door te investeren in eenvoudige maar duurzame ingrepen. Denk aan meer groenaanplantingen, zitbanken, en speel- en sporttoestellen. Maar ook door samen met buurtbewoners te kijken naar wat zij nodig hebben. Zo wordt het park niet enkel een ruimte van bovenaf ingericht, maar een plek die door en voor de buurt vorm krijgt.

Spoor Oost ligt op een centrale plek, maar voelt soms losgekoppeld van de omliggende wijken.

Bovendien mogen we niet vergeten dat verbinding een belangrijk aspect is. Spoor Oost ligt op een centrale plek, maar voelt soms losgekoppeld van de omliggende wijken. Verbeterde wandel- en fietspaden kunnen helpen om het park beter te integreren in de dagelijkse routes van bewoners. Hierdoor wordt het niet alleen een bestemming, maar ook een onderdeel van het leven in Borgerhout.

Ook moet er worden gekeken naar samenwerking. Het benutten van een ruimte als Spoor Oost vraagt om samenwerking tussen verschillende actoren: lokale overheid, buurtorganisaties, en bewoners. Dit betekent luisteren naar wat leeft in de wijk en dat vertalen naar concrete acties. Dit vraagt tijd, maar het loont.

Spoor Oost kan een verschil maken in het leven van mensen in de buurt. Door de ruimte te zien als een instrument tegen ongelijkheid, creëren we kansen voor ontmoeting, ontspanning en verbinding. Het is een uitdaging, maar vooral een kans om te tonen hoe publieke infrastructuur écht publiek kan zijn.

Samenleving & Politiek, Jaargang 32, 2025, nr. 1 (januari), pagina 6 tot 7

• Antwerpen
• Borgerhout
• Spoor Oost