PREDISTRIBUTION

De basisidee is even simpel als moeilijk. In plaats van ongelijke marktuitkomsten weg te werken via herverdeling door belastingen, structureren we de (arbeids)markt beter zo dat er meer gelijke uitkomst is vanaf het begin. Een eerlijkere verdeling van economische macht en verloning dus, nog voor de overheid belastingen int of uitkeringen betaalt. Om de bestaande inkomenskloof en ongelijkheid aan te pakken, wordt de ex post herverdeling vervangen door een ex ante verdeling.

Dit politieke discours valt in Groot-Brittannië natuurlijk niet uit de lucht: slabakkende groei, begrotingstekort en staatsschuld laten weinig ruimte voor een herverdelingspolitiek. Verhoging van belastingen en/of uitkeringen ligt moeilijk. Miliband ziet in Predistribution een deel van het antwoord op de cruciale vraag waarmee Labour worstelt: hoe kan een partij, met een reputatie van hoge publieke uitgaven, zijn gelijkheidsagenda navolgen nu er minder geld beschikbaar is?

RESPONSIBLE CAPITALISM

‘Education, education, education’, dat waren voor Tony Blair de drie prioriteiten van zijn regering eind de jaren 1990. Desondanks zagen we in die periode een spectaculaire groei van ongelijkheid, met veel gezinnen waar niemand werkte, een groeiende kloof tussen lage en hoge lonen, pijnlijke kinderarmoede, enzovoort. Na tien jaar Labour-beleid stagneerden de Britse lage en middenlonen. De inspanningen op het vlak van herverdeling en onderwijs, die er wel degelijk waren, werden teniet gedaan door de deregulering van de arbeidsmarkt.

Het nieuwe discours van Ed Miliband - Why tax when you can predistribute? - betekent een duidelijke breuk met de herverdelingspolitiek van Blair en Brown. Bij hen werden de rijken met rust gelaten en met de winsten van de groei de armoede aangepakt. Milibands Predistribution kadert in een meer humane vorm van kapitalisme - ‘responsible capitalism’ zoals hij het zelf noemt.

Om de economische macht van individuen fundamenteel te verbeteren, is een actieve staat met kwalitatieve publieke voorzieningen essentieel. Enkel dan kan je ongelijkheid aanpakken, nog voor ze zou kunnen ontstaan. De belangrijkste tools voor Predistribution liggen dan ook voor de hand: gezinsbeleid, scholing, levenslang leren, het openstellen van de arbeidsmarkt voor ondervertegenwoordigde groepen (jongeren, ouderen, vrouwen, migranten). De nadruk ligt sterk op ‘onderwijs’, en dan vooral bij kansarme gezinnen. Dat is broodnodig in Groot-Brittannië. De laatste jaren was er nog nauwelijks sprake van een onderwijsbeleid die naam waardig. De recente PISA-resultaten 2013 over het Britse onderwijs waren dan ook ronduit alarmerend.

DE PIJLERS VAN EEN PRE-VERDELEND BELEID

Groot-Brittannië scoort ook slecht op de ‘Great Gatsby Curve’; het heeft met andere woorden een zwakke intergenerationele mobiliteit en een grote ongelijkheid. Predistribution wil daar iets aan doen. Het wil via de preventieve strategie van sociale investeringen de sociale mobiliteit bij de meest kwetsbare groepen opnieuw op gang brengen. Om dat te realiseren, wil Miliband een beroep doen op de instrumenten ‘wetgeving’ en ‘regulering’, eerder dan op ‘taxatie’.

Dit moet in het verkiezingsprogramma 2015 van Labour leiden tot een hele reeks voorstellen rond betaalbare energie, openbaar vervoer, investeringen in onderwijs, in kinderopvang. Het is nog even wachten op de concrete invulling ervan, maar de pijlers van zo’n pre-verdelend beleid worden stilaan duidelijk: wetgeving rond een bestaansminimum, een vriendelijker klimaat voor de vakbonden, een grotere inspraak voor werknemers in het beslissingsproces van bedrijven, het democratiseren van financiële instellingen, meer zeggenschap over hoe het geld van pensioenfondsen wordt geïnvesteerd, inzetten op coöperatieven en mutualiteiten, fiscaal voordeel voor bedrijven die hun werknemers echt een stem geven, de creatie van lokale investeringsbanken met democratische transparantie, het voorzien van startkapitaal aan betere voorwaarden voor kleine- en middelgrote ondernemingen, enzovoort.

DE ‘TAXATIE’ VAN DIT CONCEPT

Het is een agenda die grotendeels samenvalt met die van sociaaldemocraten hier. Je zou kunnen spreken van een ommezwaai, weg van de Angelsaksische Derde Weg, richting een meer continentaal sociaaldemocratisch model.

Onze ‘taxatie’ van dit concept staat of valt met de wijze waarop het wordt geïmplementeerd. Ja, Predistribution kan een manier zijn voor sociaaldemocraten om hun ambities te realiseren in een klimaat waarin scepticisme tegenover overheidsuitgaven en angst voor belastingen domineert. Neen, als het een terugvalscenario blijkt te zijn dat uitgaat van een tanende (bereidheid tot) herverdeling. Pre-verdelende maatregelen mogen de bestaande systemen van her-verdeling niet vervangen; ze moeten er parallel mee lopen. Ook een preventieve aanpak zal het probleem van de groeiende polarisering niet oplossen. Meer dan ooit is nood aan een progressief belastingsysteem en, in zijn meest utopische vorm, aan een wereldwijde kapitaalsbelasting (zo leert ons ‘de nieuwe linkse bijbel’ van de Franse econoom Thomas Piketty: Capital in the Twenty-First Century, 2014).

STEMMENWINNER?

‘Redistribution, 1997 style’ van Blair botste duidelijk op de grenzen van de vrije markt. Nu er vandaag door de economische crisis een stuk minder te herverdelen valt, kiest Miliband voor Predistribution. In een doorgedreven vorm houdt dat concept inderdaad de belofte in dat een sterke overheid de economie structureel meer democratisch en egalitair kan maken. Een politiek van confrontatie zal dan wellicht niet ver weg zijn. Confrontatie met bestaande economische maar ook patronale machtsstructuren. De volgende maanden zal duidelijk worden of de huidige Labour-leider daartoe bereid is. Zal hij zich beperken tot mangelen in de marge van het neoliberalisme, of zal hij gebruik maken van het politieke momentum om Predistribution in zijn meest radicale vorm uit te werken? Pas als dat duidelijk is, kunnen we een definitief oordeel vellen over dit nieuwe buzz word.

Miliband staat alleszins voor een ongelooflijke uitdaging: nu zelfs de Conservatives zich hebben omgedoopt tot de Workers Party, moet hij in de lange aanloop naar de verkiezingen van 2015 dit nog vage concept Predistribution omzetten naar concrete beleidsvoorstellen. De term zelf zal de media alleszins niet van haar ‘Hippopotomonstrosesquippedaliofobie’, angst voor lange woorden, af helpen. Maar beleidsmatig inzetten op, niet alleen praten over, eerlijkheid en vangnetten, het ontwikkelen van en investeren in menselijk potentieel, dat iedereen alles moet kunnen worden dat hij wil in zijn leven,… daar zit zeker iets in. Of Predistribution een stemmenwinner kan zijn, valt dus nog af te wachten. Maar het heeft alleszins de verdienste om het debat op gang te brengen over de rol van de overheid in het promoten van sociale rechtvaardigheid en mobiliteit. En dat werd hoog tijd in Groot-Brittannië.

Wim Vermeersch
Hoofdredacteur Samenleving en politiek

edito - predistribution - herverdeling

Samenleving & Politiek, Jaargang 21, 2014, nr. 4 (april), pagina 1 tot 3

• redactioneel
• herverdeling
• predistribution
• edito