De kracht van blanco stemmen, het misbruik van cijfermateriaal in de politiek en de zin van arbeid: dat zijn de thema’s van de drie winnende essays van de Zola-prijs 2006. De twee eerste bijdragen vullen elkaar aan en sluiten naadloos aan op het thema van deze ‘Les van de eeuw’: Democratie. Ook de derde bijdrage werpt een uitdagende vraag op, over de zin van arbeid en over de vraag of iedereen zonodig aan het werk moet. Is er dan geen plaats voor de leegte? Misschien moeten we daarvoor eens rustig diep in onszelf kijken.

De jury, die de eer en het grote genoegen had om de zeer kwaliteitsvolle bijdragen te lezen en te evalueren, werd voor deze editie uitgebreid, van 7 naar 11 leden, en voor het eerst voorgezeten door Carl Devos, hoofdredacteur van Samenleving en politiek en in het gewone leven politicoloog aan de Universiteit Gent. De overige leden van dit hoogstaand gezelschap zijn: Paule Verbruggen (hoofdredactrice Brood en Rozen, tijdschrift uitgegeven door Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis), Liesbet Walckiers (ex-VRT en nu Erasmus Hogeschool Brussel), Bob Van den Broeck (redactielid Samenleving en politiek en stafmedewerker van de Dienst Integratie Antwerpen), Dave Sinardet (redactielid en politicoloog aan de Universiteit Antwerpen), Tom Naegels (schrijver en columnist), Bart Dobbelaere (De Standaard), Marc Reynebeau (De Standaard), Bart Eeckhout (De Morgen), Peter Van den Eede (Vooruit), en Valeria Mulhall (redactiesecretaris).

De jury mocht voor deze editie 27 inzendingen smaken, meer dan bij de voorbije edities. In vergelijking met andere jaren was de kwaliteit van de inzendingen ook hoger. De wereld gaat niet om zeep. Veel inzendingen waren aan elkaar gewaagd, maar niet alle voldeden aan alle criteria. Soms een houterige of excessieve schrijfstijl, maar al te vaak niet echt een essay. Vaak ging het om degelijke, maar brave en grijze studentenpapers. Voor een essay is veelal meer durf, controverse, creativiteit en stellingname met argumentatie nodig. Een vurig betoog, een messcherpe aanklacht, een verontwaardigde kijk op een boeiend thema. Dat onderdeel van het reglement was voor de jury een belangrijk criterium. En dan blijkt vaak dat ook jonge auteurs deze eigenschappen niet makkelijk ontwikkelen. Ook de inhoudelijke coherentie en het correct taalgebruik zijn in deze van tel, en voor sommigen blijkbaar niet zo evident.

De inzendingen

Naast de drie winnende essays verdienen enkele andere inzendingen minstens een eervolle vermelding. Bijna alle juryleden vonden ‘Over tapijtenverkopers’ van Özgür Balci zeer interessant en charmant. Ook ‘Het Midden-Oosten versus het Westen. Op zoek naar een identiteit’ van Vincent Tas maakte grote indruk. Heel opvallend en hoogst sympathiek is ‘De Biervliet kwijnt’ van Kim Vanderpoorten. Gedurfd. Bijzonder boeiend is ‘Vergeten en ontkennen. De Armeense genocide en de Europese identiteit.’ Van Joris Van Ostaeyen. Goed geschreven en interessant. Tenslotte wil de jury ook ‘… but some animals are more equal than others’ van Soetkin Kesteloot vermelden. Er staan wijze tips in voor academici.

De winnaars

De inzenders van de twee eerste winnende essays hebben in tijden van naderende verkiezingen een actueel thema vast. De blanco stemmen worden inderdaad vaak genegeerd of geminimaliseerd. De discussie over de kwaliteit van deze twee bijdragen nam een hele tijd in beslag en was boeiend, zelfs voor de juryleden. Het winnende essay ‘Democratie, maar met mate’ (Tommy De Cock) werd immers niet meteen als winnaar gekozen, omdat sommige juryleden er net te veel een boekbespreking in zagen, van Stad der Zienden van José Saramago. Maar anderen vonden dan weer dat het zo veel meer was. De blanco stem als kieswapen om het wangedrag van de politieke vertegenwoordiging aan de kaak te stellen, het leidde tot een boeiend vertoog. Dat bovendien erg goed geschreven is. Dat het essay sterk gebaseerd is op een boek van Saramago werd niet als een groot nadeel gezien. De jury vindt ten slotte dat deze bijdrage het meest bijdraagt tot het politieke debat, en dat kan tellen.

De tweede prijs gaat naar ‘Echo en Narcissus. Over de ‘publieke opinie’ en andere moderne politieke mythes’ (Dieter Vandebroeck). Deze bijdrage leek sommige juryleden te theoretisch en abstract, maar kon iedereen overtuigen door zijn relevantie. De vurige fans verwezen naar de wijze opmerkingen over cijfers en opiniepeilingen, die gebruikt en misbruikt worden in de politiek en de journalistieke stiel.

De derde prijs gaat naar ‘De geboorte van de leegte’ (Pieter Vanholme), die als bijdrage minder ‘gaaf’ is dan de andere twee, maar dan weer wat uitdagender. Dit stuk is leuk geschreven en het pleidooi, op het einde van het stuk, voor een speciaal arbeidsstatuut voor het genie is, zacht uitgedrukt, verrassend en prikkelend.

En nu is het wachten op de volgende editie…

Carl Devos
Hoofdredacteur

Samenleving & Politiek, Jaargang 13, 2006, nr. 3 (maart), pagina 1 tot 3

• Emile Zola-prijs