What to do with Trump? Het moet zowat de meest gestelde vraag ter wereld zijn. Van bedrijfsleiders tot presidenten en premiers, van multilaterale instellingen tot journalisten. Zelfs nog voor hij het Witte Huis opnieuw binnenwandelt, zoekt wie ongewild, maar onvermijdelijk met hem geconfronteerd wordt naar de juiste manier om met de volgende Amerikaanse president om te gaan.

Eén ding is zeker: met Trump in het Witte Huis wordt de koers van de Verenigde Staten onvoorspelbaarder en de toekomst onzekerder. De impact ervan is huge. Alleen al de aanblik van Team Trump schetst een weinig rooskleurig beeld over zijn plannen voor de toekomst. Een rabiate antivaxer en complotdenker op Volksgezondheid, een extreemrechtse fanaat als procureur-generaal en een rechtsextremist aan het hoofd van de Amerikaanse mediaregulator.

Elk van die benoemingen etaleren niet louter de loyaliteit die Trump verwacht van zijn teamleden. Ze leveren het bewijs van de brute kracht waarmee de MAGA-aanhangers in hun tweede termijn de Amerikaanse checks and balances te lijf willen gaan. Het meest tot de verbeelding spreekt dan de benoeming van Elon Musk en Vivek Ramaswamy aan het hoofd van DOGE, de nieuw op te richten administratie voor overheidsefficiëntie. Zo krijgen twee miljardairs het mes in handen om te snijden in overheidsdiensten die ze vooral graag zelf privaat zouden willen uitbaten. Een ongeziene machtsgreep door de private sector en aanval op elke vorm van democratische controle.

OP ZOEK NAAR CONFRONTATIE

De bromance tussen Trump en Musk is meer dan enkel een binnenlandse zakendeal. “There is nobody that can do what he does. And we have Elon.” Een passage in de overwinningsspeech van Trump op de avond van de verkiezingen die menig mensen deed oogrollen. Onopvallend, maar geenszins onbelangrijk. Want met Musk aan zijn zijde koopt Trump wel degelijk macht en invloed op het internationale toneel.

Zo zijn steeds meer landen, waaronder ook helaas de Europese, aangewezen op Space X om hun satellieten de ruimte in te sturen. In cruciale conflictgebieden vormt Musk met Starlink de toegangspoort tot realtime data, telecommunicatie en internet. Zo beweerde Musk vorig jaar al dat hij een aanval op de Russische vloot blokkeerde door het gebruik van Starlink-satellieten boven de Krim te verbieden. Ook vandaag is Oekraïne afhankelijk van Starlink voor al haar telecommunicatie. Het plaatst Trumps bewering dat hij ‘de oorlog in 24 uur kan beëindigen’ in een radicaal ander daglicht.

Vicepresident-elect, J.D. Vance, dreigt ermee dat de VS haar steun aan de NAVO zou stopzetten als Europa besloot om X (van Musk) verder te reguleren.

Met Marco Rubio komt er een havik op Buitenlandse Zaken. Een niet mis te verstaan signaal voor Beijing. En ook de benoemingen van Elise Stefanik (Ambassadeur bij de Verenigde Naties) en Mike Huckabee (Ambassadeur in Israël) zijn tekenen aan de wand. En wat te denken van het dreigement van de vicepresident-elect, J.D. Vance, dat de VS haar steun aan de NAVO zou stopzetten als Europa besloot om X (van Musk) verder te reguleren. Allemaal verzinnebeelden ze de rode draad waarmee Trump aan zijn tweede termijn begint: confrontatie.

COLLATERAL DAMAGE

Niemand die eraan twijfelt dat we de gevolgen daarvan zullen voelen. Dat was overigens de afgelopen week al het geval. Toen werd bekendgemaakt dat Kennedy Jr. het departement Volksgezondheid onder zijn hoede zou krijgen, doken de aandeelkoersen van de Europese biotech- en farmaindustrie diep in het rood. En ook de belofte om importtarieven tot 60% op te leggen voor alle producten uit China, doet de zenuwachtigheid in Europa toenemen.

De vrees leeft dat de Europese Unie onder druk zullen worden gezet om de ‘straffere’ lijn ten aanzien van China ook hier navolging te geven.

De vrees leeft dat de Europese Unie en haar lidstaten onder druk zullen worden gezet om de ‘straffere’ lijn ten aanzien van China ook hier navolging te geven. Hoewel onze industrie steeds meer en terecht vragende partij is om in te grijpen tegen oneerlijke concurrentie uit China, is een blinde confrontatie met China niet meteen in ons eigen belang. En zelfs los van onze eigen houding zouden wij wel eens collateral damage kunnen worden van een harde botsing tussen Washington DC en Beijing. Wat als onze markt overspoeld wordt met Chinese producten die niet langer op de Amerikaanse markt verkocht raken?

GEEN PANIEK

Maar die donkere wolken en onheilspellende signalen hoeven niet noodzakelijk te leiden tot paniek. “Trump is niet het probleem. Harris was niet de oplossing. De toekomst van Europa ligt in haar eigen handen”, schreef de Spaanse juriste en politica, Arancha González, terecht. Tijd spenderen aan discussies over wat we niet kunnen beïnvloeden, is nutteloos. Meer dan ooit zou de aandacht moeten uitgaan naar wat we zelf in eigen handen hebben.

In de eeuw van bullebakken en roeptoeters op het geopolitieke toneel moet de Europese Unie meer dan ooit leren om haar eigen weg uit te stippelen. Open voor dialoog en samenwerking waar het kan, maar moedig en vastberaden op eigen koers waar het moet. Maar steeds bedachtzaam en gestoeld op haar eigen doelstellingen en principes. De Europese Unie heeft in het verleden al bewezen dat ze – wanneer het er echt toe doet – in staat is om zich te verenigen en het hoofd te bieden aan de uitdagingen op ons pad. Het voordeel van Trump 2.0 is dat we wisten dat die uitdaging eraan zat te komen.

Europa, zo klinkt het bij de afscheidnemende Commissie, is veel beter voorbereid dan in 2016.

Eenzelfde vertrouwen gaat vandaag uit van de afscheidnemende Europese Commissie. Europa, klinkt het, is veel beter voorbereid dan in 2016. De scenario’s en plannen liggen klaar. Niet voor niets grapte ontslagnemend Commissaris voor Industrie en Interne Markt, Thierry Breton, op de dag van de Amerikaanse verkiezingen over de Europese strategische autonomie. Ook zijn Deense collega Margrethe Vestager, bevoegd voor Mededinging, toonde veel vertrouwen in haar afscheidsinterviews.

EENHEID IN VERSCHEIDENHEID

Hoe goed die voorbereiding is, zal in de komende jaren moeten blijken. Dat de knapste koppen van de Europese Commissie zich gebogen hebben over de verschillende scenario’s en noodplannen die Europa sterker en weerbaarder moeten maken in onzekere tijden, geeft weldegelijk vertrouwen. Veel bepalender worden de snelheid en eenheid waarmee we handelen. En als ik we zeg, dan bedoel ik in eerste instantie de Europese lidstaten.

Want de uitdagingen zijn niet min. En de bedreigingen zijn dat ook niet. En dit keer is er geen paraplu waar we even onder kunnen schuilen. Als Trump de militaire en financiële steun voor Oekraïne terugschroeft, dan zal de druk op de Europese Unie verhogen. Als hij een handelsoorlog met China ontketent, dan zullen we moeten schakelen. Als hij uit het klimaatakkoord van Parijs stapt of morrelt aan de financiering van de NAVO, zal Europa moeten reageren. De vraag is niet of de Europese lidstaten weten wat daarvoor nodig is, maar of ze bereid zijn om dat te doen.

Als vandaag het beeld ontstaat van een verzwakt Europa, komt dat in eerste instantie doordat lidstaten er niet in slagen om door te pakken.

En net daar knelt het schoentje. Als vandaag het beeld ontstaat van een zwalpend of soms zelfs verzwakt Europa, komt dat in eerste instantie doordat lidstaten er niet in slagen om door te pakken. We zetten klimaatdoelstellingen, maar raken het vervolgens niet eens over de implementatie of handhaving van onze eigen regels. We willen de Europese industrie nieuw leven inblazen, maar krijgen de technologie die we zelf ontwikkelen niet langer geproduceerd. Cruciale infrastructuur verkopen we aan de hoogste bieder of raakt verouderd door een gebrek aan structurele investeringen. Dat we onszelf beknotten met strenge begrotingsregels zet ook weinig zoden aan de dijk. In plaats van oneerlijke concurrentie vanuit de VS en China te bestrijden, verzwakken we onze eigen staatssteunregels zodat Europese landen vooral met elkaar beginnen concurreren.

Dat is géén nieuwe boodschap. Diezelfde boodschap zat al vervat in de heldere én toonaangevende rapporten van Letta, Draghi en Niinistö. Ze weerklinkt in de afscheidsinterviews van Hoge Vertegenwoordiger Josep Borrell. En zelfs Jean-Claude Juncker en Angela Merkel, toch al enige tijd van het podium weg, lieten eenzelfde geluid horen. De kracht van de Unie ligt in eenheid in verscheidenheid. Nooit eerder was de noodzaak om dat te bewijzen zo hoog. Of zoals een Britse propagandaposter uit de Tweede Wereldoorlog het treffend illustreert: ‘Don’t panic. Organise.’

• Donald Trump
• VS
• Europa
• column