Mijnheer de Minister van Financiën,
Beste Steven Vanackere,

Allereerst wil ik u feliciteren met uw aanstelling als nieuwe minister van Financiën. Ik wens u alle succes toe. Dat meen ik echt. De FOD Financiën is een cruciaal departement. Het staat in voor de vestiging en de inning van de fiscale bijdragen waarmee de overheid de publieke dienstverlening financiert. Als Financiën vierkant draait en de belastingen niet efficiënt en effectief worden geïnd, zijn de gevolgen onvermijdelijk: nog meer besparen op publieke diensten of de belastingen verhogen voor diegenen die deze uit zichzelf correct betalen. We hebben dan ook alle belang bij een performante fiscus.

Maar het gaat niet goed bij Financiën. En dat is een understatement. Vergelijkend onderzoek van de OESO wijst uit dat de administratieve kost om 100 euro aan belastingen te innen in ons land 40% hoger ligt dan het OESO-gemiddelde. In een rist landen - Zweden, Denemarken, Spanje, Oostenrijk, Nieuw-Zeeland, Duitsland om er een aantal te noemen - slaagt men er in meer dan dubbel zo efficiënt te innen. Als ik me de voorbije jaren met de regelmaat van de klok kwaad heb gemaakt op uw voorganger, dan was dat niet omdat het zo hoort als lid van de oppositie. Wel omdat ik ook echt kwaad was en eigenlijk nog steeds ben. Het is wraakroepend hoe de FOD Financiën, ooit een modeldepartement, onder Didier Reynders volledig in verval is geraakt. Sommigen zeggen dat het een bewuste strategie is geweest van een liberaal die een slecht functionerende fiscale administratie zag als een middel om de fiscale bijdragen te verlagen voor die categorieën van belastingplichtigen die tot zijn natuurlijke achterban behoren. Ik weet het niet maar hou het minstens op schuldig verzuim van de voogdijminister. Uw voorganger heeft Financiën aan zijn lot overgelaten, hij heeft zich nooit op enige visie op noch bekommernis voor het departement laten betrappen. Er wacht u dan ook een bijzonder grote uitdaging. Het is uw opdracht de puinhoop van Didier Reynders te ruimen en Financiën om te vormen tot een moderne, performante en klantvriendelijke overheidsdienst. Daarbij zal u bijzondere aandacht moeten hebben voor het personeelsbeleid en de informatisering.

Bij Financiën werken bijna 30.000 mensen. Dat zou moeten volstaan om de belastingen in een klein land als België correct te kunnen innen. Toch stellen we vast dat vennootschappen gemiddeld amper om de 15 jaar grondig gecontroleerd worden. Dat zijn er jaarlijks minder dan er vennootschappen zijn die gewoonweg geen aangifte indienen. Toch geven bijna 80% van het te lage aantal controles die wel uitgevoerd worden aanleiding tot een rechtzetting van de aangegeven winst, gemiddeld met 110.000 euro. Elk van die controleurs verdient dus jaarlijks een veelvoud van wat hij of zij kost terug. Meer personeel inzetten op die controles zal onmiskenbaar een positief effect hebben, enerzijds door de toenemende opbrengst van de controles zelf en anderzijds door het preventieve effect dat uitgaat van een grotere pakkans. Want zeg nu zelf, als na controle slechts 2 op 10 vennootschappen volledig in orde blijkt dan is de potentiële opbrengst van dat preventief effect niet te onderschatten. Maar boven alles kan je je afvragen hoe het in hemelsnaam mogelijk is dat er zo weinig gecontroleerd wordt terwijl Financiën zo’n ruim personeelsbestand telt.

Uiteraard gaat het niet alleen om het aantal medewerkers. Zo zijn opleiding, permanente vorming en motivatie van die medewerkers van groot belang. Evenals hoe en waar ze worden ingezet en welke middelen ze in handen krijgen om hun opdrachten te vervullen. Ook op dat vlak heeft het Reynders-decennium sporen nagelaten. Een Aalsterse Open-Vld schepen plezierde haar kiezers door vanop het kabinet-Reynders massaal contractuelen uit de regio Aalst aan te werven zonder voorafgaand behoeftenonderzoek en zonder te kijken naar de competenties van de kandidaten. Zo werden jarenlang bijvoorbeeld grote aantallen bouwvakkers en schrijnwerkers aangeworven. Versta me niet verkeerd, dat zijn zeer eerbare opleidingen maar het zijn niet de profielen waar de fiscale administratie nood aan heeft. De gevolgen zijn bekend. In een Aalsters BTW-kantoor was meer dan voldoende personeel, maar niemand die effectief controles kon uitvoeren. Die vonden dan ook gewoon niet plaats. En zo zitten verschillende btw-diensten zonder personeel dat in staat is controles uit te voeren. Toch is er globaal gezien niet te weinig personeel bij Financiën. Voor elke dienst die onderbemand is, is er één overbevolkt. Volgens interne schattingen houden minder dan 10% van de fiscale ambtenaren zich effectief bezig met fiscale controles. De droeve realiteit is dat men bij Financiën amper zicht heeft op wie er wat doet. Je hoeft geen managementdiploma te hebben om in te zien dat een organisatie op die manier alleen vierkant kan draaien en dat de motivatie van duizenden uitstekende personeelsleden smelt als sneeuw voor de zon. Geef die mensen hun trots terug. Breng de inzet en de reële behoeften op personeelsvlak in kaart, zet de juiste mensen op de juiste plaats, voorzie in voldoende opleiding en vorming, en zorg ervoor dat meer personeel effectief ingezet wordt voor controles. Dat kan best. Zelfs bij een onvermijdelijk afnemend personeelsbestand. Een doorgedreven informatisering en automatisering is daar de sleutel tot succes. Die moet toelaten dat veel zogezegd dom werk wegvalt en vervangen kan worden door nuttig werk. Maar ook daar zal u een scheve situatie moeten rechten.

In de periode 2003-2010 heeft de FOD Financiën bijna 1 miljard euro aan informaticakredieten vastgelegd. Geen enkele minister heeft ooit zoveel geld gekregen om zijn departement te informatiseren. Geen enkele minister heeft ooit zulke povere resultaten kunnen voorleggen. Met uitzondering van zijn vlaggenschip Tax-on-Web heeft Didier Reynders wel erg weinig klaar gemaakt. Het enig dossier, waarbij alle inlichtingen die in het bezit zijn van de fiscus over een bepaalde belastingplichtige digitaal worden samengebracht, is alleen embryonaal aanwezig bij de controlediensten. En van de koppeling van de beschikbare databanken is nog niets in huis gekomen. Die koppeling is nochtans cruciaal om effectief aan datamining te kunnen doen en op basis van risicoanalyse te controleren waar de kans op fraude het grootst is. In de strijd tegen de sociale fraude wordt wel resultaat geboekt. Net dankzij de informatisering, de kruising van de databanken en het gebruik van risicoprofielen kunnen ze er kort op de bal spelen en gericht controleren. Het goede nieuws is dat het miljard euro dat de voorbije jaren aan IT is besteed niet allemaal weggegooid geld is geweest. De fundering is gelegd en Financiën moet in staat zijn om op relatief korte termijn de noodzakelijke toepassingen operationeel te maken. Want dat bijvoorbeeld de verschillende databanken nog niet aan elkaar gekoppeld zijn, is veel meer te wijten aan ideologische weerstand van uw voorganger dan aan wat anders.

Ten slotte zal een doorgedreven informatisering en automatisering ook de klantvriendelijkheid van de fiscus ten goede komen. Veel mensen bestempelen het invullen van hun aangifte als een van de meest ergerlijke klussen van het jaar. Dat hoeft niet zo te zijn. Een vooraf ingevulde aangifte voor bijna iedereen is technisch perfect mogelijk. Op Tax-on-Web worden enkele gekende gegevens reeds vooraf ingevuld: bezoldigingen, pensioenen, voorafbetalingen, pensioensparen, dienstencheques, kadastraal inkomen,... En aangezien voor de helft van de belastingplichtigen minder dan tien codes van toepassing zijn, kunnen we zeggen dat voor een doorsnee belastingplichtige zowat de helft van de elektronische aangifte vooraf wordt ingevuld. Dat is een goede zaak, maar dat kan en moet veel beter. Een volledig ingevulde aangifte moet het objectief zijn, ook voor wie een papieren aangifte verkiest. Daarop is - behoudens voor een proefgroep van gepensioneerden - alsnog niets vooraf ingevuld. Met enkele doortastende maatregelen kan u ervoor zorgen dat iedereen een reeds ingevulde aangifte in de bus krijgt, op papier of elektronisch. Als fiscaal aftrekbare uitgaven worden omgezet in een directe korting op factuur en de automatische aanlevering van inlichtingen door de banken wordt uitgebreid, dan komen we al een heel eind ver. Een echt klantvriendelijke fiscus maakt komaf met de grootste ergernis van haar ‘klanten’, en vult de belastingbrieven volledig en automatisch in.

De afgelopen vijftig jaar kregen we - met uitzondering van Philippe Maystadt - als minister van Financiën steeds een liberaal of een christendemocraat van rechtse signatuur. Uw ACW-aanhorigheid is dus wat mij betreft een welgekomen verademing. Graag wil ik u steunen om in ons land meer fiscale rechtvaardigheid te bereiken door een kordate aanpak van fraude en ontwijking. Graag wil ik met u de sterkste schouders ook de rechtvaardige lasten laten dragen door een hogere bijdrage van inkomens uit kapitaal en - zodra mogelijk - een verlaging van de lasten die wegen op inkomens uit arbeid. Moge 2012 het jaar zijn waarin begonnen wordt met het rechttrekken van wat fiscaal krom gegroeid is in ons land.

Met hoopvolle groeten,

Dirk Van der Maelen
Kamerlid sp.a

regeerakkoord - financiën

Samenleving & Politiek, Jaargang 19, 2012, nr. 1 (januari), pagina 75 tot 78

• regeerakkoord
• financiën

BRIEVEN AAN DI RUPO I