Voor mij is het een eer om, na een aantal jaren als redactiesecretaris, de fakkel van hoofdredacteur te mogen overnemen. Want Samenleving en politiek is een blad met traditie. We tellen inmiddels 20 jaargangen. Ons blad neemt daarmee een unieke plaats in in het politieke tijdschriftenlandschap. Sinds begin 2000 vindt het onderdak bij de Stichting Gerrit Kreveld, bezinnings- en initiatiefcentrum voor een sociale democratie. Sampol is dus geen sp.a blad, laten we bij deze dit - bij sommigen nog steeds bestaande - misverstand uitklaren. Wel volgen we de ontwikkelingen van de sociaaldemocratie op de voet, en sp.a is nu eenmaal de partijpolitieke drager van dat gedachtegoed. ‘Dichtbij, maar onafhankelijk van’, is daarbij de lijn.

Ook de volgende jaren zal ons blad pogen ideeën aan te reiken voor de verdediging, maar ook de vernieuwing van de sociaaldemocratie. Ons tijdschrift wil meehelpen aan het ontwikkelen van progressief beleid, en staat daarbij met de beide voeten in de maatschappij. We bieden ruimte aan auteurs met grote deskundigheid op sociaal, economisch, politiek of cultureel vlak voor diepgravende stukken, mét nuance. Die komen steeds minder aan bod in dag- en weekbladen. Dat is, om meer dan één reden, problematisch. Mensen hebben het gevoel dat de politiek vast zit. Daarenboven lijkt in deze onzekere tijden de trend vast te houden aan wat we hebben. Toch is het zaak om onze welvaartsstaat en ons economisch model te veranderen om de leefbaarheid ervan te verzekeren. Maar vernieuwing wordt vaak als bedreigend ervaren, door onwetendheid, door gebrek aan informatie. Het is essentieel om die onwetendheid, met scherpe analyses en solide argumentatiekaders, te bestrijden. Daar probeert Sampol een meerwaarde te bieden.

SOLIDARITEITSPESSIMISME

In het edito van de allereerste Sampol (januari 1994) stelde onze betreurde, toenmalige hoofdredacteur Koen Raes de profetische vraag: ‘Zal het groeiend schaarstebewustzijn ook leiden tot dalende solidariteit vanuit de idee dat wat de één krijgt per definitie van een ander wordt weggenomen?’ Bijna twintig jaar later moeten we helaas vaststellen dat het klimaat van afgunst, verrechtsing, en ‘het elk voor zich’ nog is verslechterd. Het blijkt, hier maar ook elders, niet eenvoudig om te bezuinigen en tegelijkertijd de solidariteit die de verzorgingsstaat belichaamt in stand te houden. Dat het solidariteitspessimisme in tijden van crisis hoogtij viert, is ergens logisch: solidariteit is gemakkelijk te organiseren als er wat te verdelen valt. Dat is nu even anders. Het perspectief is gekanteld; burgers moeten welvaart prijsgeven. Zo raakt de politiek steeds meer gepolariseerd en komt onze sociale zekerheid onder vuur. We krijgen discussies over hoe ver de overheid mag gaan in haar herverdelende rol. In de ogen van Rechts probeert de overheid solidariteit af te dwingen en beknopt zij op die manier de vrijheid van burgers en zorgt zij voor wrevel; voor Links is het natuurlijk net de kerntaak van de overheid om de ongelijkheid en het onrecht die ingebakken zitten in het huidige economische systeem weg te vlakken. Links zit daarbij overduidelijk in een verdedigende rol. We moeten daarom opnieuw duidelijker definiëren wat de kerntaken van een efficiënte, moderne overheid zijn.

Zelfs in onze veel geprezen verzorgingsstaat ligt het niveau van armoede onverantwoord hoog. Dat is een ietwat pijnlijke vaststelling, zeker als je weet dat christendemocraten en sociaaldemocraten (met uitzondering van een aantal legislaturen) al tientallen jaren de regeringen vormen en als je ziet hoe groot het deel is van het bruto nationaal product dat we gemeenschappelijk besteden. Het zal dus niet alleen zaak zijn de verzorgingsstaat, in woord en daad, te blijven verdedigen om haar te beschermen tegen rechtse aanvallen, maar ook om haar opnieuw uit te vinden. Want het werk is nooit af. De verzorgingsstaat is geen statisch object, maar onderhevig aan veranderingen. De verzorgingsstaat van 2000 is niet die van 2010, laat staan die van 2020. Als we de bereidheid tot solidariteit in stand willen houden, moeten we er constant aan sleutelen, de effectiviteit van overheidsinterventies goed onderzoeken, misbruiken aanpakken, nieuwe vormen van transfers in het leven roepen in functie van nieuwe noden. Het is steeds vooruit kijken, nieuwe onrechtvaardigheden detecteren, en daarop inspelen. Verderop dit nummer formuleert Wim Van Lancker bijvoorbeeld enkele beleidsopties om de kinderarmoede in de toekomst aan te pakken.

POLARISERING NOOPT TOT PROFILERING

In 2014 krijgen we (opnieuw) een ‘moeder der verkiezingen’ met waarschijnlijk een sterke links-rechts polarisering. Het is voor Links belangrijk om haar verhaal klaar te hebben. Zonder een duidelijke profilering verdrink je in de Bermudadriehoek van het politieke centrum. Op het sp.a-Visiecongres (1-2 december 2012) zagen we alvast signalen dat de sp.a een meer linkse koers wil varen. De partij ziet zich in die keuze gesterkt door het succes van de Nederlandse PvdA, die zich - al langer dan vandaag en meer dan bij ons - dient te herprofileren vanwege concurrentie ter linkerzijde en overbevolking in het politieke midden. We kunnen die koers alleen maar toejuichen. Het is hoopgevend dat sp.a op het komende inhoudelijke congres van juni 2013 wil focussen op drie onderwerpen: gelijkheid, diversiteit en fiscaliteit. ‘Ongelijkheid werkt niet’, daar zijn we het allemaal over eens. Sinds het succesvolle boek van Richard Wilkinson en Kate Pickett - The Spirit Level. Why more equal societies almost always do better - staat het thema weer hoog op de agenda in de socialistische hoofdkwartieren (alleen jammer dat het zo een verdomd slecht boek is, lezen we verderop in dit nummer in een bijdrage van socioloog Mark Elchardus). ‘Diversiteit’ en ‘fiscaliteit’ daarentegen zijn in het verleden onvoldoende opgepakt door de socialistische beweging. Over ‘diversiteit/integratie’ hoorden we lange tijd dat met die thema’s ‘niets te winnen viel’. En fiscaal gesproken zitten we met een onduidelijk belastingssysteem, met honderdeneen aftrekposten; er moet dringend werk worden gemaakt van het herinvoeren van progressiviteit en de verschuiving van de lasten op arbeid naar kapitaal. Ook zijn onze milieubelastingen bij de laagste van Europa. Fiscaliteit is het enige instrument om echt aan herverdeling te doen. Dat is met het fiasco in Nederland, waar men via de zorgpremie probeerde te herverdelen, nogmaals aangetoond. Het is wat dat betreft een hoopvol signaal dat de Vlaamse socialisten zich begin deze maand verzetten tegen het voorstel van Vanackere tot belastingvoordeel voor aandelen - zeker als we die fiscaal zwaarder willen gaan belasten - en dat ze sterk inzetten op de volkslening.

Samen met u, hopen mijn redactie en ik deze ontwikkelingen van ideeën te kunnen voorzien én met een kritisch oog te volgen. Want de sociaaldemocratie kan niet gered worden door vrijblijvend te herbronnen, maar alleen door de politieke confrontatie van dag tot dag.

Wim Vermeersch
Hoofdredacteur Samenleving en politiek

edito - sp.a - sociaaldemocratie - welvaartsstaat - Samenleving en politiek - Stichting Gerrit Kreveld

Samenleving & Politiek, Jaargang 20, 2013, nr. 1 (januari), pagina 1 tot 3

• redactioneel
• welvaartsstaat
• Stichting Gerrit Kreveld
• Samenleving en politiek
• sp.a
• sociaaldemocratie
• edito