Brussels parlementslid, Els Rochette (one.brussels), is in haar nopjes als we haar ontmoeten op maandagochtend. Haar Union staat soeverein op kop in de voetbalcompetitie, ondanks de nederlaag een dag eerder. Rochette woont in Vorst, vlakbij het stadion. Al van toen Union nog in derde klasse speelde is ze verknocht aan de club. Achter het doel in het Dudenpark hangt een groot spandoek 'Love football, hate racism'. Het antifascisme op de tribunes spoort met hoe ze in het leven staat. In haar bureau in het Brussels Parlement zien we een tekening van haar lievelingskunstenaar, Walter Swennen, die leest: 'Zij die hier zijn zijn van hier'. 15 jaar lang was Els Rochette artistiek directeur van Globe Aroma, het open kunsthuis dat gevluchte kunstenaars en nieuwkomers verwelkomt. Op haar pols staat een tattoo van het Human Rights Tattoo Project. "(lacht) Ik heb letter nummer 4.430 [N, wv] van artikel 23, dat stelt dat iedereen het recht heeft om te werken."

Maar in 2019 riep dus de politiek. Pascal Smet bood haar een plaats aan op de lijst van de nieuwe beweging one.brussels. "De helft van de mensen op de lijst kwam uit het middenveld en andere sectoren. Dat sprak me aan. Nog steeds ben ik geen lid van de partij." De vraag kwam op het perfecte moment. Els Rochette had nood aan een nieuwe uitdaging. Getekend door de zware jaren bij Globe Aroma na de vluchtelingencrisis, hikte ze eerder al tegen een burn-out aan. En toen kwam op 12 februari 2018 nog eens de politie-inval in de Globe Aroma. "Vandaag [sic] precies vier jaar geleden," herinnert Rochette zich nog goed. "We dachten eerst dat het de sociale inspectie was. Ik leidde ze snel naar boven, want wist dat velen in het gebouw niet in orde waren met hun papieren. Toen ik terug beneden kwam, krioelde het de inkomhal van politie en zaten mensen geboeid op de vloer."

Hoe kijkt u nu terug op de inval in Globe Aroma?

"Het was erg beangstigend. Een veiligheid die plots wegviel. Zonder uitleg viel de politie binnen. Ook de korpschef en de burgemeester konden ons nadien niet vertellen wat precies de beschuldigingen waren. Het was niet te achterhalen wie de precieze opdracht had gegeven. Wellicht Binnenlandse Zaken."

Het was de periode van het Kanaalplan. Na de aanslagen van 2016 kamde men vzw's uit die dekmantels waren voor terrorisme.

"Dat Kanaalplan kon ik begrijpen. Maar toen in Molenbeek alle vzw's onderzocht waren, dacht men wellicht het recht te hebben verder te gaan en bij ons even agressief binnen te vallen. Het voelde als een politiek geïnspireerde actie. Jan Jambon was toen federaal minister van Binnenlandse Zaken. Globe Aroma leeft vandaag trouwens weer in vrees. Het moet Vlaamse subsidies aanvragen, en nu is Jambon Vlaams minister van Cultuur."

Niet alleen Globe Aroma kwam in het vizier. Ook burgers die vluchtelingen onderdak gaven, werden vervolgd.

"De golf aan solidariteit in het Maximiliaanpark vind ik nog altijd bijzonder. Het Brussels Burgerplatform organiseerde thuisopvang bij burgers. Ze vulden daarmee een leemte die de overheid naliet; en dat doen ze vandaag trouwens nog steeds. Hallucinant dat sommigen van hen daarvoor zijn aangeklaagd. Gelukkig werden ze vorig jaar vrijgesproken van de beschuldiging van mensensmokkel."

Vandaag liggen mensenrechteninstituten, zoals UNIA en het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, onder vuur. Hoe verklaart u dat?

"Het komt voort uit een angst om verworvenheden te verliezen in een samenleving die steeds diverser wordt. Het is een angstvallig vasthouden aan de Vlaamse normen en waarden. Wat die ook mogen zijn, want mijn normen en waarden liggen veel dichter bij mijn Somalische vriendin die naar hier is gevlucht dan bij een Vlaams-nationalist. Mensen met migratieachtergrond zijn lang niet gehoord en eisen nu hun rechten op."

Al snel krijgt hun strijd de stempel van 'woke'.

"Ze laten nu vaak agressief hun stem horen. Dat kan intolerant overkomen. Ik snap hun strijd. Twintig jaar geleden was er al een diversiteitsplan voor de kunstensector. Maar het gaat zo traag. Iedereen wil diversiteit, zolang mensen van kleur passen in het bestaande frame. De Zuhal Demirs zijn oké, de rest veel minder. In veel organisaties is geen tolerantie voor mensen die nog niet goed Nederlands praten."

De taal spreken is toch een hefboom om vooruit te geraken?

"Tuurlijk. Maar als je verwacht dat eerste generatie migranten perfect Nederlands spreken, komt niemand van hen in aanmerking voor een job. Waar zijn we mee bezig? In het Brussels gewest spreekt men thuis meer dan 100 verschillende talen. Meertaligheid is eerder de norm dan de uitzondering. Toch blijft het eerder een obstakel dan een troef in een werkorganisatie. In conservatief Vlaanderen is de Nederlandse taal een belangrijk symbool in de onafhankelijkheidsstrijd."

Bart Eeckhout ziet een breed, conservatief offensief tegen mensenrechteninstituten. U ook?

"De terugtrekking van Vlaanderen uit Unia is verontrustend. Het Vlaams Mensenrechteninstituut dat men wil oprichten oogst enkel negatief advies. De SERV vraagt de Vlaamse regering zelfs om de terugtrekking ongedaan te maken. Dat men voet bij stuk houdt, doet denken dat dit een ideologisch geïnspireerde beslissing is. Als mensen niet meer ondersteund worden bij het indienen van een klacht, wie zal die moeilijke stap dan nog zetten? Vandaag zijn er klachten over discriminatie aan het loket bij de gemeente, over racistische uitspraken vanwege politiemensen, … Die zullen nog meer dan vandaag onder de radar verdwijnen."

Als mensen niet meer ondersteund worden bij het indienen van een klacht, wie zal die moeilijke stap dan nog zetten?

Wat betekent de terugtrekking van Vlaanderen uit Unia voor de Brusselaars?

"Het maakt de aangifte van racisme en discriminatie nodeloos complex. Ik geef een voorbeeld. Ooit werd de gekleurde voetbalploeg van mijn zoon, FC Forest, racistisch bejegend door de scheidsrechter bij een uitwedstrijd in de Vlaamse rand. Ik legde toen klacht neer bij het toenmalige Centrum voor discriminatie- en racismebestrijding. Maar waar moet ik nu terecht? Bij het Vlaams Mensenrechteninstituut, omdat het incident gebeurde in de Vlaamse rand? Of bij Unia zelf, omdat het ging over een Brusselse ploeg? Het gebrek aan duidelijkheid is nefast. Voor slachtoffers is de stap om melding te maken reeds groot. De drempel om klacht in te dienen moet zo laag mogelijk zijn."

Mensenrechteninstituten zetten zich best schrap de volgende jaren?

"Dat hebben de Liga van de mensenrechten en de Ligue des droits humains alvast goed gezien. Ze bouwen nu samen een Huis van de Mensenrechten in Molenbeek. Ze beseffen dat ze de krachten moeten bundelen. Versnippering is een bewuste tactiek om de strijd voor mensenrechten te fnuiken.

Beide organisaties leveren goed werk. Met Police Watch richtten ze een website op om politiegeweld te melden. Tot vandaag is dit de enige organisatie die cijfers bewaart over politiegeweld. Officiële onderzoeken hierover bestaan niet. Net zoals bij andere ngo's wordt deze registratie niet als officieel beschouwd. Tijdens hoorzittingen in het Brussels parlement werd dit letterlijk gezegd door het N-VA-lid van de commissie. En ook de politie zelf wil racisme in eigen rangen vaak niet zien."

De twitteraccount van de vakbond VSOA Politie lijkt bij momenten de rechterarm van extreemrechts.

"En dat is helaas één van de grote politievakbonden. De kleinere, socialistische politievakbond reageerde gelukkig wel gepast op het politiegeweld na de dood van Ibrahima in Schaarbeek, toen veel jongeren letterlijk in de cel zijn gestampt."

Wat zou een Vlaamse coalitie tussen N-VA en Vlaams Belang in 2024 betekenen voor Brussel?

"Ik kan me echt niet inbeelden dat dit zou gebeuren. (lacht) Maar misschien kom ik te weinig in de Denderstreek. De kloof met Brussel zou alleen maar groter worden. Op vlak van cultuur is het nu al zo moeilijk met schoonmoeder Vlaanderen. In de beleidsverklaring van Jambon staat dat men een Vlaamse canon zal opstellen, maar welke betekenis heeft zo'n canon nog in de Brusselse context van diversiteit en meertaligheid? Hopelijk komt er in 2024 een staatshervorming en kan Brussel zijn eigen koers varen."

Welke betekenis heeft een Vlaamse canon in de Brusselse context van diversiteit en meertaligheid?

Wat is de ideale staatshervorming in 2024?

"Een België met vier deelstaten, met Brussel als volwaardig gewest. Wel moeten Vlaanderen en de Franstalige gemeenschap nog het recht hebben om het onderwijs in te richten. Want de vrees dat het Nederlands achteruit wordt geschoven, blijft reëel. Overal waar minderheidstalen bestaan, zijn garanties nodig. Ook in Brussel."

Daarmee zit u alleszins wel op de lijn van N-VA.

"Onze aanpak is een stuk pragmatischer. De wet schrijft voor dat op een gemeentelijke dienst iedere werknemer tweetalig moet zijn. Dat is niet realistisch. Vaak worden enkel eentalige Franstaligen aangenomen. Men overtreedt daarmee constant de taalwetging. Dat is voor ons geen halszaak. Als de dienst tweetalig is, is dat ook goed. Een groter probleem is dat werknemers onderbetaald worden. In het OCMW in Molenbeek word je minder betaald dan 500 meter verderop in Dilbeek. En ook tussen de Brusselse gemeenten zijn er verschillen inzake loon."

Hiermee komen we bij de olifant in de kamer: een fusie van de 19 gemeenten. Die blijft onbespreekbaar voor veel Franstaligen.

"Hun argument is dat de gemeenten dicht bij de burger staan, en dat corona dat nogmaals bewezen heeft. Uiteraard moet het lokaal niveau dicht bij de burger staan. Maar dat kan met een fusie evengoed. Nu heb je echt absurde situaties. De Noordwijk, met haar probleem van prostitutie, ligt op de rand van drie gemeentes. Als de ene gemeente een maatregel neemt, verschuift de overlast gewoon naar de andere gemeente. De 19 gemeenten werken ook vertragend. De aanleg van het fietspad rond de Brusselse ring heeft jaren aangesleept omdat sommige gemeenten weigerden daarvoor parkeerplaatsen te schrappen. Gelukkig rijpen de geesten bij een aantal jonge, Franstalige Brusselse parlementsleden. Maar het gaat traag."

Franstaligen zien het pleidooi voor een fusie als Nederlandstaligen die hun macht willen uitbreiden. Hoe overtuig je hen?

"Door aan te tonen dat er met een fusie meer solidariteit en welvaart zal zijn. Nu is er een groot verschil in dienstverlening. Bij het ene OCMW betalen ze de kosten van de sportclub of bepaalde medische kosten terug, bij het andere OCMW niet. Dat hangt af van de inkomsten. Sommige gemeenten hebben veel kantoren op hun grondgebied, en dus hoge belastinginkomsten. In andere gemeenten zijn de inkomsten laag en de noden hoog. Tijdens corona gaven sommige gemeenten premies aan zelfstandigen die moesten sluiten, andere gemeenten dan weer niet. Dit kan zo niet verder."

Bij het ene Brusselse OCMW betalen ze de kosten van de sportclub terug, bij het andere niet.

Onlangs onthield uw fractie zich bij een resolutie van N-VA voor de fusie van de 6 politiezones. Waarom?

"Het was een zwakke tekst van amper vijf bladzijden, met voornamelijk krantenknipsels en weinig info over de financiering. Onze fractie besloot geen amendementen in te dienen en niet mee te werken aan de tekst. We willen wachten op de Staten-Generaal, met een bevraging van de bevolking en een becijfering van de scenario's. In het regeerakkoord staat dat we de organisatie van Brussel willen herdenken in een Staten-Generaal 'zonder taboes'. We willen het via die weg proberen."

Schiet dat wat op?

"Het dossier zit vast bij Brussels minister van Plaatselijke Besturen, Bernard Clerfayt, van DéFI. We voelen dat hij geen vragende partij is. Het eerste jaar was niets gebudgetteerd. Nu pas heeft hij een expertencomité opgestart voor een plan van aanpak. We hopen dat al deze vraagstukken nog in deze legislatuur aan bod komen. Zonder taboes. Op vlak van coördinatie inzake veiligheid zijn wel al stappen gezet. Sinds de zesde staatshervorming werd Brussel Preventie en Veiligheid opgericht. Er is nu ook één Brusselse politieschool en één crisiscommunicatiecentrum. Traag maar gestaag schuift men op richting meer harmonisering en samenwerking. Maar wat mij betreft neemt minister-president Rudi Vervoort zijn coördinerende taak nog te weinig op. Het mag sneller en beter."

Ondertussen groeit de armoede in Brussel zienderogen.

"De armoedecijfers zijn tijdens corona enorm gestegen. Bij de voedselbanken ziet men de vraag fel toenemen.Zelfs voor mensen uit de kunstensector werd op een gegeven moment een voedselbedeling opgestart. Het algemeen armoedeplan van minister van Welzijn en Gezondheid, Alain Maron (Ecolo), staat nog altijd in de steigers. Ook daar is het stilaan tijd dat een plan op tafel komt. Anderzijds heeft de Brusselse regering wel goede keuzes gemaakt voor de kinderbijslag, met een basisbedrag dat niet is verlaagd en fors hogere toeslagen voor mensen in armoede. Dat is echt een hefboom om iets aan de kinderarmoede te doen."

De Nederlandstalige partijen in Brussel lijken sterk op elkaar. Een probleem?

"Het klopt dat one.brussels, Groen en Open VLD veel raakpunten hebben, maar ik zie dat eerder als een sterkte. Met N-VA in Brussel zijn er minder raakpunten, al ijveren we wel even hard voor een goede Nederlandstalige dienstverlening. Misschien zouden de Nederlandstalige partijen nog meer de krachten moeten bundelen. Maar dat wordt dan snel weer communautair gezien, en dat wil je vermijden."

Vlaams Belang komt in Brussel niet van de grond.

"Die partij heeft één Brussels parlementslid, Dominiek Lootens. Als hij spreekt in het halfrond, gaan de Franstalige partijen buiten. Ik blijf zitten, tot hij racistische praat vertelt en dan stap ik ook op. Vlaams Belang is in Brussel ingehaald door de realiteit. 70% van de Brusselaars heeft niet de Belgische origine. De partij zal niet meer groeien."

Als het Brussels parlementslid van Vlaams Belang spreekt in het halfrond, gaan de Franstalige partijen buiten.

Vanuit Vlaanderen kan het dan nog gemakkelijker bashen op Brussel.

"De beeldvorming is een groot probleem. Natuurlijk zijn er reële problemen in Brussel, maar vaak laten de andere overheden ons in de steek. Dat asielzoekers buiten slapen is niet onze schuld, maar van de federale regering. Brussel moet meer een eigen koers kunnen varen. In Brussel is er wellicht wel een politieke meerderheid om mensen zonder papieren – naar schatting zo'n 100.000 mensen in onze stad – een werkvergunning te geven. Maar diezelfde partijen duwen daarvoor op federaal vlak niet door. Dat is jammer. Het minste dat ze zouden kunnen doen, is de mensenrechten vrijwaren en zorgen dat mensen niet op straat slapen."

Samenleving & Politiek, Jaargang 29, 2022, nr. 3 (maart), pagina 40 tot 45

• interview
• Els Rochette
• Brussel
• mensenrechten