De vreugde rond de verkiezingsresultaten in Gent, Antwerpen en andere steden mag ons niet verblinden. Het Vlaams Belang is lang niet verslagen. Integendeel zelfs, in heel wat landelijke gemeenten kwam het VB voor het eerst op en haalde sterke resultaten. Ten opzichte van de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2000 boekt het VB forse winst. Wellicht een lokale inhaalbeweging op de resultaten die ze behaald hebben tijdens de federale verkiezingen van 2003 en de Vlaamse verkiezingen van 2004. In de centrumsteden is het VB in zijn electorale opmars misschien wel afgeblokt, maar nog niet aan zijn aftocht begonnen. De kentering is nog niet ingezet. Het is trouwens nog veel te vroeg om een trend in de richting van een mogelijke terugval van het VB te ontwarren. Gemeenteraadsverkiezingen bieden zelden een duidelijk zicht op algemene trends. Een lokale kiesstrijd is te gefragmenteerd om er nationale tendensen uit af te leiden. Toch kunnen uit verkiezingsresultaten enkele ontwikkelingen worden gedistilleerd.
Heel opvallend bij de laatste stembusgang is het succes van de allochtone kandidaten. De allochtonen op de kieslijsten hebben het schitterend gedaan. In Gent zijn vier van de zeventien sp.a-spirit-verkozenen allochtoon. In Vilvoorde is de helft van de zes sp.a-raadsleden van Marokkaanse afkomst. Van de 55 leden van de Antwerpse gemeenteraad hebben er negen een mediterraans kleurtje. Eén of twee op het eerste gezicht kansloze allochtonen in Lier, Diest, Mol, Roeselaere, Kontich, Wemmel, Genk, Lanaken, Beringen, Leopoldsburg en Zaventem raakten verkozen. In Brussel is het aantal allochtone verkozenen gestegen van 95 in 2000 naar 145, waaronder 94 van Marokkaanse, 20 van Turkse, 15 van Kongolese en 16 van diverse afkomst. Met uitzondering van Oudergem en Sint-Pieters-Woluwe, hebben alle Brusselse gemeenten minstens één allochtoon gemeenteraadslid. In Wallonië scoren allochtonen ook heel goed, maar is het resultaat minder spectaculair. Allochtonen blijken stuk voor stuk stemmentrekkers die, ondanks hun plaats op de lijst, het zeer goed doen.
De aanwezigheid van allochtonen in de politieke arena gaat de laatste jaren in stijgende lijn. Sinds de federale verkiezingen in 2003 en de Vlaamse verkiezingen in 2004 is er een duidelijke toename merkbaar van allochtone verkozenen. Vandaag zijn de gemeenteraden al veel meer een weerspiegeling van de bevolking dan in de tijd dat Fatima Bali als eerste en enige allochtone vrouw in 1988 voor Agalev in de Antwerpse gemeenteraad ging zetelen.
Het succes van allochtone kandidaten hangt niet af van de allochtone stemmen. Allochtonen stemmen niet alleen op allochtonen en allochtone verkozenen halen niet alleen hun stemmen bij de allochtone kiezers. Heel wat progressieve, autochtone kiezers stemmen bewust op allochtone kandidaten. Een bewuste antiracistische stem die bij eerdere verkiezingen al zichtbaar was. Uit onderzoek blijkt immers dat 5,5 procent van de autochtonen bij de federale verkiezingen in 2003 op allochtone kandidaten stemde. Het gaat vooral om kiezers van sp.a en Groen!. Autochtone kiezers van VLD of CD&V stemmen minder op allochtone kandidaten.
Het Vlaams Belang beweert nu dat zijn opgang is afgeremd door de invoering van de snel-Belgwet en het migrantenstemrecht. De invoering van de snel-Belgwet zou dit mogelijk hebben gemaakt door de verhoging van het aantal nieuwe stemgerechtigde Belgen van vreemde afkomst. Volgens het Vlaams Belang zijn de allochtone kiezers de schuldigen. Het ‘vreemdelingenlegioen’ zou hen de overwinning in Antwerpen hebben gekost.
Een aantal allochtone woordvoerders vinden dat de redenering van het VB wel steek houdt. De allochtone kiezers hebben in hun ogen de opgang van het VB afgeblokt en zo zelfs ‘de democratie gered’. Het hoge aantal voorkeurstemmen zou volgens hen voor een groot stuk te danken zijn aan etnische stemmen. Zij beklagen er zich over dat politici, journalisten en opiniemakers er moeite mee hebben om te erkennen dat allochtone stemmen het verschil gemaakt hebben. Zij wringen zich in allerlei bochten om hun slachtofferschap in de post-electorale analyses bevestigd te zien.
Het is duidelijk. Aan de ene kant zoekt het VB een zondebok voor haar eigen falen en aan de andere kant wentelt een groep allochtone woordvoerders zich in haar eeuwige slachtofferrol. Dader of slachtoffer, ze houden allebei het wij-zijdenken in stand en het is altijd de schuld van een ander.
De houding van de allochtone woordvoerders lijkt emancipatorisch, maar is het eigenlijk niet. Het is anti-emancipatorisch omdat ze meegaan in het foutieve slachtoffer-daderdiscours van het Vlaams Belang en zo de geforceerde tweedeling tussen allochtonen en autochtonen moeiteloos overnemen. Ze nemen eerst de daderrol die het VB hen toeschrijft over om nadien de slachtofferpositie van het VB te kopiëren. En dit terwijl de realiteit complexer is.
De allochtone kiezers hebben ongetwijfeld electoraal wat gewicht in de schaal gelegd. Toch is het zeker niet alleen het allochtone electoraat dat de stagnatie van het VB op zijn conto mag schrijven. Het allochtone electoraat is nog steeds geen politieke factor van formaat. Het Antwerpse stadsdistrict Borgerhout bijvoorbeeld heeft niet alleen te maken met een stadsvlucht van Belgen en een toename van nieuwe (genaturaliseerde) Belgen. Het mag zich de jongste jaren ook verheugen op de komst van nieuwe gezinnen, vaak autochtone Belgen die zich niet laten afschrikken door de reputatie van Borgerhout. Zij leveren eveneens heel wat progressieve stemmen. Ook een aantal wijkgebonden initiatieven hebben bijgedragen tot de verkiezingsresultaten van 8 oktober. Een aantal organisaties zoals ‘De Roma’, ‘De Branderij’ en ‘Borgerhou(d)t van mensen’ hebben het district een positief elan gegeven. Weer wat hoop tussen de mensen gebracht. Net wat ’t Stad nodig had.

Tarik Fraihi
Redactielid

edito - allochtonen - verkiezingen

Samenleving & Politiek, Jaargang 13, 2006, nr. 8 (oktober), pagina 1 tot 2

• edito
• allochtonen
• verkiezingen
• redactioneel