In 2014 won N-VA de verkiezingen met 'De kracht van verandering'. Na de zogenoemde 'bocht van Bracke' was die belofte uitgesproken sociaaleconomisch en niet langer communautair. 'Opnieuw welvaart creëren om ons welzijn te garanderen. Dát is Verandering voor Vooruitgang. Die verantwoordelijkheid wil ik opnemen. En daarvoor vraag ik uw vertrouwen', schreef Bart De Wever in 2014. Vier jaar later, vier jaar aan de macht, borduurde N-VA op die slogan voort met 'De verandering werkt'-campagne. Door de coalitiegenoten werd dat opgevat als een geruststellend signaal: N-VA verdedigt het regeringswerk. Intussen zijn diezelfde coalitiepartners alweer een pak minder opgetogen, maar dat terzijde.

Vandaag zijn we in de laatste 12 maanden van de Vlaamse en de federale regering beland. Bepaalde 'beloftes' zoals meer welvaart, meer jobs en lagere belastingen werden inderdaad ingelost (weliswaar tegen de achtergrond van hogere facturen). Al kan ook N-VA het licht van de zon niet ontkennen. De welvaart en de jobs zijn vooral het gevolg van een sterke Europese conjunctuur, terwijl de belastingen op de poef werden verlaagd. Maar wat met die batterij aan andere beloftes? Met de dag wordt het duidelijker dat het resultaat niet zo fraai is. In deze bijdrage maken we, op minder dan een jaar voor de verkiezingen van 2019, een summier bilan op van de N-VA-ministers in beide regeringen en vergelijken we tweet met daad.

PHILIPPE MUYTERS – VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT

N-VA pakt graag uit met de extra jobs in de privésector die er de voorbije vier jaar zijn bijgekomen. Opvallend is dat ze de daling van de werkloosheid minder in de verf zet. En als minister Muyters dat doet, dan liefst met een sneer naar de Walen. 'Vlaamse werkloosheid daalt al meer dan 2,5 jaar terwijl aantal vacatures piekt. Waalse werkzoekenden vinden meer en meer de weg naar Vlaanderen. Ook voor hen: de verandering WERKT', zo tweette hij midden april. Waalse werkzoekenden zijn natuurlijk meer dan welkom. Maar zijn eigen Antwerpen is ondertussen de meest 'Waalse' onder de Vlaamse provincies. De werkloosheid is immers het grootst in stad, regio én provincie Antwerpen. En de daling van de werkloosheid is precies daar kleiner dan in andere centrumsteden en regio's in Vlaanderen. De Antwerpse haven mag dan wel de jobmotor van Vlaanderen zijn, de Antwerpse werklozen blijken er weinig aan te hebben. Antwerpen slaagt er met name slechter in om de twee echte risicogroepen op onze arbeidsmarkt - laaggeschoolden en werkzoekenden met migratieachtergrond - optimaal naar werk te leiden.

Aan gebrek aan politieke macht kan het alvast niet liggen. N-VA Antwerpen levert niet alleen de vice-eerst minister en de viceminister-president, maar ook de Vlaamse minister van Werk én de burgemeester van 't Stad die ook schaduwpremier is. Met al die Antwerpse excellenties de werkloosheid in Antwerpen dan in lijn brengen met de rest van Vlaanderen? Nee, dat lijkt te hoog gegrepen. Meer nog, ze lijken dat probleem zelfs niet dringend te vinden, want gerichte maatregelen mijden ze expliciet. Integendeel, onder Muyters' bewind is er zwaar bespaard op opleiding voor werkzoekenden bij VDAB en is de loonkost voor aanwerving van langdurig werkzoekenden drastisch verhoogd. Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (sinds 2009 al op post trouwens) beloofde bij het begin van deze legislatuur ietwat protserig een 'sluitend maatpak' voor jonge werkzoekenden. Intussen is duidelijk dat Muyters' maatpak de Antwerpse werkzoekenden niet past. Het is een totale mislukking. 1 op 4 Antwerpse jongeren verlaat de school zonder diploma. Antwerpse jongeren hebben dan ook geen maatpak nodig, maar wel een gerichte aanpak die werkt en die hen toelaat om te beginnen werken en te blijven leren.

LIESBETH HOMANS – VLAAMS MINISTER VAN… VEEL TE VEEL

Viceminister-president van de Vlaamse Regering en minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Wonen, Steden, Inburgering, Gelijke Kansen, Armoedebestrijding en Sociale Economie. Met zo'n titel moet je Liesbeth Homans bijna vergeven dat ze wat focus mist in haar beleid. Nochtans was ze scherp begonnen: ze zou de kinderarmoede halveren, zei ze twee jaar geleden. 'Reken mij daar maar op af'. Welnu, de kinderarmoede daalt niet, maar stijgt daarentegen: van 10,5% naar 12,8%. En opnieuw stijgt die meer in Antwerpen dan elders. De verdubbeling van haar aantal 1-euro maaltijden zal daar helaas niets aan veranderen. En voor de rest is er vandaag ook niets in haar beleid dat een kentering doet vermoeden.

Met de hervorming van de kinderbijslag is bovendien het belangrijkste moment gemist om de kinderarmoede structureel-financieel aan te pakken. Dat de minimumprijs voor de kinderopvang intussen verdrievoudigd is, helpt evenmin. En met de verhoging van de huurwaarborg tot drie maanden gaan arme kinderen er alvast niet beter op wonen. De toekomst van kinderen mag niet alleen afhangen van jobs voor hun ouders, zoals de N-VA-excellenties altijd verkopen. En al zeker niet door de kinderen van vandaag nog dieper in de schulden te steken door hen alle kansen op een betere toekomst nu al te ontnemen.

BEN WEYTS – VLAAMS MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN

Zondag Bendag, zo gaat de boutade. Elke zondag heeft minister Weyts wel een voorstelletje klaar, bij voorkeur iets over dieren. Zondag is ook de beste dag voor Ben, want de dag erna is het opnieuw filedag en daar wordt Ben liever niet mee geassocieerd. Nochtans registreert de traagheidsindex van Be Mobile jaar na jaar nieuwe records. Op de Antwerpse Ring heb je 's morgens 83% kans op file en op de Brusselse 78%. De minister zal er ongetwijfeld op wijzen dat hij gedaan heeft waar anderen nooit zijn geraakt, namelijk een schup in de grond krijgen voor de Oosterweel-verbinding. Om iets te doen aan het fileleed op de Brusselse ring, zal hij altijd en graag naar het Brussels Gewest zelf wijzen. Handig.

Maar iedereen weet dat extra beton wordt opgevuld door extra wagens, op termijn is dat dus geen oplossing. Er zal meer nodig zijn om de files te verminderen: zoals investeringen in openbaar vervoer in het voorstadsnet, of een einde maken aan de gunstige behandeling van bedrijfswagens, de ontwikkeling van auto- en fietsdelen of een vorm van rekeningrijden. Voor die noodzakelijke oplossingen heeft N-VA de kracht van verandering alvast niet gevonden. De capaciteit van het voorstedelijk vervoer is nauwelijks verhoogd en aan de bedrijfswagens mag deze legislatuur niet geraakt worden. Bart De Wever stelde op een VOKA-congres dan wel dat rekeningrijden wellicht onvermijdelijk wordt, maar gaf meteen aan dat de Vlaamse regering nu geen initiatief zou nemen. Om de schijn hoog te houden, bestelde Ben Weyts alvast een studie om over de verkiezingen te tillen. Eindresultaat: op één jaar van nieuwe verkiezingen zit onze mobiliteit nog vaster dan voorheen.

ZUHAL DEMIR – FEDERAAL STAATSSECRETARIS VOOR ARMOEDEBESTRIJDING, GELIJKE KANSEN, PERSONEN MET EEN BEPERKING, GROOTSTEDENBELEID EN WETENSCHAPSBELEID

Zuhal Demir volgde pas in het voorjaar van 2017 Elke Sleurs op. We moeten dus begrip hebben voor het feit dat ze nog maar weinig beleidsresultaten kan voorleggen. Maar als Zuhal Demirs eerste dag als Staatssecretaris een indicatie was van haar beleid dan is de samenvatting snel gemaakt: Unia bevechten. Dus neen, niet ten strijde gaan tegen elke vorm van discriminatie, maar tegen Unia, het Interfederaal Gelijkekansencentrum, ten strijde trekken. In haar eerste interview als Staatssecretaris bestempelde Demir Unia meteen als 'een centrum van polarisering'. Wettelijk zijn er 17 discriminatiegronden, maar op basis van haar communicatie van de afgelopen 12 maanden zou je denken dat Demir er maar twee wil kennen: handicap en seksuele geaardheid. Over haar daden kunnen we weinig tot niets zeggen. Het actieplan tegen homofoob en transfoob geweld is pas - en met anderhalf jaar vertraging - opgeleverd terwijl haar beloofde actieplan tegen racisme - het zou er zijn na haar bevallingsverlof - er vandaag nog altijd niet is.

JOHAN VAN OVERTVELDT – FEDERAAL MINISTER VAN FINANCIËN

Johan Van Overtveldt doet wat hij moet doen als je lak hebt aan rechtvaardige fiscaliteit en als je gelooft in trickle down economics. Maar hij had zijn ministerschap niet zo vergald als hij daar gewoon was voor uitgekomen. Op Twitter bestaat een account 'You had one job' waarin foto's van grappige, dan wel ernstige fouten worden getoond. Wel, Johan Van Overtveldt had 'one job' voor zijn partij: iedere betekenisvolle extra bijdrage van vermogen of vermogenswinst vermijden, en waar mogelijk maatregelen van de vorige regering-Di Rupo terugdraaien. Wat dat betreft, is hij met verve geslaagd.

Maar Van Overtveldt gaf de voorbije jaren zelf een tragikomische touch aan die prestatie door te hard te willen doen alsof zijn maatregelen wel iedereen ten goede komen. En doen alsof is niet meteen zijn sterkste eigenschap. 'Reeds tot in den treure toegelicht in parlement: geen gat in tax shift!', tweette hij in november 2015. Iedere waarnemer weet intussen dat dat niet klopt en een minister die lange tijd zelf waarnemer was, weet dat ongetwijfeld zelf ook wel. Vandaag doet zelfs zijn voorzitter Bart De Wever geen moeite meer om die schijn hoog te houden en gebruikte hij de tax shift dan maar als reden voor de gebroken belofte van het begrotingsevenwicht. Nog niet zo lang geleden werd dat door de journalist Van Overtveldt als 'een criminele daad' bestempeld. De minister maakte het zich bovendien erg moeilijk door in te stemmen met 'empty shell'-maatregelen, de opbrengst maximaal te begroten maar ze tegelijk onwerkbaar te maken. Het lijstje is intussen bekend: speculatietaks: afgevoerd; effectentaks: begroot op 254 miljoen maar nu al zeker dat dat niet gehaald wordt door omzeiling; Kaaimantaks: 5 in plaats van 460 miljoen opbrengst in 2017, fraudemaatregelen: minder opbrengst dan in 2014. De minister cijfert een heel blunderboek bijeen. Op die manier heeft hij zichzelf tot tragische held van de regering gemaakt.

THEO FRANCKEN – FEDERAAL STAATSSECRETARIS VOOR ASIEL EN MIGRATIE, EN ADMINISTRATIEVE VEREENVOUDIGING

De communicatie van Theo Francken is onnavolgbaar, zowel wat kwantiteit als stijl betreft. Maar gelukkig heeft zijn communicatie weinig te doen met zijn beleid. Want mocht je enkel naar de cijfers kijken - zonder context en zonder media te volgen - dan zou je denken dat je met Angela Merkels trouwe dienaar te maken hebt. Dan denk je: wat een beschaafd en humanitair correct land. Sinds 2015 heeft België immers bijna 75.000 asielzoekers opgevangen, 625 per maand meer dan in de vorige legislatuur. Bijna iedereen kreeg keurig bed, bad en brood. Geen tenten of hotels, maar goed georganiseerd in centra en in lokale opvanginitiatieven. Een recordaantal van die asielzoekers werd ook erkend, zo'n 44.000, dubbel zoveel als door zijn voorganger. Tijdens de drie eerste jaren van de legislatuur werden zo meer dan 1 op 2 vluchtelingen erkend. Vandaag ligt de erkenningsgraad nog altijd hoger dan bij de vorige regering.

Het aantal gezinsherenigingen neemt in ons land ook opnieuw toe, omdat ze vlotter verkregen worden dan elders in de EU. De onfortuinlijke niet-erkende asielzoekers krijgen - net zoals vroeger - het bevel het grondgebied te verlaten. Na een kleine dip in 2014 zijn er opnieuw 10.000 tot 11.000 vluchtelingen die vrijwillig vertrekken, worden teruggedreven of gerepatrieerd. Dat aantal is vergelijkbaar met cijfers onder Di Rupo. Kortom, een keurig, humanitair, gedisciplineerd beleid zou je denken, iets meer open grenzen zelfs dan in de vorige legislatuur.

Die realiteit staat echter in schril contrast met de Twitteraccount van Francken en zijn optredens in de media. Dan krijg je een heel ander beeld. Een beeld van iemand die de poorten dichthoudt, die vluchtelingen wil afschrikken, die genadeloos mensen zou oppakken en terugstuurt. Een Staatssecretaris die ook zélf in gevaar is door linkse activisten. Dat is het gevolg van een doelbewuste beeldvorming. Je zou het magistrale politieke communicatie kunnen noemen. Elk van de gebeurtenissen (of dat nu een rechtbank is die Francken wil dwingen om een humanitair visum te geven dan wel het Soedandossier, om er maar twee te noemen) heeft hij aangegrepen om dat beeld te maken. Inspelen op gebeurtenissen, is zijn politieke daad bij uitstek.

Zo toont Francken als geen ander zijn ware ideologie, karakter en oordeelsvermogen. Ze vertellen meer dan cijfers en wetteksten. Want de wetten van Francken passeren dan wel mooi de toets van de rechtbanken, zijn beslissingen op vlak van terugkeer allerminst. Geregeld worden beslissingen geschorst op basis van art. 3 EVRM. Dat artikel houdt een absoluut verbod op foltering en onmenselijke of vernederende behandeling of straf in. Terugkeer naar een land waar een persoon risico loopt op zo'n behandeling is daarmee eveneens verboden. De Soedankwestie legde die hele realiteit pijnlijk bloot. En tot op vandaag blijft hij zich stoten aan diezelfde steen. Want de rechtsstaat en het mensenrechtenverdrag zijn nu eenmaal taaiere tegenstrevers dan de posse Twitter-volgers.

JAN JAMBON – FEDERAAL MINISTER VAN VEILIGHEID EN BINNENLANDSE ZAKEN

Jan Jambon is zowat de tegenpool van Theo Francken. Een pak zuiniger in zijn communicatie, op een enkele oneliner na die de achterban moet plezieren. Denk maar aan de uitspraak over 'dansende moslims'. Maar Jambon voelt de behoefte niet om zijn licht over alles te laten schijnen. Weinig 'petites phrases qui tuent' bij het binnengaan van ministerraad of kern. A safe pair of hands, zou je denken. Het voordeel is dat op die manier niemand echt inzoomt op enkele fundamentele contradicties in zijn ministerschap.

Om te beginnen is Jambon vicepremier en wordt hij zelfs getipt als de volgende eerste minister. Als rabiate strijder van het eerste uur voor Vlaamse onafhankelijkheid… il faut le faire. Wat dat betreft, is de bocht van Bracke maar een flauw bochtje vergeleken met die van Jambon. Ook zijn beleid staat in schril contrast met het beeld dat je van hem hebt: Jambon begon aan zijn mandaat met een streng budgettair dieet voor de veiligheidsdiensten. Hij voerde de grootste besparingen in jaren uit, met onder meer een lineaire besparing van 4% in 2015 en nog eens 2% extra in 2016 op de uitgaven voor personeel en veiligheidsdiensten.

Toen kwamen de aanslagen in Brussel en gooide hij het roer volledig om. De begrotingskredieten voor politie stegen met 10%. Uiteraard zou elke andere minister in zo'n geval hetzelfde gedaan hebben. Maar de bocht was niettemin spectaculair (evenwel nog steeds onvoldoende). Idem dito als het over Brussel gaat: toen Jambon nog in de oppositie zat, was de fusie van de Brusselse politiezones bij wijze van spreken een kwestie van 5 minuten politieke moed. Vandaag spreekt hij over een ramp mocht uitgerekend hij dat eenzijdig doorvoeren. Zijn laatste grote bocht ging over de transmigranten in het Noordstation. Eerst worden Brusselse burgemeester en ministers frontaal aangevallen voor hun aanpak, dan geeft hij zijn eigen diensten 48 uur de tijd om een plan te maken voor de politieacties - het is per slot van rekening zijn bevoegdheid - en daarna sluit hij grootmoedig een akkoord met diezelfde Brusselaars. Achter de rustige vastheid van minister Jambon schuilt dus het betere bochtenwerk. Maar misschien is dat net de kwaliteit die nodig is om premier van het Koninkrijk België te worden.

En Vlaams minister-president Geert Bourgeois en federaal minister van Defensie en Ambtenarenzaken Steven Vandeput? Van de eerste vonden we niet genoeg beleidsdaden om te vergelijken met zijn communicatie. Van de tweede bestaat er te veel kromme communicatie om het hier nog eens te kunnen samenvatten; u kunt het allemaal nalezen op www.f35doorgelicht.be of Melissa Depraetere volgen op Twitter.

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 6 (juni), pagina 36 tot 41

• Wetstraat
• N-VA
• communicatie

WETSTRAAT

De middenstand regeert het land

Lorenzo Terrière

N-VA-ministers: tussen tweet en daad

Jan Cornillie

De terugkeer van de oude CVP

Steven Van Hecke