De drugsoverlast aan Brussel-Zuid, Brussel-Noord en verschillende metrostations is erg groot. Buurtcomités en verenigingen trokken het eerst aan de alarmbel over de situatie. Uiteindelijk slaakte ook Sophie Dutordoir, hoofd van de NMBS, een noodkreet over Brussel-Zuid, waarna premier Alexandere De Croo het vraagstuk naar zich toetrok.

Dat er een probleem is, staat buiten kijf. Het is trouwens niet één probleem, maar een combinatie van problemen. De problemen zijn ook niet nieuw. Nu zijn ze erg zichtbaar geworden voor de pendelaar en de toerist in station Brussel-Zuid.

De federale overheid riep verschillende partijen bij elkaar. Het nationale crisiscentrum zette een grote politieactie op het getouw op 26 augustus. Op donderdag 31 augustus waren er opnieuw extra controles, met minder ruchtbaarheid. Brussel-Zuid is weer proper. Criminelen zijn stevig aangepakt – terecht. Maar ook de mensen die in de stations verblijven en onderaan de sociale ladder zitten, zijn weggejaagd.

Mijn bedenkingen bij de situatie. In vijf stellingen.

STELLING 1. 'DE FEDERALE OVERHEID HEEFT IN BRUSSEL-ZUID GEDAAN WAT NODIG IS' (NIET WAAR)

Het optreden van zaterdag 26 augustus was heel zichtbaar. Minister van Binnenlandse Zaken, Annelies Verlinden, kwam veel in beeld. Maar ze sprak voor de galerij. Want andere maatregelen, binnen haar directe bevoegdheid als minister, zouden meer opleveren.

Zoals de aanpassing van de verouderde KUL-norm. De lokale politiecapaciteit wordt berekend op basis van de KUL-norm uit 1999. Sindsdien is de bevolking toegenomen, in Brussel meer dan elders. Het aantal agenten is niet meegegroeid.

Op 25 mei 2021 lanceerde Verlinden de Staten-Generaal van de Politie (SEGPol) om de werking van de politie te herdenken, 20 jaar na de politiehervorming van 2001. Resultaten zijn er nog niet. De Brusselse minister-president, Rudi Vervoort, wordt er op geen enkele manier bij betrokken.

Tegelijk speelt Verlindens partijgenoot en collega, staatssecretaris Nicole De Moor, een grote rol in wat er in Brussel gebeurt. Door te weinig opvangplaatsen belanden asielzoekers op straat en zetten ze druk op de daklozenopvang in de hoofdstad waar ze eigenlijk niet thuishoren. Op 29 augustus kondigde staatssecretaris De Moor zelfs aan dat alleenstaande mannelijke asielzoekers voorlopig geen opvangplek zullen krijgen. De schaarse plaatsen zullen worden toegewezen aan families met kinderen. Het is onwettelijk.

En Brussel? Brussel vangt alles op, zo goed en zo kwaad als het kan.

STELLING 2. 'DE CRIMINALITEIT IS HET GEVOLG VAN DE TOENAME VAN DAKLOZEN EN HET DRUGSGEBRUIK' (WAAR)

De dak- en thuisloosheid nemen toe. De laatste daklozentelling in november 2022 telde 18% meer dak- en thuislozen in ons Gewest. 7.134 mensen hebben geen thuis, waarvan zo'n 800 in de publieke ruimte verblijven.

Meer dan 7.000 mensen op straat. Niemand vond het toen nodig om een federale crisiscel op te richten. Ook vandaag is er geen dergelijke crisiscel.

Meer dan 7.000 mensen op straat. Niemand vond het nodig om een federale crisiscel op te richten.

Brussel zet wel alle zeilen bij en voorziet extra plaatsen in daklozenopvang voor asielzoekers. Nochtans vallen asielzoekers niet onder de bevoegdheid van Brussel. Maar Brussel kan niet wegkijken. Wat is het alternatief? Rudi Vervoort zegt herhaaldelijk: "het gaat over mensen en die vangen we op".

Dat de drugsproblematiek exponentieel mee evolueert met het aantal dak- en thuislozen is niet verwonderlijk. Tijdens de coronacrisis merkte ik tijdens de 'maraudes' van Doucheflux dat het druggebruik bij mensen op straat enorm steeg. De gevolgen voelen we vandaag.

STELLING 3.'BRUSSEL KOMT MET OPLOSSINGEN VOOR HET DRUGSVRAAGSTUK' (GEDEELTELIJK WAAR)

Brussel had wellicht vroeger kunnen schakelen. De drugsproblematiek is als een epidemie. Als er niets wordt ondernomen, breidt die zich razendsnel uit.

Dit vraagstuk is complex. Er is niet één oplossing en Brussel heeft niet de waarheid in pacht. Simpele oplossingen bestaan niet. Maar Brussel test wel nieuwe methodes uit. Brussel laat het alleszins niet hangen.

Zowel de Gewestregering als burgemeester Philippe Close kwamen met concrete voorstellen.

De risicobeperkende druggebruikersruimte GATE aan Lemonnier opende in mei 2022 haar deuren en biedt antwoord op een reële nood. Het houdt gebruikers van de straat en brengt hen in contact met hulpverlening.

Het SubLINK-project werd in het voorjaar 2023 opgestart door de Brusselse Regering. SubLINK voorziet medische en psychosociale begeleiding voor drugsverslaafden, maar ook opvangcapaciteit. Het pilootproject begon in metrostation Naamsepoort en werd ondertussen uitgebreid naar 11 metrostations en 2 NMBS-stations. Sinds 6 juli wordt via het project ook hotelopvang voor daklozen georganiseerd. Daarnaast wordt momenteel gezocht naar een locatie om een tweede druggebruikersruimte nabij IJzer, Noordstation te openen.

Burgemeester Close heeft sinds juni overleg met Michel Govaerts, korpschef Brussel en het hoofd psychiatrie van Brugmann-ziekenhuis. Het pilootproject BRUSIP, Brusselse Interventiedienst Psychiatrie in Brugmann, zorgt voor een plek waar je met verslaafde personen terecht kan. Want waar moeten politieagenten en hulpverleners met een verslaafde persoon naartoe? De nachtopvang voor dak- en thuislozen kan dat niet aan. De spoeddienst van ziekenhuizen evenmin. In een politiekantoor kun je ten hoogste zes uur iemand vasthouden. Dit pilootproject biedt een antwoord op die nood.

STELLING 4. 'DE FEDERALE OVERHEID CREËERT PROBLEMEN DIE BRUSSEL MOET OPLOSSEN' (WAAR)

De federale overheid laat problemen aanslepen. Brussel kijkt niet weg en draagt de gevolgen.

In 2020 telde de dienst Voogdij van de FOD Justitie 600 à 700 niet-begeleide minderjarigen in heel België. Bij de laatste daklozentelling (november 2022) ging het al over 900 minderjarigen. Ze zijn vooral op de dool in Brussel. Er zijn kinderen bij van 9 jaar. Artsen Zonder Grenzen en SOS Jeunes zetten van oktober 2021 tot half juli 2022 een opvang op, bij gebrek aan federaal initiatief. Het gebouw werd door het Brussels Gewest in gebruik genomen voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Na de sluiting van het opvanghotel kwamen de 80 kinderen terug op straat terecht. Waar was de federale overheid toen?

Na de sluiting van het opvanghotel kwamen de 80 kinderen terug op straat terecht. Waar was de federale overheid toen?

De hulporganisatie Doucheflux sloot begin mei al tijdelijk de deuren wegens veiligheidsincidenten. Als hulporganisaties de handdoek in de ring gooien, dan is er echt iets aan de hand. Wijkcomités en buurtcomités ageerden ook al maanden.

STELLING 5. DOOR DE INSTITUTIONELE LASAGNE IS HET VEILIGHEIDSPROBLEEM ZO GROOT GEWORDEN (GEDEELTELIJK WAAR)

Brussel is erg complex. Veel gemeenten naast elkaar met andere regels, werkwijzen, verloning van personeel en informaticasystemen. Terwijl we het Gewest toch kunnen beschouwen als één grote stad.

Veel verschillende politiediensten (de spoorwegpolitie, federale politie, lokale politie, gerechtelijke politie) werken naast elkaar op het grondgebied van het Gewest. En dan zijn er nog die zes politiezones.

Sinds de zesde staatshervorming is de Brusselse minister-president bevoegd voor Veiligheid. Rudi Vervoort is veiligheidscoördinator. Het is geen lege doos. Er is een Globaal Veiligheids-en preventieplan 2021-2024, alsook een gloednieuw geïntegreerd crisiscentrum. Maar Vervoort pakt niet echt met die bevoegdheid uit. Hij zou hem veel sterker kunnen opnemen.

Anderen nemen dan weer de vlucht vooruit. Het pilootproject BRUSIP van burgemeester Close is veelbelovend. Het project wordt betaald door de stad Brussel, met daarbij middelen van federaal minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Vandenbroucke. Het initiatief komt dus van de burgemeester van de stad Brussel, voor de politiezone Brussel Hoofdstad-Elsene. Nochtans komen ook in de andere politiezones agenten en hulpverleners in aanraking met drugsverslaafden die speciale noden hebben. Een uitrol van project BRUSIP naar het hele Gewest zou een goede zaak zijn.

Inzake de vele bevoegdheidsniveaus is er in Brussel ruimte voor verbetering, ongetwijfeld. Maar dé verstorende factor is de toename van het druggebruik. Dat is ook in Antwerpen een groot probleem. Waar er geen institutionele lasagne is.

CONCLUSIE

Als de criminaliteit het gevolg is van het stijgend aantal daklozen en het toenemend druggebruik, dan moet je ook die oorzaken aanpakken.

Repressie is nodig. Maar het neemt de oorzaken niet weg. Bekijk dit vraagstuk dus vooral als een gezondheidsprobleem en als een gevolg van zware armoede.

• Brussel
• drugs
• Brussel-Zuid