Becky Bond en Zack Exley, beiden senior advisers voor de presidentscampagne van Bernie Sanders, vertaalden het onwaarschijnlijke succes van de sociaaldemocraat in 22 rules for revolutionaries. Hoe word je een politieke factor van belang wanneer het establishment met z'n dollars niet aan je kant staat?

Anderhalf jaar voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen leek het erop dat Hillary Clinton met de vingers in de neus de opvolger van Barack Obama zou worden. Het idee dat Donald Trump een kans maakte, werd weggelachen. Bernie Sanders was een sympathieke protestkandidaat, maar ook niet meer dan een electorale dwerg zonder enige rol van betekenis.

Bernie Sanders zou bij de Democratische voorverkiezingen 22 staten binnenhalen dankzij een massabeweging van duizenden vrijwilligers. Die krachttoer is des te onwaarschijnlijker als je weet dat de auteurs van het boek een team van slechts enkele betaalde krachten leidden verantwoordelijk voor de campagne in 46 staten. De staten met de eerste voorverkiezingen, Iowa, New Hampshire, Nevada en South Carolina, kregen de bulk van het budget en het personeel.

Het was onder andere die benarde situatie die Becky en Zack dwong anders na te denken over het organiseren van een verkiezingscampagne. Ze moesten het groots aanpakken. How big organizing can change everything. Het resultaat is een praktische gids om een leger van duizenden vrijwilligers een zo groot mogelijke impact te laten hebben op het resultaat van een campagne. De methode is met succes toegepast door Jeremy Corbyn in het Verenigd Koninkrijk en Jean-Luc Mélenchon in Frankrijk. Beiden waren linkse outsiders bij verkiezingen die een veel grotere rol van betekenis gingen spelen dan aanvankelijk gedacht. Maar de rules for revolutionaries zijn evengoed te gebruiken door vakbonden of ngo's.

Mensen zijn bereid grootse dingen te doen om grote veranderingen af te dwingen. Als de problemen radicaal zijn, moeten de oplossingen minstens even radicaal zijn. Bernies programma is een radicaal antwoord op de radicale problemen in de Verenigde Staten. In een land waar mensen een half leven studieschulden afbetalen, eist Bernie gratis hoger onderwijs. In een land waar mensen failliet gaan wanneer ze ernstig ziek zijn, zegt Bernie dat gezondheidszorg een mensenrecht is. In een land met in verhouding de grootste gevangenispopulatie, eist Bernie het stopzetten van massale opsluitingen.

Bernie is authentiek en on message. Mensen zijn bereid grootse dingen te doen voor grote veranderingen zolang die geloofwaardig zijn. Bernie Sanders roept expliciet op voor een politieke revolutie. Wie echte verandering wil zal er zelf voor moeten strijden. De juiste boodschap op het juiste moment trok een leger vrijwilligers aan waar geen enkele andere kandidaat maar in de buurt van kwam. Voor de beperkte veranderingen die andere kandidaten haalbaar achtten, haalden mensen hun schouders op. 'Mensen wilden zelfs geen kleine dingen doen voor de kleine veranderingen die Clinton beloofde'.

You won't get a revolution if you don't ask for one, is dan ook regel 1. Een essentiële aanvulling is regel 7: the revolution will be funded by small donations. Dat hoofdstuk laat zich samenvatten als wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Het politieke programma zal nooit radicaal genoeg zijn om een massa in beweging te zetten wanneer de campagne gefinancierd wordt door miljardairs. Je mag je met andere woorden niet laten omkopen.

De vraag is: kan 'Feel the Bern' ook in België? Is een partij of politicus in ons land aan de linkerzijde radicaal en geloofwaardig genoeg om een politieke revolutie te ontketenen? Niks staat sp.a, PvdA of Groen in de weg om een radicaal programma te ontwikkelen dat duizenden mensen op de been brengt. Met de aanslag op de pensioenen, de jeugdwerkloosheid, de onbetaalbare ouderenzorg, veel te dure energie en een klimaatcatastrofe liggen veel terreinen open waar die partijen een authentieke en complexloze linkse boodschap kunnen brengen.

Onze politieke partijen worden in hoofdzaak gefinancierd met belastinggeld. Enkel PvdA haalt het merendeel van z'n inkomsten uit ledenbijdragen. Moeten we ons dan geen zorgen maken om regel 7: laat je niet omkopen? Toch wel. Kan sp.a een complexloze en geloofwaardige linkse boodschap brengen wanneer voormalige kopstukken graaien bij Optima en gewoon partijlid blijven? De zaak Tom Meeuws is het schoolvoorbeeld van hoe terechte kritiek op het Antwerpse stadsbestuur ongeloofwaardig wordt en alle panache verliest wanneer er ook maar een vermoeden is dat hij evenzeer in bed ligt met de Antwerpse immobiliënsector.

Terug naar Bernie Sanders. De vrijwilligers en supervrijwilligers, mensen die bereid waren alles te laten vallen en zich 7 op 7 wilden inzetten om Bernie in het Witte Huis te krijgen, vormden de ruggengraat van de campagne. Regel 3 luidt: the revolution will not be staffed. Zowat het hele boek gaat over de waardevolle en resultaatsgerichte inzet van vrijwilligers. De Bernie campagne was één grote kruisbestuiving tussen vrijwilligers en personeel en vrijwilligers onderling. Het campagneteam ging op zoek naar vrijwilligers met specifieke talenten: wie kan software ontwikkelen om de duizenden vragen van vrijwilligers te kanaliseren en efficiënt te beantwoorden? Wie kan teams managen? Mensen boden hun talenten aan, gaven kritiek en suggesties om de campagne te verbeteren.

Dat is anders dan wanneer een groot en strak geleid campagneapparaat vrijwilligers aan het werk zet. Mensen krijgen vaak dezelfde generische taak, bijvoorbeeld stemmen ronselen in een bepaalde woonwijk. Komt 12 man opdagen en is er materiaal voor 10 dan staan de overgebleven 2 vrijwilligers met een plakkaat langs de kant van de weg, een nutteloze taak die geen verschil maakt. Er wordt geen rekening gehouden met de talenten of de achtergrond van de vrijwilligers. Een ervaren vakbondsmilitant, een softwareontwikkelaar en een manager voeren dezelfde taak uit. De Bernie campagne moest evengoed stemmen ronselen in woonwijken, maar had de tijd noch het geld om vrijwilligers niet naar talent en waarde in te zetten. Voor nutteloze taken zoals chauffeurs per affiche op te roepen te toeteren voor Bernie was al helemaal geen tijd.

Wat in het boek slechts aan het einde even aan bod komt, zijn de verkiezingsboodschappen op televisie. Becky en Zack zijn genadeloos: de Bernie campagne heeft enorm veel geld verspild aan politieke televisiereclame. Die boodschappen hebben geen verschil gemaakt. Enkel door de inzet van duizenden vrijwilligers over het hele land is Bernie Sanders een kandidaat van belang geworden. Het boek is, naast een praktische gids en een inspirerend verhaal, ook een opsomming van gemiste kansen en verkeerde keuzes. Het is zonder twijfel de aanleiding om het boek te schrijven: leren uit zowel het inspirerende verhaal als de gemiste kansen, zorgen dat de volgende politieke revolutie meer kans op slagen heeft.

Technologie en software hebben de politieke revolutie van Bernie Sanders mede mogelijk gemaakt. Slack (ik heb het moeten opzoeken op YouTube) was de communicatietool waarmee Becky en Zack op een efficiënte en overzichtelijke manier in contact stonden met duizenden vrijwilligers. Regel 21: put consumer software at the center. Gebruiksvriendelijke en gemakkelijke communicatiemiddelen liggen tegenwoordig voor het rapen. Je kan er efficiënt veel mensen tegelijk mee bereiken en bergen werk mee verzetten. Maar de auteurs erkennen dat hun woorden in deze zeer vergankelijk zijn. De technologie evolueert zo snel; de volgende politieke revolutie zal waarschijnlijk op een ander systeem draaien.

Tot slot regel 16: best practices become worst practices. Wees bereid de regels voor campagnevoeren te herzien. Zo leest het boek ook, als een dynamische gids die niet volgens de letter gevolgd moet worden. Zack en Becky erkennen dat een verschillende situatie een verschillende aanpak kan vereisen, dat sommige regels niet van toepassing zullen zijn, enzoverder. Rules for Revolutionaries. How Big Organizing Can Change Everything heeft het potentieel één van de meest betekenisvolle boeken voor de volgende generatie politieke activisten te zijn. Wil je echte verandering afdwingen, dan is dit boek een must.

Wouter Parmentier

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 1 (januari), pagina 72 tot 75