De luchtvaartsector was één van de eerste grote, mondiale slachtoffers van de coronacrisis. In januari en februari hield COVID-19 in China een steeds groter aantal vliegtuigen aan de grond, vanaf maart ging ook de rest van de wereld in lockdown. Overal tuimelden luchtvaartmaatschappijen recht de financiële afgrond in. Wordt het na corona terug business as usual of staan we aan de vooravond van een ingrijpende transitie van de luchtvaart, van ons globale transportsysteem en van onze culturele opvattingen over steeds verdere en snellere vliegreizen en allerlei vormen van hypermobiliteit als ultiem teken van succes?

Als luchtvaartactivisten ijveren we voluit voor die transitie. We moeten nú in actie komen. Op die manier proberen we op korte termijn mee vorm te geven aan een meer duurzame toekomst op lange termijn. Het is essentieel om te beseffen dat we nu niet alle antwoorden over die toekomst kennen, maar dat dat geen probleem hoeft te zijn. Beweren alle antwoorden wel te weten, dat zou pas verdacht zijn. Gert Goeminne schreef het in een prachtig stukje (DS, 4/4) over hoe we moeten omgaan met de coronacrisis: we weten het niet. Als we dat om te beginnen eens toegeven?

Minder luchtvaart, met eerlijke belastingen en duidelijke klimaatengagementen, samen met een totaal ander globaal mobiliteitssysteem en nieuwe culturele opvattingen over reizen, waarin het vliegtuig niet langer een centrale plaats inneemt: dat is hoe we als luchtvaartactivisten de toekomst van de luchtvaart zien na corona.

Het collectieve streven van de beweging waar ik deel van uitmaak is ook een persoonlijke zoektocht. Hoe een klimaatrechtvaardige wereld met minder hypermobiliteit en meer mondiale solidariteit er écht zou uitzien? Eerlijk, ik kan het me nauwelijks voorstellen. Ik reis zelf met de fiets en de trein Europa rond. En ik beschouw dat als een verworven recht, maar is het dat wel? Ik blijf verwonderd over hoe helder mensen, van welke strekking dan ook, hun toekomstbeeld soms voor mekaar hebben. Voor twijfel is geen plaats. Maar voor mij is twijfel net de motor van mijn engagement, en mijn engagement is een zoektocht die voor altijd onvoltooid zal zijn.

De luchtvaartindustrie zelf weert zich ondertussen als een duivel in een wijwatervat om zo snel mogelijk financiële steun binnen te rijven bij overheden wereldwijd. Al decennialang privatiseert de sector haar winsten. Ze betaalt zelf nauwelijks belastingen, maar voor de verliezen laat ze de belastingbetaler opdraaien en de klimaatimpact wentelt ze af op de hele planeet.

Op zeer korte termijn weten we als luchtvaartactivisten dus wel wat ons te doen staat: onze overheden oproepen om enkel steun te verlenen aan luchtvaartmaatschappijen onder strikte voorwaarden op het vlak van belastingen en klimaatengagement. Samen met de bredere klimaatbeweging eisen we onze plaats op in het debat. De klok tikt, want overheden staan onder zware druk om snel beslissingen te nemen. De publieke opinie moeten we nog meer dan anders wijzen op de fundamentele sociale, economische en ecologische onrechtvaardigheden in het huidige, niet-duurzame luchtvaartmodel.

Onze langetermijnstrategie is veel minder duidelijk, maar dat is helemaal ok. We proberen stenen te verleggen in de rivier, zonder écht te weten waar de rivier naartoe stroomt. Met elke transitie zijn zoveel implicaties gemoeid dat het onmogelijk is om ons het einddoel exact voor te stellen. Het is moeilijk voor één toekomst te kiezen als we zelfs niet eens alle mogelijkheden kennen.

De coronacrisis verandert fundamenteel eigenlijk niet zoveel aan het verhaal van ons initiatief, Zomer Zonder Vliegen. Al langer dan vandaag plaatsen we kanttekeningen bij onze huidige vliegcultuur, als deel van een ruimer waarden- en consumptiepatroon dat niet houdbaar is en de planetaire grenzen ver te buiten gaat. We leggen uit dat het beteugelen van de grote impact van vliegreizen een én-én-én-verhaal is, een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel overheid, bedrijfsleven én burgers.

We proberen reizigers op een positieve manier te inspireren en uit te dagen om op zoek te gaan naar alternatieven voor vliegreizen – om anders te gaan reizen, trager, bewuster en soms dichter bij huis. We brengen onze boodschap dit jaar misschien iets minder expliciet, want uiteraard voelt het een beetje vreemd om mensen op te roepen minder te vliegen en dichtbij huis te reizen als ze sowieso gedwongen worden tot een staycation in eigen land.

Een zomer zonder vliegen, de zomer van je leven: het is sinds het prille begin in de lente van 2018 de baseline van onze campagne. We streefden naar een laagdrempelige campagne en kozen onze naam dan ook heel bewust. Gebod noch verbod, schuldgevoel noch vliegschaamte, geen jaar zonder vliegen of nóóit meer vliegen, maar gewoon één eenvoudige boodschap die misschien inspireert tot een meer duurzaam engagement!

Niemand weet hoe de zomer van 2020 er zal uitzien, en jammer genoeg lijken weinig mensen te geloven dat het de zomer van hun leven wordt. Maar toch houden we vast aan onze slogan en een naamsverandering voor onze campagne is niet meteen aan de orde. Misschien vinden we deze zomer een lang verloren gewaande, rustige soort ongedwongenheid terug in onze vakantiebeleving?

De impact van de luchtvaart is een essentieel thema in het klimaatdebat, en zal dat ook blijven ná corona. Met Zomer Zonder Vliegen hebben we de voorbije jaren een bescheiden plekje in dat debat weten te veroveren, en dat willen we ook na corona behouden! De toekomst is nog niet geschreven, maar dat er nog vele zomers aankomen, staat vast.

Samenleving & Politiek, Jaargang 27, 2020, nr. 5 (mei), pagina 24 tot 25

• Corona
• vliegen
• activisme