'Solidair maar stevig', zo ziet Conner Rousseau het Vlaamse socialisme van de 21e eeuw. Stevig klinken de voorstellen van Vooruit over asiel, migratie en integratie zeker. Maar zijn ze ook solidair met mensen op de vlucht?

EUROPESE SOLIDARITEIT?

Zeker, sommige voorstellen getuigen van empathie met mensen op de vlucht aan wie onrecht aangedaan wordt, die op gammele bootjes de vlucht moeten nemen, die slapen in de straten van Brussel en verdwijnen in de illegaliteit als ze geen papieren krijgen. Terecht pleit Vooruit voor een eerlijk internationaal handels- en fiscaal systeem, tegen ongelijkheid in de wereld, voor maatregelen tegen de klimaatcrisis en voor meer investeringen in de herkomstregio's, in onderwijs, gezondheid, huisvesting en werk, om te voorkomen dat mensen de vlucht moeten nemen omdat er in hun land geen toekomst is.

Een gemiste kans is het wel dat Vooruit niet pleit voor het openen van legale wegen voor wie moet vluchten, via humanitaire visa voor mensen die asiel willen aanvragen, en via hervestiging van mensen die al erkend zijn als vluchteling door UNHCR maar onvoldoende bescherming krijgen in het eerste land van opvang. Openen van dergelijk legale wegen houdt mensen op de vlucht uit de handen van mensensmokkelaars en vermijdt de vele doden op zee.

Vooruit pleit wel terecht voor meer Europese solidariteit en een eerlijke spreiding in de opvang van vluchtelingen. Nu zien we landen vooral veel prikkeldraad en muren bouwen om mensen op de vlucht weg te houden, en push-backs voor wie er dan toch dreigt door te raken. Vooruit stelt wel voor om alle asielaanvragen door een Europees asielagentschap met een eengemaakte procedure te laten behandelen aan de buitengrenzen van de Europese Unie. Vraag is of het wel getuigt van solidariteit met de landen met buitengrenzen en hun bevolking die alle mensen op de vlucht die aankomen in Europa gedurende maanden zullen opgesloten zien in detentiecentra?

EEN EENGEMAAKTE BESCHERMINGSPROCEDURE

Vooruit vindt dat de asielprocedures sneller moeten, want mensen op de vlucht moeten te lang wachten op bescherming. Daarom lanceert de partij een voorstel om de asielprocedure te hervormen waarbij alle beschermingsgronden in één procedure worden bekeken, of mensen nu recht op internationale bescherming hebben op grond van de Conventie van Genève, of om humanitaire redenen of om medische redenen.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen werkte vorig jaar een voorstel concreet uit voor een eengemaakte beschermingsprocedure, waarbinnen op een omvattende manier wordt nagegaan wat de betrokkene nodig heeft om een waardig leven in veiligheid te leiden. Naast de nood aan internationale bescherming omwille van vervolging, worden ook prangende humanitaire situaties onderzocht in het kader van deze procedure, waardoor de nood aan een humanitaire of medische regularisatieprocedure verdwijnt en mensen op de vlucht niet de ene procedure na de andere moeten starten voordat ze in het juiste vakje voor bescherming vallen.

Zo'n eengemaakte procedure zal niet alleen zorgen voor snellere beslissingen over wie bescherming krijgt en wie niet, ze geeft ook meer kansen op een eerlijke beoordeling van de vluchtreden en op een vroegere start van hun integratietraject. Maar opgelet: aanvragen voor bescherming moeten altijd worden behandeld met veel zorg voor mensenrechten. Snellere procedures mogen niet ten koste gaan van een grondig en onafhankelijk onderzoek.

LEGALE ARBEIDSMIGRATIE MET RESPECT VOOR LONEN EN SOCIALE BESCHERMING

Vooruit laat ook de deur open voor legale arbeidsmigratie, want de arbeidsmarkt in België snakt naar nieuwe arbeidskrachten in bijna alle sectoren en beroepen. Die arbeidsmigranten moeten wel correct verloond worden en sociale bescherming genieten. Dat is in het belang van iedereen: migranten zien hun sociale rechten gerespecteerd en de druk op de lonen en het gemis aan sociale bijdragen worden vermeden. Vaak begint de uitbuiting van arbeidsmigranten bij een gebrekkige kennis van de rechten die ze hebben als werknemer. Terecht dus dat Vooruit wil gegarandeerd zien dat wie een verblijfsrecht op basis van werk verwerft een opleiding krijgt over sociale rechten en deze ook veel beter kan afdwingen.

Terecht wil Vooruit gegarandeerd zien dat wie een verblijfsrecht op basis van werk verwerft een opleiding krijgt over sociale rechten.

Meer sociale inspectie en versterking van de centra tegen mensenhandel zijn ongetwijfeld nuttige beleidspistes om uitbuiting te bestrijden en de slachtoffers op te vangen. Daarnaast moet dringend worden nagedacht over manieren waarop vermeden kan worden dat werknemers voor hun verblijfsrecht en levensomstandigheden afhankelijk zijn van één bepaalde werkgever. Dit is de enige manier om definitief paal en perk te stellen aan uitbuiting. Het voorstel van Vooruit om arbeidsmigranten die slachtoffer werden van uitbuiting te begeleiden naar een nieuwe job, is slechts een eerste stap.

GEZINSHERENIGING WORDT NOG MOEILIJKER

Tot zover het goede nieuws. Want waar het gaat over gezinshereniging wordt de toon van de voorstellen van Vooruit erg wantrouwig ten aanzien van nieuwkomers. Nochtans is gezinshereniging één van de legale manieren voor migratie, in België goed voor een derde van de nieuwkomers.

Het recht op een gezinsleven is een universeel mensenrecht, dat bovendien zorgt voor betere kansen op integratie van migranten die hun gezin kunnen overbrengen. Gezinshereniging stuit in België op vele juridische en praktische obstakels. De procedure is complex en duur. Myria berekende dat hereniging van een gezin van vier uit Pakistan al gauw tussen €4.000 en €6.000 kan kosten. Aanvragen kunnen enkel gedaan worden in de herkomstlanden, wat dikwijls erg gevaarlijk of zelfs onmogelijk is. Daarom pleit Vluchtelingenwerk ervoor om de aanvraag ook in België door de partner mogelijk te maken, zoals trouwens al het geval is in Duitsland, Frankrijk en Luxemburg.

Voor Vooruit is dit blijkbaar geen optie, want gezinshereniging wordt in hun voorstellen nog lastiger gemaakt. De gezinsherenigers moeten vandaag in de meeste gevallen kunnen bewijzen dat ze over huisvesting, een ziekteverzekering en een voldoende hoog en stabiel inkomen uit werk, pensioen of werkloosheidsuitkering beschikken; in dat laatste geval wordt trouwens actief zoeken van werk verwacht. UNHCR en de Europese Commissie pleiten ervoor om erkende vluchtelingen vrij te stellen van de inkomensgarantie-eis. Dat is nu al een feit in Frankrijk, Italië, Spanje, Bulgarije, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk. Vooruit maakt de drempel naar gezinshereniging integendeel nog hoger. Tot nog toe wordt voldoende hoog inkomen in België gedefinieerd als minstens 120% van het leefloon, voor een alleenstaande is dat €1.456,96. Vooruit wil dat optrekken naar 110% van het minimumloon, dat is €2.150,5.

Het verhogen van de inkomensgarantie tot €2.150,5 maakt gezinshereniging onmogelijk voor mensen op de vlucht.

Het spreekt voor zich dat dit voorstel gezinshereniging voor de meeste mensen op de vlucht onmogelijk maakt. Begrijpelijk dat Vooruit bezorgd is om de integratie van wie via gezinshereniging naar hier komt. Maar daar zijn andere en betere oplossingen voor dan de muren nog hoger maken en daarmee aan erkende vluchtelingen het recht op een gezinsleven te ontzeggen.

NIEUWKOMERSTRAJECTEN EN (MINDER) NIEUWKOMERSUITKERINGEN

Vooruit beweert dat de bedoeling is om erkende vluchtelingen goed op te vangen, hen snel in te burgeren en meer kansen te geven. De goede bedoelingen verdrinken echter in de praktische uitwerking van het integratiebeleid. Alle bestaande inburgeringstrajecten via OCMW, VDAB of de inburgeringstrajecten van het Agentschap Integratie en Inburgering, worden vervangen door één nieuwkomerstraject. In tegenstelling tot wat vandaag geldt, zou dat traject gratis zijn. Nederlands leren kan voor Vooruit ook op de werkvloer. Prima, als dat ervoor zou kunnen zorgen dat nieuwkomers veel intensiever begeleid worden naar een opleiding of naar werk, want België heeft voor migranten de laagste werkzaamheidsgraad in Europa.

Maar Vooruit lanceert tegelijkertijd het voorstel om nieuwkomers niet langer een leefloon te geven gedurende de eerste drie jaar, maar dat te vervangen door een nieuwkomersuitkering van maximaal het bedrag van het leefloon, verminderd met de materiële steun die de nieuwkomer al geniet, bijvoorbeeld op vlak van huisvesting. Op grond van de Europese rechtspraak wordt dat beschouwd als discriminatie. De Europese kwalificatierichtlijn schrijft voor dat sociale bijstand aan erkende vluchtelingen moet worden toegekend zoals aan de eigen onderdanen, volgens het Europees Hof ook voor vluchtelingen met een tijdelijke verblijfsvergunning. Denemarken omzeilde dit discriminatieverbod door een algemene verblijfsvoorwaarde van 8 jaar voor iedereen in te voeren voor toegang tot sociale bijstand. Mocht België een vergelijkbare regeling treffen, is de kans groot dat dit zou worden gezien als een inbreuk op het standstillprincipe uit artikel 23 van de Grondwet over toegang tot de sociale rechten. Ons land heeft trouwens onlangs zijn goedkeuring gegeven aan een nieuwe Aanbeveling van de Raad van de EU over toereikend minimuminkomen waarin de landen zich engageren om geen discriminerende voorwaarden te koppelen aan toegang tot het leefloon en om verblijfvoorwaarden redelijk te houden.

Op grond van de Europese rechtspraak wordt het voorstel van een nieuwkomersuitkering beschouwd als discriminatie.

Vooruit verantwoordt het voorstel door te stellen dat het onaanvaardbaar is dat het leefloon, dat voor Belgen in moeilijkheden 'last resort' inkomen verschaft, voor nieuwkomers de eerste stap is bij hun aankomst in België. Maar uit onderzoek blijkt duidelijk dat het leefloon voor migranten functioneert als een springplank naar integratie. Het duurt inderdaad langer voor migranten de bijstand verlaten, omdat zij minder kansen hebben op deelname aan allerlei activeringstrajecten, maar hun kansen op uitstromen naar de arbeidsmarkt verhogen zienderogen naarmate ze langer in België zijn. Dat blijkt uit het doctoraal proefschrift van Sarah Carpentier, die daaruit concludeert dat leefloon geen val is voor migranten maar een noodzakelijk vangnet dat hen in staat stelt om werk te vinden.

Denemarken besliste in 2002 om lagere uitkeringen toe te kennen aan migranten, gekoppeld aan een integratietraject, 'om nieuwkomers beter te integreren en sneller aan werk te helpen'. Onderzoek heeft uitgewezen dat hun kansen op werk en een arbeidsinkomen op korte termijn inderdaad vergroten, ook al omdat beter geschoolde migranten ongeschoolde arbeid gingen verrichten ongeacht hun opleiding. Maar omdat het om weinig kwaliteitsvolle, tijdelijke, slecht betaalde jobs ging, belandden vele migranten in armoede. De positieve effecten van een beleid gebaseerd op strenge voorwaarden en sancties bleken op langere termijn volledig uitgedoofd. Denemarken heeft de maatregel dan ook tien jaar na de invoering teruggedraaid.

MEER NUANCE IN EEN GEPOLARISEERD DEBAT

Volgens 'De Stemming' van VRT wordt migratie (18%), na economie (25%), een van de belangrijkste thema's tijdens de volgende verkiezingen. Ook op Europees vlak zit migratie in de lift: 17% van de ondervraagden in de Eurobarometer vindt dit het belangrijkste thema waar Europa moet op inzetten. Maar de belangstelling voor migratie verantwoordt uiteraard niet dat er discriminerende maatregelen worden gelanceerd en er met wantrouwen gesproken wordt over mensen op de vlucht. Integendeel, zo een insteek brengt alleen zoden aan de dijk van partijen die de polarisering op de spits willen drijven en van de wij/zij tegenstelling hun handelsmerk gemaakt hebben.

Samen met 11.11.11 en tal van andere ngo's geeft Vluchtelingenwerk sinds enige tijd vorm aan het programma 'Other Talk', met als doel om meer nuance te brengen in het vaak gepolariseerde migratiedebat. Ze brengen daarin tools met vuistregels over hoe het zogenaamde 'beweegbare midden' (mensen die tussen de tegenpolen van uitgesproken voorstanders en tegenstanders van migratie staan) met genuanceerde boodschappen over migratie en mensen op de vlucht kunnen bereiken. Onderzoek van IPSOS toonde aan dat 66% van de Belgen gewonnen is voor duurzame oplossingen voor mensen op de vlucht, via veilige en legale toegangswegen. Het toont ook dat mensen de toegenomen diversiteit aanvaarden, maar veel belang hechten aan integratie en actief meewerken aan de samenleving. Kennis van de taal en economische bijdrage van migranten zijn voor het publiek belangrijke ijkpunten in het beleid. Mensen vinden het vooral essentieel dat er gewerkt wordt aan wederzijds vertrouwen, met respect voor elkaars cultuur én voor de regels in de samenleving. Dat houdt in dat er echte kansen gegeven worden aan mensen op de vlucht om hun plaats te vinden in onze samenleving.

Voorstellen die de welvaartsstaat willen afschermen voor nieuwkomers passen niet in een scenario dat van de toegenomen diversiteit in de samenleving een succes wil maken.

De bijkomende hindernissen en voorwaarden voor integratie die Vooruit stelt aan mensen op de vlucht, en de ondertoon van wantrouwen omwille van vermeend misbruik van de welvaartsstaat, zetten Vooruit in het rijtje van politieke stemmen die een beschot zetten tussen mensen die steun verdienen van de welvaartsstaat en mensen zoals de nieuwkomers die daar eigenlijk niet thuishoren. Toegang tot de voordelen van de welvaartsstaat voor de buitenstaanders wordt verbonden aan workfare beleid en aan strenge beteugeling van vermeend misbruik van deze voordelen. Zulke voorstellen, die de welvaartsstaat willen afschermen voor nieuwkomers, passen niet in een scenario dat van de toegenomen diversiteit in de samenleving een succes wil maken.

Om werk te maken van 'Eerlijke en gecontroleerde migratie als win-win', zoals de ondertitel van de congresteksten van Vooruit aankondigen, moeten er dus wel dringend bijsturingen komen aan het partijstandpunt.

THEMA: DE KOERS VAN CONNER

• TOM MEEUWS - Nieuwkomers anders steunen om er echt bij te horen
• BIEKE VERLINDEN - Maak van kinderopvang een motor van gelijkheid
• MARC LE BRUYN - De twijfels van een langjarig partijlid
• JEROEN HOREMANS, WARD VAN HASSEL - De basisbaan: an offer they can't refuse

• Vooruit
• Conner Rousseau
• ideologie
• migratie