Nochtans is daar geen reden toe. De huidige sp.a mag dan al, met dank aan het kartel, hip en verfrissend zijn, het ontbreekt haar niet aan een brede, doordachte en samenhangende visie. Waarmee niet gesteld is dat iedereen er daarom moet mee instemmen. Achter het gratisverhaal zit immers veel meer dan goedkope aandacht. Bijvoorbeeld een discussie over het stimuleren van gewenst gedrag, over gemeenschapsvoorzieningen en herverdeling, over solidariteit en fiscaliteit. Dat laatste vormt meteen ook de achillespees van het hele verhaal. Indien de fiscaliteit niet voldoende naar draagkracht belast en dus onvoldoende herverdelend werkt, is het inderdaad gewoon een broekzak-vestzakoperatie voor de meeste gebruikers van de gratisdiensten. Sociaaldemocraten moeten daarom - ook los van ‘gratis’ - keihard knokken voor een meer ‘progressieve’ belasting en het bestrijden, niet belonen, van fiscale fraude. Het andere pijnpunt van het gratisverhaal verzorgt de sp.a immers wel heel flink. Geen solidariteit zonder verantwoordelijkheid, dat is een kwestie van legitimiteit van het hele systeem. En dus krijgen sommige werklozen controleurs over de vloer. Van de RVA, niet van de arbeidsbemiddelende VDAB.

Geen wonder dus dat gratis opdook tijdens de nieuwjaarsrede van de sp.a-voorzitter. Hij haalde uitgekiend op kousenvoeten de voorpagina van het drukke receptieweekend. Uiteraard met de mededeling dat alle sp.a-excellenties ontslagnemend zijn. Vijf maanden lang, wat meteen ook een historisch record is. En dat net op het moment dat de federale sterkhouders van de sp.a een langetermijndiscussie lanceerden en terecht opriepen tot krachtdadig optreden. Maar hun vooropzeg veegt lastige vragen van het bord. Vragen zoals waarom federale ministers op een Vlaamse of Europese lijst te zien zijn of naar een andere regering verhuizen. Nu staat iedereen weer scherp en is alleman kandidaat voor alles. De voorzitter beslist. En bescheidenheid is altijd sympathiek. Of deze strategie nu ernst dan wel vooral marketing is, het blijft vooral een gekunstelde onderneming met een vervelende nasmaak voor het democratisch spel. Als we de federale sp.a-excellenties van hun portefeuille willen verzekeren moeten we ze dus steunen als kandidaten voor het Vlaams Parlement. Wellicht zien enkel zuurpruimen in deze een rare kronkel. Maar bovenal blijkt eens te meer het geniaal politiek inzicht van de sp.a-fabriek.

Die had tijdens de receptie nog een ander ideetje klaar, de afschaffing van een al grotendeels afgeschafte belasting. Dit schampschot zal wellicht in de toekomst aanzetten tot nauwkeuriger studiewerk. Creatief nadenken is immer fijn, maar soms niet heel erg noodzakelijk. Want zelfs zonder de minste overpeinzing of wilde brainstorm dienen zich talrijke thema’s aan die tot de core business van het socialisme behoren. Elke dag opnieuw, in kranten of op televisie, presenteren zich open en bloot vele problemen en kwesties waar sociaaldemocraten meteen werk kunnen van maken. Het personeel van de ideeënfabriek moet daarom niet, zoals de kaderleden, collectief in vooropzeg worden geplaatst, maar een afdeling sluiten kan wel. Vernieuwen is vaak gezond, maar de orders op de oude plank verdienen ook de inzet van het werkvolk.
Er is geen ideeënfabriek van doen om b.v. te lezen hoe een school voor bijzonder onderwijs in ronduit middeleeuwse omstandigheden moet overleven. Dat wil zeggen warme maaltijden overslaan en zwartrijden, de kapotgeslagen eigenwaarde tegemoet. Er is geen ideeënfabriek nodig om de mislukking in de sociale huisvesting te herkennen. En uiteraard is dat allemaal de schuld van het beheer van de huisvestingsmaatschappijen. Zoals de drooglegging van decemberweddes in de gehandicaptensector het resultaat was van geklungel van onverstandige ambtenaren. Dat justitie al maanden geen gerechtelijk onderzoek meer kan betalen zullen we in deze logica maar toeschrijven aan verstrooide griffiers. De pijnlijke gemeentefinanciën aan kortzichtige burgemeesters.

De uitdroging van de overheidskas doet zich m.a.w. op alle overheidsniveaus voor. Op federaal niveau zorgt dat zelfs voor stoutejongensstreken. Een met veel poeha aangekondigde belastingsvermindering wordt niet doorgerekend in de bedrijfsvoorheffing, waardoor we er slechts met twee jaar vertraging van kunnen genieten. De begroting moet dan ook ingrijpen, b.v. omdat de fiscale amnestie en Belgacommiddelen maar één keer helpen. De economische groei, of tenminste de banengroei verstopt zich nog. Samen met de regionalisering van federale middelen en de groei van de socialezekerheidsfactuur maakt dat het verhaal over nieuwe lastenverlaging wat ongeloofwaardig. Zo ook de VLD-mededeling dat de nieuwe Vlaamse middelen maar meteen naar belastingverlaging moeten gaan. Tot voor kort was het vooral CD&V die daar moest om lachen, op straffe van het imago van een belastingspartij. Zeker, het is bon ton om die partij aan de rand van de relevantie te schrijven. Ze is ‘geschiedenis’ en 13 juni komt veel te vroeg voor een heropstanding, enzovoort. Maar dat is een wat onverstandig automatisme geworden. Sommigen opperen - oprecht en omwille van de onderhandelingsstrategie in Paars - steeds luider dat de aanpassing van het Sociaal Pact aan uitdagingen zoals vergrijzing, het best in een lekker ouderwetse rooms-rode formatie kunnen gebeuren. Er liggen dan ook nog heel wat lekker ouderwetse problemen te wachten.

Carl Devos
Hoofdredacteur

edito - verkiezingen

Samenleving & Politiek, Jaargang 11, 2004, nr. 2 (februari), pagina 1 tot 2

• edito
• verkiezingen
• redactioneel