Toen Donald Trump op 20 januari opnieuw werd ingezworen als president van de Verenigde Staten, was hij voorbereid. Anders dan bij zijn eerste ambtstermijn, waarin onduidelijke bevoegdheden en ongecoördineerde implementatie zijn beleid vaak fnuikten, had hij dit keer een gedetailleerd draaiboek. Al in het eerste uur van zijn presidentschap ondertekende hij 150 uitvoerende bevelen, memoranda en proclamaties – een ongekend aantal.

Gedurende 100 dagen heb ik dagelijks op https://reportersonline.nl/besluiten-trump-impact/ alle presidentiële decreten, memoranda en hun gevolgen gedocumenteerd en geanalyseerd. Deze honderden besluiten kunnen worden gecategoriseerd in veertien themagebieden die gezamenlijk een fundamentele herziening van de Amerikaanse staat beogen. Ze vormen geen willekeurige verzameling, maar een coherente strategie om de federale overheid, rechtsstaat en internationale positie van Amerika opnieuw vorm te geven.

In dit artikel daarom een analyse van deze eerste 100 dagen vanuit het perspectief van de veertien themagebieden, met aandacht voor de onderlinge samenhang en de implicaties voor de Amerikaanse democratie en internationale betrekkingen.

PROJECT 2025: BLAUWDRUK VOOR EEN NIEUWE AMERIKAANSE STAAT

De ongekende snelheid en coherentie waarmee Trump opereerde, was grotendeels te danken aan Project 2025 – een 900 pagina's tellend plan dat door veel analisten wordt beschouwd als de meest ambitieuze blauwdruk voor herstructurering van de Amerikaanse overheid sinds de New Deal van Roosevelt. Ontwikkeld door de Heritage Foundation, in samenwerking met meer dan 100 conservatieve denktanks en 300 beleidsexperts, vormde dit document een complete routekaart voor wat zij "het heroveren van Amerika" noemden.

Project 2025 werd ontwikkeld door de Heritage Foundation, in samenwerking met meer dan 100 conservatieve denktanks en 300 beleidsexperts.

De oorsprong van Project 2025 ligt in de frustraties van Trumps eerste termijn, toen veel van zijn radicale plannen strandden door tegenwerking van het ambtenarenapparaat, rechtbanken en zelfs zijn eigen kabinet. Kevin Roberts, president van de Heritage Foundation, omschreef het als "een burgeroorlog binnen de uitvoerende macht", waarin een "permanente bureaucratie" Trumps agenda saboteerde.

Dit keer zou het anders gaan. Project 2025 werd niet alleen voorbereid als theoretisch document, maar als actionable plan met vooraf opgestelde uitvoerende orders, klaar voor onmiddellijke ondertekening. Onder leiding van Russell Vought, voormalig directeur van het Office of Management and Budget (OMB) onder Trump I, werd een schaduwregering opgebouwd die direct kon worden ingezet.

Hoewel Trump tijdens zijn campagne publiekelijk afstand nam van Project 2025, blijkt dat bijna alle architecten van het plan sleutelposities in zijn tweede administratie kregen. Vought zelf keerde terug naar het OMB, terwijl andere opstellers zoals John McEntee (personeelskwesties), Ken Cuccinelli (immigratie) en Roger Severino (deregulering) op strategische posities terechtkwamen.

De kernprincipes van Project 2025 waren drieledig:

• Uitvoerende herstructurering. Een radicale herdefiniëring van presidentiële bevoegdheden, waarbij de "unitaire uitvoerende macht" van de president werd benadrukt ten koste van onafhankelijke agentschappen en Congrestoezicht.
• Personeel is beleid. Een fundamentele transformatie van het ambtenarenapparaat door het herclassificeren van tienduizenden ambtenaren als politieke benoemingen, waardoor ze zonder normale arbeidsrechtelijke bescherming konden worden ontslagen en vervangen door ideologisch loyalisten.
• Deconstructie van de administratieve staat. Systematische ontmanteling van reguleringskaders die sinds de New Deal waren opgebouwd, inclusief milieubescherming, consumentenbescherming, arbeidsrechten en sociale programma's.

Binnen 75 dagen had Trump al ongeveer 100 van de 293 concrete doelstellingen uit Project 2025 gerealiseerd.

Binnen 75 dagen had Trump al ongeveer 100 van de 293 concrete doelstellingen uit Project 2025 gerealiseerd, een implementatiesnelheid die zelfs zijn grootste supporters verraste. Geen enkel beleidsterrein bleef onaangeroerd – van democratische instituties en rechtsstaat tot immigratie, economie, buitenlands beleid en zelfs cultuur en onderwijs.

OP WEG NAAR EEN AUTOCRATIE

De “herovering van Amerika” onder Trump is dus in volle gang. Het land dendert in een sneltreinvaart richting autocratie. Dat zeg ik niet zomaar. Dat kan je zien gebeuren op veertien themagebieden. Ik lijst ze hieronder op.

THEMA 1. Democratische instituties onder druk

De eerste aanval richtte zich op democratische controle-instituties. Op dag 1 werden de veiligheidsmachtigingen van onafhankelijke toezichthouders ingetrokken. Eind januari waren diverse inspecteurs-generaal ontslagen, werden toezichtstaken aan het ministerie van Justitie onttrokken, en kreeg het nieuw opgerichte Department of Government Efficiency (DOGE) onder leiding van Elon Musk vergaande bevoegdheden.

Op dag 1 werden de veiligheidsmachtigingen van onafhankelijke toezichthouders op democratische controle-instituties ingetrokken.

Het directe praktische effect was dat toezichtsorganen die wangedrag van regeringsfunctionarissen kunnen onderzoeken, werden verzwakt of ontmanteld. Meest verontrustend was het feit dat DOGE, zonder wettelijke basis of democratische controle, toegang kreeg tot gevoelige overheidsinformatiesystemen. Dit leidde in februari tot een grootschalige doorlichting van federale agentschappen, waarbij duizenden medewerkers werden ontslagen wegens vermeend gebrek aan loyaliteit.

De culminatie kwam in april, toen Trump aankondigde de zogenaamde "Schedule F"-ambtenaren uit te breiden. Deze herclassificatie maakt het mogelijk om 50.000 voorheen onafhankelijke federale werknemers te ontslaan zonder de normale arbeidsbescherming, waardoor de overheidsdienst transformeert van een meritocratisch naar een op loyaliteit gebaseerd systeem – een hoeksteen van Project 2025.

THEMA 2. Rechtsstaat en rechterlijke macht

De confrontatie met de rechterlijke macht begon subtiel maar escaleerde snel. In januari verleende Trump gratie aan veroordeelden voor de Capitoolbestorming en ontsloeg 30 aanklagers die betrokken waren bij de vervolging. In februari begon een campagne tegen individuele rechters, waarbij minister van Justitie Pam Bondi en president Trump openlijk opriepen tot het afzetten van rechters die zijn beleid tegenhielden.

In februari begon een campagne tegen individuele rechters, waarbij Bondi en Trump openlijk opriepen tot het afzetten van rechters die zijn beleid tegenhielden.

De echte crisis ontstond bij de implementatie van de Alien Enemies Act uit 1798, waarmee Trump migranten zonder proces deporteerde. Toen rechter Boasberg dit blokkeerde, werden zijn bevelen genegeerd. Trump noemde hem een "radicaal-linkse gek" en "activistische rechter", terwijl vliegtuigen met gedeporteerden toch naar El Salvador vertrokken.

De zaak van Kilmar Abrego Garcia, een man met beschermde status die per administratieve fout naar El Salvador werd gedeporteerd, escaleerde tot een constitutionele crisis. Het Hooggerechtshof beval unaniem zijn terugkeer, maar de regering weigerde en stelde zelfs dat El Salvador, dat $15 miljoen ontving voor het huisvesten van gedeporteerden, de volledige zeggenschap had over zijn lot. Voor het eerst sinds Andrew Jackson, bijna 200 jaar geleden, negeerde een president openlijk een bevel van het Hooggerechtshof.

THEMA 3. Immigratiebeleid en deportaties

Trumps immigratiebeleid – een kernbelofte aan zijn achterban – was even drastisch. Op de eerste dag verklaarde hij migranten zonder verblijfsvergunning tot een "invasie" en startte massadeportaties. Controlemechanismen werden systematisch uitgeschakeld: immigratierechters ontslagen, het Board of Immigration Appeals gereduceerd van 28 naar 15 leden, en een ICE-app gelanceerd voor zelfdeportatie.

In maart deporteerde ICE 238 Venezolanen naar El Salvador onder de Alien Enemies Act. Later bleek dat 75% van hen geen strafblad had.

De impact werd al snel zichtbaar. In maart deporteerde ICE 238 Venezolanen naar El Salvador onder de Alien Enemies Act. Later bleek dat 75% van hen geen strafblad had, velen legaal in de VS verbleven, en dat deportatiebeslissingen vaak gebaseerd waren op niet meer dan een tatoeage die ICE-agenten als "gangsymbool" interpreteerden.

De methoden werden steeds agressiever. In april werden 985.000 migranten die onder Biden legaal waren binnengekomen via de CBP One-app, gesommeerd om binnen twee weken het land te verlaten. Social media werd gescreend op "antisemitische activiteiten". Een overeenkomst met de belastingdienst maakte het mogelijk om vermeend illegale migranten via hun belastinggegevens op te sporen. De menselijke impact werd zichtbaar in berichten over kinderen die in handboeien van scholen werden gehaald, en families die tijdens reguliere immigratieafspraken werden gearresteerd en gescheiden.

THEMA 4. Individuele vrijheid en cultuurbeleid

Onder het mom van het tegengaan van "radicale ideologie" voerde Trump een breed offensief tegen diversiteit, gelijkheid en inclusie (DEI). Al op dag één werd DEI-beleid uit alle federale instanties verwijderd. Begin februari stapte de VS uit de VN-Mensenrechtenraad, en werden transgendervrouwen uit vrouwensport verbannen.

Begin februari stapte de VS uit de VN-Mensenrechtenraad, en werden transgendervrouwen uit vrouwensport verbannen.

De praktische gevolgen waren direct zichtbaar. Informatie over slavernij en burgerrechten werd van militaire bases verwijderd. Scholen en universiteiten kregen twee weken de tijd om DEI-beleid te schrappen of federale financiering te verliezen. Dit escaleerde in april tot een directe confrontatie met Harvard, dat gevraagd werd ook pro-Palestijnse protesten te verbieden en gegevens over internationale studenten te delen met het ministerie van Binnenlandse Veiligheid.

De culturele implicaties strekten zich uit tot nationale symbolen: de Amerikaanse vlag van Iwo Jima werd verwijderd, mensenrechtenrapporten werden ingekort, en 391 boeken werden uit bibliotheken van militaire academies verwijderd, waaronder werken over de Holocaust en Martin Luther King Jr.

THEMA 5. Economisch beleid

Trumps economische agenda draaide rond protectionisme en deregulering. Eind januari kondigde hij heffingen van 25% op Mexicaanse en Canadese importen aan. In februari volgden importheffingen op staal. Deze incrementele aanpak culmineerde in april in een reeks heffingen van 10% tot 145% op vrijwel alle importgoederen.

In april volgen een reeks heffingen van 10% tot 145% op vrijwel alle importgoederen.

De economische gevolgen waren direct voelbaar. Importheffingen op China stegen tot 125%, wat Peking beantwoordde met gelijke maatregelen. De aandelenmarkt reageerde met historische dalingen: in twee dagen verloor de Dow Jones meer dan 3.900 punten, en de totale marktwaardevermindering sinds Trumps aantreden bereikte 10 biljoen dollar – meer dan elf keer het Nederlandse bbp.

Voor consumenten betekende dit stijgende prijzen voor alledaagse goederen. De eierprijs verdubbelde tot $6,23 per dozijn, een historisch record. Economen waarschuwden dat een gemiddeld huishouden $4.400 per jaar extra zou betalen – wat in feite een regressieve belasting vormt die onevenredig hard neerkomt op lagere inkomens.

THEMA 6. Federaal overheidsapparaat

De ontmanteling van het federaal overheidsapparaat was misschien wel het meest directe effect van Trumps agenda. Al in januari werden 1.000+ federale ambtenaren ontslagen, gevolgd door massaontslagen bij de Consumer Financial Protection Bureau en tijdelijke medewerkers. In februari werden adviescommissies en instituten opgeheven.

30.000 medewerkers bij de Sociale Zekerheidsadministratie ontslagen, 45.000 bij de belastingdienst, 80.000 bij Veterans Affairs werden ontslagen.

De schaal nam toe naarmate de 100 dagen vorderden: 30.000 medewerkers (de helft) bij de Sociale Zekerheidsadministratie ontslagen, 45.000 bij de belastingdienst, 80.000 bij Veterans Affairs. Eind maart was de helft van het ministerie van Onderwijs ontslagen, en in april werd het aantal ontslagen bij volksgezondheidsinstanties geschat op 10.000.

De impact op overheidsdiensten werd al snel merkbaar. Wachttijden bij de Sociale Zekerheidsadministratie stegen drastisch, met slechts 47% van de bellers die iemand aan de lijn kregen, tegenover 60% het jaar ervoor. FDA-inspecties van voedsel werden opgeschort. Aan federaal gefinancierde onderzoeksuniversiteiten werden bijna 8 miljard dollar aan oncologieonderzoek, hiv-preventie en klimaatstudies bevroren.

THEMA 7. Presidentiële machtsuitoefening

Trumps visie op presidentiële macht werd duidelijk gearticuleerd in een uitspraak van 15 februari: "He who saves his Country does not violate any Law." Deze opvatting, dat presidentiële macht boven wettelijke beperkingen staat, werd in praktijk gebracht door systematische ondermijning van controle-instanties.

In januari verbood hij overheidsberichten zonder goedkeuring. In februari plaatste hij onafhankelijke toezichthouders onder presidentieel toezicht. In maart volgde de stelling dat alleen de president mag bepalen wie Amerika binnen mag. Ook werden gratieverzoeken die Biden had goedgekeurd, ongeldig verklaard.

In een NBC-interview in april weigerde Trump expliciet te zeggen dat hij na deze termijn zou aftreden.

Meest verontrustend was Trumps bereidheid om de constitutionele termijnbeperking ter discussie te stellen. Eind maart sloot hij een derde termijn niet uit, en in een NBC-interview in april weigerde hij expliciet te zeggen dat hij na deze termijn zou aftreden, waarmee hij een kernprincipe van de Amerikaanse democratie ondermijnde. Op zijn webshop verkoopt hij nu ook petjes met TRUMP 2028.

THEMA 8. Geopolitiek

De heroriëntatie van Amerikaanse buitenlandpolitiek was dramatisch. Op de eerste dag trok Trump de VS terug uit het Parijse Klimaatakkoord en de WHO. Eind januari werden duizenden USAID-medewerkers ontslagen, wat humanitaire programma's wereldwijd ontwrichtte.

Eind februari werd hulp voor polio, hiv, malaria en voedselhulp in ontwikkelingslanden stopgezet, en verklaarde Trump dat Rusland niet langer een cyberdreiging vormde.

In februari gaf hij Panama een ultimatum, stelde voor Rusland weer in de G7 op te nemen, en suggereerde dat Oekraïne zelf de oorlog had veroorzaakt. Eind februari werd hulp voor polio, hiv, malaria en voedselhulp in ontwikkelingslanden stopgezet, en verklaarde hij dat Rusland niet langer een cyberdreiging vormde.

De gevolgen werden al snel zichtbaar. In maart kwam de hulp aan Oekraïne in een pauzestand. Er werden dreigende gesprekken met Iran gevoerd, en het idee om Groenland te kopen werd nieuw leven ingeblazen – wat leidde tot een diplomatiek conflict met Denemarken en de NAVO. In april stemde de VS samen met Rusland, Noord-Korea en enkele andere landen tegen een VN-resolutie die Russische agressie tegen Oekraïne veroordeelde.

THEMA 9. Wetenschappelijk onderzoek en onderwijs

De aanval op wetenschap en onderwijs begon met het ontslaan van toezichthouders en adviesgroepen voor academische programma's. In februari werden 89 programma's voor wetenschappelijke basis in het onderwijs geschrapt, evenals klimaatprogramma's. Een vergadering van het vaccinatiecomité werd geannuleerd, en de CDC mocht niet meer met de WHO samenwerken.

Op 19 maart kondigde Trump aan het ministerie van Onderwijs af te schaffen, en eind maart werden 590.000 boeken in de Naval Academy Academy doorgelicht.

In maart werden $600 miljoen aan financiering voor lerarenopleidingen geschrapt, werd AI-onderzoek naar veiligheid en fairness gestopt, en werden universitaire financieringen ingetrokken vanwege pro-Palestijnse protesten. Op 19 maart kondigde Trump aan het ministerie van Onderwijs af te schaffen, en eind maart werden 590.000 boeken in de Naval Academy Academy doorgelicht. Harvard verloor in april miljarden aan financiering vanwege weigering om DEI-programma's te schrappen.

Op wetenschap had dit directe impact: 75% van Amerikaanse wetenschappers in een Nature-enquête overwoog de VS te verlaten vanwege de veranderingen. Direct getroffen waren programma's voor ramppreventie, onderwijs in achtergestelde gebieden, en volksgezondheidsonderzoek.

THEMA 10. Corruptie en zelfverrijking

Een patroon van beslissingen faciliteerde corruptie en persoonlijk gewin. Op de eerste dag werden de Organized Crime Council en anti-corruptie-initiatieven ontmanteld. In januari werd gratie verleend aan vrienden, terwijl vervolging van vijanden werd geëscaleerd. In februari werd het Kleptocratie-initiatief en de Foreign Corrupt Practices Act opgeschort, en de directeur van het Office of Government Ethics ontslagen.

In februari werd het Kleptocratie-initiatief en de Foreign Corrupt Practices Act opgeschort, en de directeur van het Office of Government Ethics ontslagen.

De praktische gevolgen waren direct zichtbaar in overheidscontracten: Tesla en SpaceX ontvingen lucratieve deals en "schadevergoedingen" nadat Musks Twitter-account eerder was geschorst. SpaceX werd gevraagd de Federal Aviation Authority te "helpen". De database van politiegeweld werd gesloten, en onderzoeksteams naar crypto-fraude opgedoekt.

In april centraliseerde Trump de controle over federale betalingen onder het ministerie van Financiën en creëerde een systeem waarbij politieke benoemingen hogere salarissen konden krijgen via het Witte Huis, buiten normale overheidsregels om.

THEMA 11. Milieu en klimaat

Klimaatbeleid werd systematisch ontmanteld. Op dag één trok Trump de VS terug uit het Parijse Klimaatakkoord. In februari werden 8.000 oplaadpunten voor elektrische voertuigen verwijderd, en klimaatwetenschappers mochten niet naar IPCC-vergaderingen. In maart bezuinigde hij op de EPA, draaide 31 milieuregels terug, versoepelde mijnbouwregels, en stelde het Clean Air Act vrij voor fossiele bedrijven.

In maart bezuinigde Trump op de EPA, draaide 31 milieuregels terug, versoepelde mijnbouwregels, en stelde het Clean Air Act vrij voor fossiele bedrijven.

De praktische impact werd snel zichtbaar. Klimaatanalysewebsites van NOAA gingen offline. Meer dan 47 bedrijven kregen vrijstellingen van kwik- en luchtvervuilingsregels voor kolencentrales. Het Empire Wind-project, dat 500.000 New Yorkse huishoudens van hernieuwbare energie zou voorzien, werd stopgezet. Beschermde visgronden in Stille Oceaan werden opengesteld voor commerciële visserij.

THEMA 12. Persvrijheid

De relatie met de media verslechterde snel. Eind januari werden The New York Times en CNN uit het Witte Huis geweerd. In februari riep Trump op tot ontslag van columnisten bij The Washington Post en The Wall Street Journal die kritisch over hem en Musk schreven. Radio Free Europe, Voice of America en AP werden uitgesloten van Witte Huis-evenementen, en Trump stelde dat CBS-journalisten gevangenisstraf verdienden.

Eind januari werden The New York Times en CNN uit het Witte Huis geweerd.

In maart escaleerde dit verder: Trump noemde CNN en MSNBC corrupt en bestempelde Voice of America als propaganda. Hij noemde The Atlantic een verspreider van leugens en The New York Times "enemy of the people". In april dreigde hij met boetes en intrekking van uitzendlicenties voor media als CBS en Paramount. De FCC-voorzitter dreigde Comcast-vergunningen in te trekken vanwege "nieuwsvervalsing" in de berichtgeving over Garcia's deportatie.

Deze systematische ondermijning van onafhankelijke media ging gepaard met structurele reorganisatie: wire services verloren hun vaste perspool-plaatsen, terwijl rechts-extremistische websites zoals Zero Hedge toegang kregen tot het Witte Huis.

THEMA 13. Religie

Hoewel minder prominent dan andere thema's, was er een duidelijke religieuze agenda. In februari gaf Trump opdracht om "antichristelijke vooringenomenheid" te onderzoeken. In april droeg hij het ministerie van Buitenlandse Zaken op om "antichristelijk gedrag" te melden, en verklaarde op sociale media dat "we Amerika samen religieuzer zullen maken dan ooit tevoren."

In april droeg Trump het ministerie van Buitenlandse Zaken op om "antichristelijk gedrag" te melden.

Deze uitspraken gingen gepaard met benoemingen van sleutelfiguren zoals Paula White, die als Faith Officer van het Witte Huis gelovigen vroeg om $1.000 te doneren in ruil voor "zeven bovennatuurlijke zegeningen". Ook werd minister van Volksgezondheid Robert Kennedy Jr. aangesteld, die controversiële opvattingen over vaccins combineerde met verklaringen over autisme als "epidemie" veroorzaakt door milieuverontreiniging.

THEMA 14. Vrije verkiezingen

De integriteit van verkiezingen – een kernthema sinds Trumps beweringen over verkiezingsfraude in 2020 – kreeg bijzondere aandacht. In februari ontsloeg hij de voorzitter van de Federal Election Commission en liet hij de Cybersecurity & Infrastructure Security Agency, verantwoordelijk voor de beveiliging van verkiezingen, doorlichten op "desinformatie".

In maart werd het Census-adviescomité, dat zorgt voor correcte tellingen van de bevolking voor verkiezingsdoeleinden, opgeheven.

In maart werd het Census-adviescomité, dat zorgt voor correcte tellingen van de bevolking voor verkiezingsdoeleinden, opgeheven. Stephen Miller, vice-stafchef van het Witte Huis, verklaarde dat "links nooit meer een positie van nationale macht mag innemen".

De praktische implementatie kwam eind maart met een decreet dat federale verkiezingsfondsen alleen toekende aan staten die bewijs van staatsburgerschap eisten bij stemregistratie. Een wetsvoorstel in het Huis eiste zelfs dat de achternaam van kiezers moest overeenkomen met hun geboorteakte – een maatregel die vooral getrouwde vrouwen zou treffen. Volgens het Brennan Center for Justice zouden deze maatregelen tot 21% van de Amerikaanse kiezers kunnen uitsluiten van stemmen.

AMERIKA STAAT OP EEN KRUISPUNT

De eerste 100 dagen van Trumps tweede termijn tonen een coherente strategie voor institutionele transformatie die veel verder gaat dan conventionele politieke verschuivingen. Wat we zien, is geen normale penduleslag tussen liberaal en conservatief beleid, maar een fundamentele herstructurering van het Amerikaanse staatsbestel.

Wat opvalt in de analyse van deze 100 dagen, is de cumulatieve en synergetische werking van de maatregelen. Individuele decreten – zoals het ontslagbesluit bij de FDA, de reorganisatie van de perspool, of de deportatie van García – lijken op zichzelf wellicht beperkt in impact. Maar in hun totaliteit vormen ze een systematische ontmanteling van wat politicoloog Robert Dahl de "polyarchie" noemde: het netwerk van onafhankelijke instituties, normen en praktijken dat een democratie in evenwicht houdt.

De huidige transformatie volgt een patroon dat politicologen als Steven Levitsky en Daniel Ziblatt een "autoritair draaiboek" noemen.

De huidige transformatie volgt een patroon dat politicologen als Steven Levitsky en Daniel Ziblatt een "autoritair draaiboek" noemen. Volgens hun analyse in How Democracies Die (2018) beginnen moderne democratieën zelden te sterven door plotselinge staatsgrepen, maar door geleidelijke erosie van institutionele waarborgen. Ze identificeren vier waarschuwingssignalen die consistent in Trumps handelingen terugkomen:

1. Verwerping van democratische regels. Zoals blijkt uit het negeren van gerechtelijke bevelen, het ondermijnen van verkiezingsintegriteit, en het suggereren van termijnverlenging voorbij grondwettelijke beperkingen.
2. Ontkenning van de legitimiteit van politieke tegenstanders. Zichtbaar in de retoriek over "radicaal-linkse gekken" en "vijanden van het volk".
3. Tolerantie of aanmoediging van geweld. Zoals bij het verlenen van gratie aan Capitoolbestormers en de oproep tot het afzetten van rechters.
4. Bereidheid om burgerlijke vrijheden van tegenstanders en media te beperken. Evident in de sancties tegen advocatenkantoren, de deportatie van internationale studenten op basis van hun politieke opvattingen, en de dreigementen tegen nieuwsorganisaties.

De internationale gevolgen zijn eveneens verstrekkend. Amerika's terugtrekking uit multilaterale verbanden, de confrontatie met traditionele bondgenoten, en de heroriëntatie richting autoritaire regimes zoals Rusland verstoren de naoorlogse internationale orde. Europa, Canada en Aziatische bondgenoten reageren met een mix van aanpassing en verzet – van het zoeken naar alternatieve partnerschappen tot het opbouwen van eigen capaciteiten onafhankelijk van de VS.

Economisch heeft Trumps protectionisme een kettingreactie in gang gezet. De schok op aandelenmarkten weerspiegelt een diepere onzekerheid over de toekomstige rol van de VS in het mondiale economische systeem. China's besluit om Amerikaanse staatsobligaties af te stoten en de export van zeldzame aardmetalen te beperken, toont een bereidheid tot strategische economische confrontatie met langetermijngevolgen.

Trumps beleid gaat verder dan normale beleidsverschuivingen tussen Republikeinse en Democratische administraties.

Voor Amerikanen zelf betekent deze verschuiving een directe impact op hun dagelijks leven. De ontmanteling van consumentenbescherming, milieuregulering en sociale programma's gaat verder dan normale beleidsverschuivingen tussen Republikeinse en Democratische administraties. De gecombineerde effecten zijn merkbaar in het leven van doorsnee burgers: van hogere eierenprijzen tot beperkte toegang tot kiezersregistratie, van verminderde voedselveiligheidsinspecties tot verlies van federale steun voor onderwijs en gezondheidszorg.

Cruciaal in deze ontwikkeling is de constitutionele crisis rond García. Door directe confrontatie met het Hooggerechtshof heeft Trump een centrale norm van het Amerikaanse constitutionele systeem ter discussie gesteld: de rechterlijke macht als laatste arbiter van wettelijkheid. Wanneer het Hooggerechtshof, inclusief door Trump benoemde rechters, unaniem wordt genegeerd, is de fundamentele vraag niet langer welk beleid wordt gevoerd, maar of de basisprincipes van rechtsstatelijkheid zelf nog betekenis hebben.

Het zou echter onjuist zijn om deze ontwikkelingen als een fait accompli te beschouwen. Amerikaans institutioneel verzet is ook zichtbaar: in de rechtbanken die besluiten blokkeren, in ambtenaren die protesteren, in journalisten die blijven rapporteren, en in de miljoenen demonstranten die de straat op gaan. De democratische teruggang die we observeren, is niet onomkeerbaar.

Deze ontwikkelingen zijn geen fait accompli. De democratische teruggang die we observeren, is niet onomkeerbaar.

Wat deze 100 dagen laten zien, is dat de Amerikaanse democratie op een historisch kruispunt staat. Formele democratische structuren blijven bestaan, maar worden van binnenuit uitgehold. Project 2025 fungeerde als blauwdruk voor wat politicologen een "autoritaire democratische transitie" noemen – een proces waarbij democratische instituties formeel blijven bestaan maar hun substantiële functies verliezen.

Voor Europa zijn de implicaties van deze transformatie niet te onderschatten. De Amerikaanse invloed op internationale handel, veiligheid en democratische normen betekent dat veranderingen in Washington directe gevolgen hebben voor Brussel en andere Europese hoofdsteden. De vraag is niet alleen hoe de VS zal evolueren, maar hoe Europa zal reageren op een bondgenoot die in toenemende mate de gedeelde waarden van de naoorlogse orde verlaat.

De komende maanden zullen beslissend zijn voor de vraag of de Amerikaanse democratie, die lang werd geprezen om haar institutionele veerkracht, deze snelle transformatie kan weerstaan. Het systeem van checks and balances, dat de kern vormt van de Amerikaanse constitutionele orde, wordt nu op een ongekende manier getest. De uitkomst zal niet alleen bepalend zijn voor Amerika's toekomst, maar ook voor het mondiale democratische model dat het lang vertegenwoordigde.

Het boek ‘De eerste 100 dagen van Trump’ verschijnt op 22 mei en is nu al vooruit te bestellen via deze link.

• VS
• Trump
• democratie