"United by music", luidt het lemma van het initiatief van de European Broadcasting Union (EBU). Sinds jaar en dag vult deze Unie met het Eurovisiesongfestival menig Europese huiskamer en biedt het zo een breed platform voor een gemeenschappelijke Europese culturele actie. Maar nu al weten we dat de editie van 2026, in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen, geen toonbeeld van Europese eenheid zal worden. En dit door splijtzwam Israël. Een meerderheid van de bij EBU aangesloten Europese publieke omroepen ging er immers begin december 2025 mee akkoord dat die zionistische staat, ondanks haar oorlogsmisdaden in Gaza, nog steeds mag deelnemen. Waarop tenminste vijf landen beslisten om af te haken: Spanje, IJsland, Nederland, Ierland en Slovenië. België is daar helaas niet bij.

Het Belgische standpunt is nogal hypocriet. VRT en RTBF waren naar verluidt voor het weren van Israël, maar toen er geen stemming over die kwestie kwam, gingen ze beiden over tot de orde van de dag. RTBF zal een kandidaat sturen en de VRT, die volgend jaar niet aan zet is, zendt het festival sowieso uit. Weinig ruggengraat bij de omroepen, en een verdeeld beeld bij de politiek. Aan Franstalige kant hadden de oppositiepartijen (PTB, PS, Ecolo) de RTBF opgeroepen om zich uit de competitie terug te trekken en geëist dat de wedstrijd niet op de buis zou komen. De Vlaamse partijen PVDA, Groen, Vooruit en CD&V deden hetzelfde. Maar het lijkt erop dat N-VA en MR, twee regeringspartijen die Israël quasi onvoorwaardelijk steunen, de druk op de omroepen hebben opgevoerd. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez was alvast erg in zijn nopjes met de beslissing van de Franstalige zender.

Georges-Louis Bouchez was erg in zijn nopjes met de beslissing van de Franstalige zender.

Artiesten en middenveld roeren zich intussen, bij ons en in het buitenland. SOS Gaza publiceerde op 8 december 2025 een open brief aan RTBF waarin 1.400 ondertekenaars vragen niet aan Eurovisie 2026 deel te nemen. "Onze openbare omroepen mogen geen deel uitmaken van een show die het lijden van een bevolking negeert". Nemo, de Zwitserse Songfestivalwinnaar van 2024, stuurt de trofee terug uit protest tegen de Israëlische deelname. "Eurovisie zegt dat het staat voor eenheid, inclusie en waardigheid voor iedereen", aldus Nemo in De Standaard (11/12). "Maar dat Israël kan blijven deelnemen, terwijl een onafhankelijke internationale onderzoekscommissie van de Verenigde Naties concludeerde dat het een genocide begaat, legt een duidelijk conflict bloot tussen de idealen en de beslissingen van de EBU."

EBU houdt - tegen beter weten in - vol dat het Songfestival "niet politiek" is. De instelling hanteert naar eigen zeggen "principes van verbinding en verbroedering" en wil vermijden dat de wereldpolitiek een liedjeswedstrijd zou bepalen. Klinkt nobel, want niemand wil een festivalavond die bol staat van de politieke boodschappen. Al is het overduidelijk een zwaktebod om geen standpunt in te nemen over landen die VN-resoluties met de voeten treden of het Internationaal Strafhof viseren. Meer nog: het is lafheid die grenst aan medeplichtigheid. Temeer omdat Israël het apolitieke karakter van het liedjesfestijn voortdurend misbruikt om elke vorm van kritiek te fnuiken. Denk maar aan de klacht tegen de Spaanse omroep die vlak voor de Israëlische act het aantal doden door Israëlische bombardementen op Gaza vermeldde. En wie twijfelt er nog aan dat de voorbije jaren goed geöliede, door de staat georganiseerde lobbycampagnes de televoting pro Israël beïnvloed hebben?

Wie twijfelt er nog aan dat de voorbije jaren goed geöliede, door de staat georganiseerde lobbycampagnes de televoting pro Israël beïnvloed hebben?

Die manipulatie was mogelijk door een gebrekkig stemsysteem, waarin je tot 20 stemmen kon uitbrengen. (Pro-)Israëlische krachten maakten daar gretig gebruik van, waardoor het land tot 2 keer toe ei zo na de overwinning wegkaapte. De EBU pakt dit nu aan en stelt dat zulke praktijken voortaan onmogelijk zijn. Een sluwe zet, die tegelijk de angel uit de discussie haalt. Er lijkt zo immers geen reden meer om Israël aan de kant te laten. En jawel, een meerderheid van de stemgerechtigde omroepen trapte welwillend in de val en ging ermee akkoord dat de herziening van het reglement voldoende garantie biedt op een correcte organisatie. Case closed, Israël blijft erin.

Maar wat dan met de oorlogsmisdaden en de schendingen van het internationaal recht? En wat met Rusland, dat wel onmiddellijk geweerd werd na de inval in Oekraïne? Die vergelijking gaat niet op volgens de EBU, want Israël is volgens de instelling een land met een onafhankelijke pers. Dat het sinds de inval in Gaza ook verantwoordelijk is voor een recordaantal vermoorde journalisten, veegt de EBU gemakshalve onder de mat. Denken dat Israël een democratie is met goed functionerende instellingen en pers, gaat voorbij aan de evidentie dat het land zich gedraagt als een racistische koloniale bezettingsstaat die tot alles in staat is.

United by music anno 2025? De hamvraag blijft bij wie het decennia oude Eurovisiesongfestival aansluiting wil vinden. Bij de culturele sector en de samenlevingen waarin deze vormkrijgen, of bij de staten en hun vaak politiek gestuurde openbare omroepen? In gans de wereld heeft de culturele sector een heel uitgesproken standpunt ingenomen tegen de genocide in Gaza (cf. SOS Gaza in de zomer van 2025). Boycot, desinvestering en sancties vormen een onderdeel van een eisenpakket dat in brede lagen van de bevolking op steeds meer steun kan rekenen. Een keuze om zich in te schrijven in de verontwaardiging rond de oorlogsmisdaden en genocide zou aan de "United by music"-lijn een nieuw elan kunnen geven. Maar als nationale staten de competitie bepalen, dan is het snel duidelijk, want enkele landen trekken een andere rode lijn. Met name Duitsland is vanuit het historische schuldbesef over de holocaust zo pro-Israël dat het nooit zal tolereren dat die staat wandelen gestuurd wordt. Hetzelfde geldt voor Oostenrijk, in de beste Anschluss-traditie. Het lijkt erop dat de EBU zich zal neerleggen bij de gevolgen van de huidige crisis. Men is zelfs al aan het zoeken naar nieuwe deelnemende landen die het vacuüm van de vertrekkers kunnen invullen. Oost-Europese zoals Bulgarije, Roemenië en Moldavië hoor je in deze context. En ook Canada.

Er zit een knop op jouw TV. Laat 2026 de geschiedenisboeken ingaan als de minst bekeken editie!

Als de EBU Israël niet wil uitsluiten, moeten we zelf maar onze conclusies trekken. Want niets of niemand verplicht je om het Songfestival te volgen. Er zit - in de woorden van 'Doe Maar' - een knop op jouw TV. Laat 2026 de geschiedenisboeken ingaan als de minst bekeken editie! De omroepen kunnen trouwens een krachtige tegenprogrammatie voorzien. ABVV-algemeen secretaris Bert Engelaar stelde al The voice of Hind Rajab voor, over een kind van 6 jaar dat samen met haar familie de Israëlische kogels niet overleefde. VRT kan hierin het voortouw nemen en vele andere landen inspireren. United by humanity.

• column
• Eurovision
• Israël