De reden voor deze rechtszaak is gebaseerd op het uitblijven van doortastend beleid. Nochtans verklaarden alle overheden zich akkoord met alle internationale afspraken. Geen enkele deelregering twijfelt aan de wetenschappelijke analyses die worden gemaakt door het Inter­governmental Panel on Climate Change (IPCC). Wel integendeel, er is in België zelfs een stappenplan afgesproken hoe de uitstoot drastisch kan worden beperkt (‘naar een koolstofarme samenleving 2050’). Maar tussen woord en daad blijken er heel wat bezwaren te staan die de noodzakelijke snelle afbouw van broeikasgassen verhinderen.

Op 1 december 2014 verstuurde Klimaatzaak een ingebrekestelling per aangetekend schrijven naar de ministers van de vier Belgische overheden. Het proces vond echter nog steeds niet plaats. Blijkbaar is ‘de taal’ waarin de rechtszaak moet worden gepleit een bezwaar. Daar waar het Frans de rechtstaal is in deze zaak van vier deelregeringen (…), wil Vlaanderen nu graag in het Nederlands pleiten. Maar dat staan de andere deelregeringen dan weer niet toe. Gevolg: een juridisch spel met als resultaat … minstens een jaar uitstel van rechtspraak! Klimaatzaak wil desnoods in het Chinees pleiten, als er maar gestart kan worden. De gevolgen van de klimaatverandering laten immers niet op zich wachten!

Ondertussen leert het klimaatakkoord van Parijs dat de afbouw van de uitstoot van broeikasgassen in 2050 niet 85% moet zijn, zoals eerder aangenomen, maar 95-100%. Dit wil zeggen dat de reductiesnelheid nog zal moeten worden opgedreven. Voor België betekent dit een CO₂-reductie van 8% per jaar. Dit zou alvast de ambitie moeten zijn van de aanstaande Vlaamse Klimaat- en Energietop op 1 december.

WEDERKERIGHEID VAN BELEID

We verliezen stilaan onze comfortzone. Dat klimaatverandering ongemakkelijk is, blijkt nu wel duidelijk. Zowel in de gevolgen als in het beleid. Zowel internationaal als lokaal. We vinden het allemaal vanzelfsprekend dat we samen afspraken maken om belastingen te betalen of te stoppen voor een rood verkeerslicht. Doen we dat niet, worden we daarvoor beboet. Terecht. Maar dat geldt blijkbaar minder voor internationale afspraken zoals klimaatverandering. Bindende afspraken maken over belastingen, begrotingsdoelstellingen, enzovoort zijn essentieel voor de gezondheid van onze samenleving, stelt men terecht. Maar gelden dezelfde verplichtingen dan niet voor de overheid die ze mee opstelde en ondertekende?

Stéphane Hessel - medeopsteller van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948 - voorspelde reeds dat als verontwaardiging opborrelt uit de buik van de samenleving, dit gepaard kan gaan met een onmetelijke kracht van verandering. Deze verontwaardiging leidt nu tot rechtszaken in Nederland, Duitsland, Noorwegen, Australië, de Verenigde Staten, België. En in Zwitserland werd de overheid aangeklaagd door de KlimaSeniorinnen, een groep van 450 dames van 65 jaar en ouder.

DE KRACHT VAN DE OVERHEID

Deze beweging zal niet meer terug te dringen zijn. Dus, beste politici, recht de rug en durf volop te kiezen voor die noodzakelijke duurzame systeemverandering. De kansen die zo een verandering met zich meebrengen zijn intussen bekend en ze zijn eenduidig positief. Denk misschien eens aan volgende vergelijking. De auto zou nooit succesvol geweest zijn als de overheden geen wegen hadden aangelegd. Of dacht u dat de automobielsector onze wegen aanlegde? De luchtvaart zou nooit succesvol geweest zijn zonder dat de overheden luchthavens hadden aangelegd. De fossiele energiesector zou nooit succesvol geweest zijn als overheden de pijpleidingen niet hadden aangelegd, enzovoort.

Meer dan ooit hebben we nu krachtige overheden nodig om de noodzakelijke duurzame systeemverandering in te leiden. Om de infrastructuur van de hernieuwbare energie zoals zon, wind en geothermie te bouwen. Maatregelen die vele jobs opleveren én de uitstoot drastisch verminderen. En zeg nu zelf, welk soort energie willen we? Energie uit de hemel of energie uit de hel? Het stenen tijdperk is ook niet gestopt omdat er geen stenen meer waren.

GROOTSTE UITDAGING VAN DE MENSHEID

Onderzoek wees uit dat grote veranderingen in onze westerse samenleving meestal mee aangedreven worden door rechtszaken. Rechtszaken die vervolgens als hefboom voor verandering werden gebruikt door het beleid. Denk hierbij aan de strijd tegen en het beleid voor het verbod op asbest, het rookverbod, het organisch chemisch insecticide DDT, enzovoort.

Het is menens. Om het simpele feit dat, ondanks alle essentiële zaken die we denken te kennen, klimaatverandering existentieel is. Het huis staat in brand. Half blussen is geen optie. Of wij pakken klimaatverandering nu aan, of de klimaatverandering zal ons aanpakken. Zijn we de helden die de planeet en onszelf redden? Of zijn we de onverschilligen die het nalieten om een duurzame toekomst voor de komende generaties uit te bouwen? Aan ons de keuze.

Ignace Schops
Directeur van het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, en Klimaatambassadeur Al Gore - Namens Klimaatzaak

klimaat

Samenleving & Politiek, Jaargang 23, 2016, nr. 9 (november), pagina 31 tot 32 en pagina 41

• klimaat
• Klimmaatzaak
• project in de kijker