Onlangs was ik te gast bij één van mijn beste vrienden. De vriendschap ontstond op een boerenfuif in Melsele, godbetert, en evolueerde van een drinkenbroer naar een vriendschap waar diepzinnige gesprekken en pittige discussies niet uit de weg worden gegaan. Het is een vriend die hetzelfde morele kompas hanteert als ik (anders zou het geen vriend zijn), maar die niet alles wat ik vertel zomaar kritiekloos nakauwt, gelukkig.

Ik zat in zijn zetel en het ging over de collectieve en individuele verantwoordelijkheid van mensen in armoede.

"Ja maar, mijn vrouw en ik moeten soms ook omrijden of vroeger opstaan om de kinderen op school te krijgen", verweerde hij zich toen ik zei dat de overheid als ze wil dat mama's in sociale woonblokken ook aan de slag gaan (als ze dat nu niet doen), beter openbaar vervoer moet voorzien en toegankelijke kinderopvang. Dat die mama's dus ook wat moeite zullen moeten doen. Vond hij.

Waarop ik dan weer repliceerde dat die mama's ons niks verschuldigd zijn, want ze krijgen geen uitkering. En hij de schouders ophaalde en zei dat hij dan niet wist waarom we daar dan überhaupt collectief onze verantwoordelijkheid moeten nemen. Ik werd gepakt op mijn woorden en zat te veel in de zogenaamde kringredenering om er nog fatsoenlijk op te reageren. Dus ik verschoof het onderwerp naar de Rode Duivels die op dat moment inspiratieloos voetbal wisten te brengen tegen Italië.

De discussie zinderde nog lange tijd na in mijn hoofd. Je kan veel zeggen over die vriend van mij, maar niet dat hij armoede niet uit de wereld wil. Maar waarom volgde hij dan niet gewoon mijn redenering?

De discussie zinderde nog lange tijd na in mijn hoofd. Je kan veel zeggen over die vriend van mij, maar niet dat hij armoede niet uit de wereld wil. Maar waarom volgde hij dan niet gewoon mijn redenering?

De discussie met die vriend van mij zinderde nog lange tijd na in mijn hoofd. Waarom volgde hij niet mijn redenering?

Het deed me plots terugdenken aan een gesprek dat ik een klein jaar geleden had met Theo Vaes, tot recent voorzitter van vzw ArmenTekort. Na een reis naar India besliste Theo dat hij de armoedeproblematiek in Vlaanderen wou aanpakken. Dat resulteerde in een vzw die via een buddywerking aan actie-onderzoek begon te doen. Buddies begeleiden kansarme gezinnen en ondertussen onderzoekt de vzw wat de aanleidingen zijn van armoede en vooral hoe dat op te lossen.

ArmenTekort werd in het begin met argusogen bekeken in het Antwerpse middenveld. Theo Vaes is (of was, want inmiddels is hij op pensioen) een ondernemer en kon zijn vzw een stukje uitbouwen dankzij overheidsmiddelen, maar vooral dankzij collega-ondernemers. Het is niet raar dat deze nieuwe vorm van organisatie wenkbrauwen deed fronsen en zorgde voor enige zenuwachtigheid. Maar net dankzij deze unieke positie wist Theo Vaes zich een weg te banen naar alle politieke partijen. Theo zou Theo ook niet zijn als hij de argwaan van het Antwerpse middenveld niet weg probeerde te nemen door elke organisatie uit te nodigen aan de grote tafel van ArmenTekort. Of de plooien volledig gladgestreken zijn, dat weet ik niet. Maar dat de aanpak van Theo Vaes hier onderwerp is van deze column is dan weer niet toevallig. Hij onderzocht jarenlang de armoedeproblematiek en komt tot de conclusie dat de hefboom zit in het bouwen van meer sociale woningen. Daar moet ik mensen met progressieve ideologieën niet van overtuigen. Maar Vaes weet de nood naar meer sociale woningen zo om te denken dat zelfs een neoliberaal er pap naar zal lusten (als hij bereid is om te luisteren).

Theo Vaes weet de nood naar meer sociale woningen zo om te denken dat zelfs een neoliberaal er pap naar zal lusten.

Er is volgens Theo en zijn onderzoeksteam een correlatie tussen de woonsituatie van een kind en het al dan niet vroegtijdig schoolverlaten zonder diploma. Als een woning te klein is voor een gezin en/of te duur, verhoogt het de kans op zonder diploma de school te verlaten enorm. De kosten voor de maatschappij zijn bijna niet te overzien. 1/8 jongeren heeft geen diploma en elk jaar zorgt dat voor een kost van 8 miljard verspreid over 40 jaar. Wie geen diploma heeft, is sneller werkloos omwille van de precaire jobs om maar een aspect van het kostenplaatje te noemen. Alle bevindingen schreef Theo samen met Marc Van Eeckhoudt en Marijke Moens neer in het boek: “De rekening van onze kinderen”.

Door het armoedeprobleem in dit perspectief te plaatsen, overstijgt de hele discussie over het individuele schuldmodel want op zich doet dat er zelfs niet eens toe. Net omdat de financiële gevolgen van het in standhouden van armoede zo groot zijn, wordt het een collectief gegeven om het op te lossen.

En dat is ook meteen het betoog van deze column. Ik noem mezelf progressief, ik spring op de barricades voor mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties. Ik probeer hun problemen naar buiten te brengen omdat ik de situaties waarin ze zitten soms ongelooflijk onrechtvaardig vind. Ik ga op zoek naar antwoorden, soms buiten mijn eigen comfortzone. Net daarom begin ik te geloven dat onze maatschappij nood heeft aan veel meer Theo’s. Omdenkers die maatschappelijke problemen vanuit elke hoek benaderen en zo de noodzaak om het op te lossen voor iedereen even relevant maken.

• column
• armoede
• ondernemers