JUNI

Het is juni. De maand staat voor mij gelijk aan examens, deadlines, een laptopscherm die niet goed leesbaar is in de felle namiddagzon. Een groot glas water op je bureau. Als pauze een tripje naar de supermarkt.

O ja, dit jaar was nog een andere pauze: naar het stembureau, een paar straten verder, in de meest dichtstbijzijnde school.

In deze junisfeer kan ik als student niet anders dan reflecteren over maatregelen van de voorbije jaren.

De harde knip in het hoger onderwijs, bijvoorbeeld. In Vlaanderen krijg je als student twee jaar de tijd om al je vakken van het eerste jaar te halen. Lukt dat niet, dan mag je je niet aan je derde bachelor beginnen. De bedoeling hiervan is om studenten te motiveren harder te werken zodat ze zeker niet te lang over hun studie doen.

In Vlaanderen krijg je als student twee jaar de tijd om al je vakken van het eerste jaar te halen.

Ook bij het studiepuntensysteem willen ze studenten beperken. Eens al je studiepunten op zijn, mag je niet verder studeren. Ook niet in een andere opleiding of onderwijsinstituut in het hoger onderwijs. Terwijl studiepunten niet zijn ontworpen om studenten af te straffen, maar om in te schatten hoeveel tijd je in een vak moet steken om deze te behalen.

LANGSTUDEERBOETE

Ook buiten Vlaanderen zie je gelijkaardige, harde maatregelen terug.

In Wallonië krijgen hogescholen en universiteiten vanaf volgend academiejaar geen financiering meer voor studenten die te lang over hun studie doen. De maatregel geldt ook voor studenten die zich vanaf 2022 hebben ingeschreven. Duizenden studenten krijgen zo van hun onderwijsinstelling te horen dat ze niet meer mogen verder studeren. PS en Ecolo wilden voor deze studenten uitstel. Maar MR, die bij de verkiezingen van 9 juni een hoge score haalde en straks de Waalse regering zal leiden, hield dit tegen.

Bij onze noorderburen, waar de extreemrechtse PVV de grootste werd, wil partijvoorzitter Geert Wilders zelfs een ‘langstudeerboete’ voor studenten. Studenten moeten 3.000 euro extra boete betalen op hun inschrijvingsgeld als ze langer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding. Deze maatregel gaat in vanaf studiejaar 2026-2027. Geert Wilders hoopt zo de staatskas te spijzen met wel 282 miljoen euro per jaar.

Geert Wilders wil dat studenten 3.000 euro extra boete betalen op hun inschrijvingsgeld als ze langer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding.

In 2010 stond de langstudeerboete ook in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte I. Toen dit kabinet in 2012 viel, werd de boete met terugwerkende kracht afgeschaft. De langstudeerboete werd toen als aanmoediging bedoeld voor studenten om niet te lang te doen over hun studie, maar in de praktijk zorgde het ervoor dat een groep studenten ervoor koos om te stoppen met studeren, uit angst voor de boete.

Uit onderzoek weten we dat de reden dat studenten langer studeren vooral persoonlijke omstandigheden zijn. Voor sommige studenten is het juist goed dat ze langer doen over hun studie, want hierdoor kunnen ze zich op hun eigen tempo ontwikkelen. Dit is ook nodig. Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van de studenten in het hoger onderwijs kampen met depressies en angsten. Bijna 60% kampt zelfs met ‘uitputtingsklachten’.

Maar welk boodschap krijgen de studenten die niet het modeltraject volgen? Pech gehad? Wat als je je niet altijd de volle honderd procent hebt kunnen inzetten, de verkeerde studierichting gekozen hebt, je niet de juiste voorbereiding tijdens je middelbaar onderwijs hebt gekregen, af te rekenen krijgt met mentale of familiale problemen? Het is je eigen schuld.

NIET ENKEL IN HET ONDERWIJS

Niet enkel in het hoger onderwijs zie je deze mindset terug. Burgers die geen modelburgers zijn moeten daarvoor worden afgestraft, is het beleid. Net zoals studenten die niet het modeltraject volgen, daar afgestraft voor moeten worden.

Denk maar aan de voorrang voor een sociale woning aan werkenden. Of de verdere beperking van werkloosheidsuitkering in de tijd.

Vooruit wil nieuwkomers geen leefloon geven, maar in de plaats daarvan 'integratiesteun'.

Het kan nog erger: voorstellen tot het beperken tot de toegang tot het sociale zekerheidssysteem voor migranten en vluchtelingen. Zij voldoen uiteraard allesbehalve aan het beeld van de modelburger. Deze voorstellen komen niet enkel uit de rechtse hoek van het politieke spectrum. Ook Vooruit wil een andere behandeling van migranten en vluchtelingen. Zo wil ze nieuwkomers geen leefloon geven, maar in de plaats daarvan integratiesteun.

Vooruit schuift zowel cultureel als economisch naar rechts. De partij is vandaag ook voor een basisbaan, een soort van verplichte gemeenschapsdienst voor mensen met een leefloon. Iets waar ze in 2019 niet achter stond. Ook bij CD&V, die op 9 juni standhield, zie je een verschuiving naar rechts ten opzichte van de vorige verkiezingen.

WERKEN BELONEN?

Alhoewel Open VLD de verkiezingen verloor, zie je de economische verrechtsing van de maatschappij ook bij haar standpunten. Naar aanloop van de verkiezingen drukte ontslagnemend premier, Alexander De Croo, ons op het hart dat hij niet in een regering zou stappen als werkenden niet meer zou worden beloond.

Mensen die een tijd niet hebben gewerkt, zo stelde Alexander De Croo voor, moeten tot wel 500 euro minder pensioen krijgen dan mensen die wel altijd hebben gewerkt. Het gemiddelde pensioen voor vrouwen is maar 1.633 euro omdat ze vaker een kortere en onderbroken loopbaan hebben. Deze maatregel zou hen extra hard treffen.

Het is niet zomaar dat Alexander De Croo werken belonen niet op een positieve manier invult. Mensen die niet werken, wil hij en zijn partij afstraffen. Diegenen die geen modeltraject afleggen voor hun pensioen, moeten dat voelen.

Diegenen die geen modeltraject afleggen moeten dat voelen in hun pensioen, vindt Open Vld.

De grote vrees voor centrumpartijen als Vooruit, CD&V en Open Vld is het succes van extreemrechts bij kiezers. Een belangrijke reden dat mensen op extreemrechtse partijen stemmen, is de angst voor het verliezen van hun bestaanszekerheid. Zo heeft onder andere de wooncrisis in Nederland PVV van Geert Wilders zo groot gemaakt. Toch is gek genoeg het antwoord van deze centrumpartijen om zelf economisch een ruk naar rechts te maken, en zo de bestaanszekerheid van veel mensen te ondergraven.

MODELTRAJECT

Beleidsmakers eisen dat burgers vandaag als het ware voldoen aan een standaardmodel met een standaard levensloop. Dit terwijl door processen van individualisering, globalisering, flexibilisering van de arbeidsmarkt steeds meer mensen dat modeltraject niet (kunnen) volgen; in tegenstelling tot pakweg dertig jaar geleden.

Een modeltraject is door processen van individualisering, globalisering, en flexibilisering van de arbeidsmarkt steeds minder mogelijk.

Denk maar aan of iemand beslist om samen te gaan wonen of ervoor kiest om als vrijgezel door het leven te gaan, beslist om een kind te krijgen of niet, al dat niet in een relatie.

Steeds meer mensen maken deze belangrijke ‘transit’ beslissingen niet op een leeftijd waarbij het verwacht wordt, maar op hun eigen tempo. Juist door deze individualisatieprocessen, vinden we dit steeds meer normaal. We vinden dat mensen hun eigen keuzes mogen maken, ook al druist dit in tegen traditionele modellen.

Werknemers op de arbeidsmarkt moeten vandaag ‘flexibel’ zijn. De werkuren liggen niet meer vast, de locatie van het werk zelfs niet. Dit vinden beleidsmakers de logica zelve.

Rekening houden met een flexibel levenspad van burgers, is blijkbaar toch een brug te ver voor beleidsmakers. Er wordt van ons verwacht dat we te allen tijde modelburgers zijn met een modeltraject. Als we hier van afwijken - door maatschappelijke tendensen waar we zelf geen vat op hebben of door brute pech - moeten we daar afgestraft voor worden. Is dat wel het juiste antwoord op de opgang van extreemrechts?

• column
• onderwijs
• arbeidsmarkt
• pensioenen