Dat profvoetballers in de Belgische eerste klasse weinig RSZ betalen is al sinds dit voorjaar voorwerp van heftig debat. Topverdieners als Adrian Trebel of Ruud Vormer dragen minder bij aan de sociale zekerheid dan de kuisvrouw van hun club. Vorige maand hakte de regering-De Croo de knoop door en wordt er geknipt in hun RSZ-voordelen. Het was meteen één van de meest besproken voorstellen uit het recente begrotingsakkoord, maar staat in schril contrast met de schamele 43 miljoen euro die het moet opleveren. Minder aandacht in dat akkoord kreeg de handhaving van de levenslange vrijstelling van RSZ-bijdragen voor eerste aanwervingen. Nochtans hadden de sociale partners unaniem ingestemd om dit te wijzigen en waren zowel Rekenhof als Planbureau vernietigend over deze maatregel. Kostprijs voor de staat: een half miljard euro per jaar. Helaas, geen heftige debatten in De Zevende Dag over deze nochtans budgettair heel dure maatregel. Hoe groter de bedragen, hoe kleiner de ophef.

Eenzelfde dynamiek zagen we bij de regering-Michel. Eindeloos waren de discussies over de effectentaks, de heffing van 0,15% op effectenrekeningen met meer dan 500.000 euro, waarvoor uiteindelijk een geschatte opbrengst van 254 miljoen euro werd ingeschreven. Van een andere grootteorde was de kostprijs van de taks shift, waarbij de werkgeversbijdragen werden verlaagd van 33 naar 25%. Leuvense economen raamden de factuur op 8,9 miljard euro en schatten de terugverdieneffecten op slechts 394 miljoen euro. Bedrijven gebruikten de indexsprong en de taks shift om winst op te krikken, niet om concurrentiekracht te verbeteren. De taks shift sloeg niet alleen enorme krater in de begroting, maar er zat ook een ronduit morbide logica achter: Bart De Wever gaf toe dat ze bewust was ondergefinancierd zodat men nadien 'zou worden gedwongen om verder te snijden in de sociale zekerheid'. Ook onder de regering-Michel gold het devies 'hoe groter het schandaal, hoe kleiner de ophef'. Omgekeerd overigens evenzeer. Het Marrakesh-pact, iemand?

Of leg het debat rond uitkeringsfraude naast dat van fiscale fraude. De sociale media staan in brand als iemand van buitenlandse origine met een leefloon een eigendom in het buitenland blijkt te hebben. De meest extreme gevallen, van fraudeurs met 14 huizen en bouwgronden in Marokko of fraudeurs die zelf in het buitenland wonen en hun sociale woning hier doorverhuren aan anderen, wekken de toorn van de publieke opinie. Deze vorm van sociale fraude is compleet ontoelaatbaar, maar uiteindelijk gaat het slechts over minieme bedragen. Alle vormen van uitkeringsfraude – pensioen, leefloon, kinderbijslag, werkloosheidsuitkering, enzovoort – vertegenwoordigen volgens de Rekenhof zo'n 250 miljoen euro per jaar.

Hoe anders is de beperkte ophef over fiscale fraude. Uit de Pandora Papers van vorige maand bleek dat ruim 1.200 Belgen constructies hebben in belastingparadijzen, waaronder families achter chemiebedrijf Solvay maar ook diamantairs, bankiers en durfinvesteerders. Elk jaar is er wel een nieuwe Leak (Offshore, Lux, Swiss) of Paper (Panama, Paradise, Pandora), maar de verontwaardiging gaat even snel liggen als ze gekomen is. Nochtans gaat het om gigantische cijfers. Onlangs nog lazen we dat vanuit ons land veel meer betalingen gebeuren aan belastingparadijzen dan gedacht. Voor het aanslagjaar 2020 kreeg de fiscus van bedrijven (personen niet meegerekend) voor maar liefst 266 miljard (!) euro aangiftes van betalingen aan belastingparadijzen. Strikt genomen is dat geen fiscale fraude, want het gaat om aangegeven betaalverkeer, maar het zorgt wel voor een erosie van de belastbare basis hier. Waardoor burgers zoals u en ik meer belastingen moeten betalen.

We maken ons heel druk over uitkeringsfraude van een paar miljoen, terwijl fiscale fraude van een paar miljard quasi geruisloos passeert.

Toegegeven, de sommen van de Papers zijn niet te bevatten. We kunnen ons perfect voorstellen hoeveel 1 euro, 10 euro, 100 euro, 1.000 euro, 10.000 euro, 100.000 euro en zelfs 1.000.000 euro is. Moeilijker te bevatten is het verschil tussen 10.000.000 euro en 100.000.000 euro, en al helemaal tussen 10.000.000.000 euro en 100.000.000.000 euro. We maken ons heel druk over uitkeringsfraude van een paar miljoen, terwijl fiscale fraude van een paar miljard quasi geruisloos passeert. Dat zou niet mogen. België verloor de voorbije twintig jaar zo'n 7 miljard (!) euro door aandelenconstructies, jaarlijks betaalt de overheid meer dan 13 miljard (!) euro aan subsidies voor fossiele brandstoffen, de Vlaamse overheid betaalde in 2020 een klein half miljard (!) euro aan subsidies voor ondernemen en innovatie aan voornamelijk bedrijven als Janssen Pharmaceutical, Umicore en Barco zonder ook maar één engagement, … het gaat telkens om duizelingwekkende sommen die nauwelijks debat opleveren. Hoe groter het schandaal, hoe kleiner de ophef.

Laten we proberen meer te kijken naar de belangrijke kwesties die weinig ophef veroorzaken.

Al te vaak voeren we de verkeerde strijd. Het is zaak ons kompas te herijken, beter in te zien wat groot is en wat klein, wat ertoe doet en wat niet. Laten we proberen meer te kijken naar de belangrijke kwesties die weinig ophef veroorzaken. Dat is niet eenvoudig in tijden van sociale media, waar het algoritme naar boven brengt wat de meeste clicks genereert. De Twitter-relletjes en woke-debatjes van de dag wiegen ons in slaap. Laten we ons daarom trainen, zoals een voetballer – nu al gelukkig met minder RSZ-voordeel – elk dag op het oefenveld zijn passing inoefent, in het links laten liggen van de schijndebatten en in het ons vastbijten in de hoofdzaken die nauwelijks ophef veroorzaken maar wel heel belangrijk zijn.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 9 (november), pagina 2 tot 4

• edito
• begroting
• fiscale fraude