De grote verrassing van de Brusselse parlementsverkiezingen was zonder twijfel Fouad Ahidar, die een indrukwekkend resultaat behaalde. Zijn lijst, Team Fouad Ahidar, werd de tweede grootste fractie in de Brusselse Nederlandstalige groep, na Groen. Een opmerkelijk gegeven aangezien de Brusselse politicus slechts enkele maanden voor de verkiezingen, na zijn breuk met Vooruit, zijn eigen partij oprichtte. Ahidar, die sinds 2004 in het Brussels Parlement zetelt, uitte regelmatig en publiekelijk zijn onvrede over de rechtse koers van Vooruit. Dit omvatte de racistische uitspraken van Conner Rousseau, het migratiebeleid en partijstandpunten zoals het verbod op hoofddoeken en onverdoofd slachten. In 2022 verwierp Fouad Ahidar, toenmalig Vooruit-fractieleider, zelfs het voorstel voor een verbod op onverdoofd slachten, tegen de partijlijn in. Als reactie op zijn standpunt werd het stemmenkanon van Vooruit door de top uit het partijbureau gezet.

Dat zijn succes in Brussel door politieke tegenstanders moeilijk te verteren was, werd snel duidelijk. De pogingen tot karaktermoord bleven niet uit, wellicht als strategie om zijn partij uit de Brusselse regering te houden. Guy Vanhengel (Open VLD) verweet Fouad Ahidar de religieuze toer op te gaan en de sharia te willen invoeren door zijn lijst te vergelijken met Sharia4Belgium. Conner Rousseau (Vooruit) trok eveneens fel van leer tegen ‘de moslimpartij’ van Ahidar, door te beweren dat je in Brussel enkel kan scoren als je ‘extreem woke’ of ‘een extremistische moslim’ bent. Een harde sneer naar zijn voormalige partijgenoot die tijdens zijn engagement bij Vooruit jarenlang het voorzitterschap van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie bekleedde, maar in 2024 ook als vicevoorzitter van het Brussels parlement fungeerde. Op zijn beurt betreurde Fouad Ahidar de lastercampagne door collega-politici en journalisten, en overwoog zelfs een klacht wegens laster. Johan Leman, voormalig directeur CGKR, waarschuwde hoe het bashen van Fouad Ahidar averechtse effecten kan hebben. Dit zou Team Fouad Ahidar namelijk sterker kunnen maken tijdens de lokale verkiezingen, een soort underdog, aldus Johan Leman. Hoewel hij de pogingen tot karaktermoord bekritiseert, geeft Leman aan dat het kwalijk zou zijn als Team Fouad Ahidar populairder zou worden. Waarom dat zou zijn, blijft onduidelijk.

ONE-ISSUEPARTIJ?

Hoewel Ahidar als de Brusselse revelatie in het publieke debat werd beschuldigd van het leiden van een moslimpartij en het aanspreken van uitsluitend een moslimachterban, presenteerde hij een diverse kandidatenlijst en een uitgesproken links programma aan de kiezer. Zijn programma legde de nadruk op socio-economische thema’s zoals onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting, koopkracht en veiligheid, met als doel de levenskwaliteit van alle Brusselaars te verbeteren. Dit vertaalde zich in voorstellen zoals een vermogensbelasting, een verhoging van het minimumloon, aanpak van leegstand, uitbreiding van sociale woningen, openbare hygiëne en het bevorderen van religieuze vrijheid. Het waren stuk voor stuk uitgesproken linkse standpunten waarmee Fouad Ahidar, na 20 jaar in de Brusselse politiek, zijn brede netwerk wist aan te spreken en een succesvolle campagne voerde via sociale media. Hij slaagde waar andere Brusselse partijen al jaren tekortschoten: het vertrouwen krijgen van de Brusselse moslimgemeenschappen. Dat al zijn stemmen uitsluitend van moslims kwamen, is echter twijfelachtig. Verder onderzoek zou hierover meer duidelijkheid kunnen verschaffen. Maar zelfs als dat het geval zou zijn, doet Ahidar als politicus niets anders dan andere partijen: zich richten op zijn electoraat.

Team Fouad Ahidar presenteerde in Brussel een diverse kandidatenlijst en een uitgesproken links programma aan de kiezer.

Eerder eigen onderzoek naar de partijkeuze en -motivaties van Belgische moslims toont dat moslims 1) voornamelijk links stemmen 2) omwille van socio-economische thema’s zoals onderwijs en arbeidsmarkt en 3) standpunten rond sociale cohesie en anti-discriminatie belangrijk vinden. Wellicht die combinatie van programmapunten en de rijke politieke ervaring van Fouad Ahidar zorgde voor de klinkende overwinning in Brussel. De figuur van Fouad Ahidar, als volkssocialist steeds bereikbaar en down-to-earth, zal Brusselaars met migratieroots wellicht ook hoop hebben gegeven. Onderzoek naar voorkeurstemmen wees er namelijk op hoe moslimkiezers meer geneigd zijn te stemmen op kandidaten met een moslimachtergrond, omdat ze ervan uitgaan dat ze hun belangen beter zullen verdedigen. Ten tweede, door te stemmen op kandidaten met een moslimachtergrond hopen ze lokale besturen te diversifiëren zodat deze een weerspiegeling kunnen zijn van de samenleving.

De prangende vraag is uiteraard of Team Fouad Ahidar zijn succes elders in Vlaanderen kan herhalen? Kan hij zorgen voor een verschuiving van het kiespubliek tijdens de lokale verkiezingen in andere steden dan Brussel? Welke factoren spelen in zijn voordeel en in zijn nadeel?

OPPORTUNITEITEN

Team Fouad Ahidar komt tijdens de lokale verkiezingen op 13 oktober niet alleen op in Brussel, ondertussen zette hij zijn zinnen ook op Vlaanderen. De lijsten in Vilvoorde (Team Fouad Ahidar), Antwerpen (Team Fouad Ahidar A+) en Gent (Team Fouad Ahidar & Team Gent) werden ingediend. Ahidar ziet het vooral als een experiment, maar hoopt tegelijk op het bemachtigen van enkele zetels. Er zijn een aantal factoren die in zijn voordeel spelen.

Tijdens de parlementsverkiezingen in juni 2024 baarde de verrechtsing menig moslims zorgen.

Een. Tijdens de parlementsverkiezingen in juni 2024 baarde de verrechtsing menig moslims zorgen. De stijgende islamofobie die gepaard gaat met uitsluiting op de arbeidsmarkt en onderwijs, het hoofddoekenverbod, het verbod op onverdoofd slachten en de genocide in Gaza werden niet (altijd) krachtig veroordeeld door andere partijen. Fouad Ahidar lijkt daar vernieuwing in te brengen. Ahidar leverde regelmatig kritiek op Vooruit omwille van de rechtse partijkoers. Een recent onderzoek aan de Universiteit Antwerpen dat de standpunten van verschillende partijen analyseerde, wees inderdaad op hoe in Vlaanderen bijna alle partijen naar rechts opschuiven. Dit viel vooral op bij de Vlaamse socialisten, die de afgelopen vijf jaar steeds meer van de linkerkant naar het centrum verschoven, met name op het gebied van culturele thema’s zoals migratie, criminaliteit en veiligheid. Met zijn partij hield Ahidar Vooruit een spiegel voor in Brussel omdat ze het rechts discours overnamen, een strategie die weinig oplevert. In Antwerpen wijst hij eveneens op de coalitie met N-VA en de beloftes die Vooruit heeft laten varen om mee te regeren. Ahidar stelt trouw te blijven aan linkse principes. Als die boodschap doordringt tot de kiezer, zal Vooruit dat zeker voelen. De verkiezingen van 9 juni toonden aan dat meer en meer kiezers het ernstig menen met een links alternatief, zoals blijkt uit het succes van PVDA.

Twee. Gezien de verrechtsing van Vooruit, stemden (moslim)kiezers op andere linkse partijen. In 2018 stemde het Vlaams moslimelectoraat tijdens de lokale verkiezingen reeds linkser, met name op PVDA en Groen. Deze beweging staat in schril contrast met niet-moslims die rechtser stemden, onder andere op N-VA en Vlaams Belang. De parlementsverkiezingen in 2019 versterkten deze beweging; zo werd PVDA zelfs de tweede grootste partij in Antwerpen, na N-VA. De laatste peilingen, hoewel voorzichtig te interpreteren, wijzen op dezelfde tendens waarbij Jos D’Haese (PVDA) een waardige tegenstander blijkt te zijn van de huidige burgemeester Bart De Wever (N-VA).

Drie. Als linkse nieuwkomer in de Vlaamse grootsteden richt Team Fouad Ahidar zich, in samenwerking met lokale bewegingen, op thema's zoals mobiliteit, wonen, jeugd, veiligheid en inclusie. Zijn politieke expertise, gecombineerd met een solide sociale achterban en een links programma, zou hem een breed kiezerspubliek kunnen opleveren. Hij kan nieuwe kiezers aantrekken zoals nieuwe stemmers, blanco stemmers en de onbesliste kiezer. Door zijn uitgesproken linkse standpunten zou hij kiezers afsnoepen van Groen, Vooruit en PVDA. Veel hangt af van welke kandidaten de partijen naar voren schuiven.

Vier. Kiezers uit minderheidsgroepen hebben vaak kritiek geuit op politieke partijen omdat zij hen beschuldigden van het plaatsen van kandidaten met een moslimachtergrond op de lijst, die na de verkiezingen enkel de partijlijn zouden volgen. Dit leidt tot spanningen wanneer beslissingen in strijd zijn met hun ethische principes, zoals bij het hoofddoekenverbod, onverdoofd slachten of kwesties zoals Gaza. Fouad Ahidar heeft zich duidelijk uitgesproken over dergelijke onderwerpen. Onderzoek toont aan dat socio-economische thema’s, zoals onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting en vrijetijdsbesteding, nog steeds cruciaal zijn voor moslimkiezers, ondanks dat de media vaak de nadruk legt op controversiële kwesties zoals het hoofddoekenverbod en onverdoofd slachten. Het is vooral de combinatie van socio-economische thema’s en een antiracismeagenda die politieke winst oplevert, zoals PVDA al heeft aangetoond.

Onderzoek toont aan dat socio-economische thema’s, zoals onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting en vrijetijdsbesteding, nog steeds cruciaal zijn voor moslimkiezers.

Of de inzet op de oude garde – waaronder Kathleen Van Brempt, Patrick Janssens en Monica De Coninck – Vooruit in Antwerpen enige verlichting zal brengen, is onzeker. De kans lijkt klein. Patrick Janssens voerde in 2006 het hoofddoekenverbod in, wat leidde tot een reeks verdere verboden. Zijn mea culpa lijkt weinig effect te hebben, vooral omdat Vooruit in een coalitie met N-VA het hoofddoekenverbod heeft gehandhaafd. Wellicht kan hij een deel van de oude achterban terugwinnen, aangezien Vooruit moeite gehad heeft om zich te herpakken sinds zijn vertrek. De partij kende verschillende leiderschapscrisissen, waarbij Yasmine Kherbache conflicten had met enkele leden, en Jinnih Beels en Tom Meeuws geen stabiliteit wisten te brengen, mede door een reeks schandalen. De racistische uitspraken van Conner Rousseau blijven nazinderen. Hoewel Vooruit hoopt deze turbulente periode achter zich te laten, zal de partij een flinke uitdaging tegemoet gaan met zowel N-VA als de opkomende linkse partijen in het vizier.

UITDAGINGEN

Een. Ahidars expertise ligt voornamelijk in de Brusselse context, wat het vertalen van zijn succes naar Vlaamse steden bemoeilijkt. Hij moest snel uitzoeken in welke steden hij mogelijke samenwerkingen kon aangaan. Naar eigen zeggen werd hij benaderd door burgerbewegingen die interesse toonden in zijn politieke project. Echter, de tijdsdruk en beperkte middelen vormen mogelijke hindernissen bij het samenstellen van lokale lijsten en programma’s, en het onder de aandacht brengen daarvan bij een breed publiek van kiezers.

Twee. Daarnaast heeft PVDA de afgelopen jaren haar positie in lokale gemeenschappen versterkt. Haar linkse agenda en openheid naar minderheden hebben hen een sterke achterban opgeleverd, vooral in Antwerpen. Voor nieuwe partijen kan het moeilijk zijn om die kiezers te overtuigen, omdat sommigen vrezen dat hun stem verloren gaat. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen slaagden partijen als D-SA en Be.One er niet in om kiezers te overtuigen van hun potentieel. Ahidar heeft echter al een indrukwekkende verkiezingsuitslag achter zijn naam, wat hem zou kunnen helpen om deze zorgen te weerleggen. De verrechtsing van het politieke landschap speelt hierin ook een rol. Als migratie het centrale thema van de gemeenteraadsverkiezingen wordt, zoals De Wever probeerde met zijn commentaren over de joyriders met ambulances, zullen mogelijk zelfs progressieve kiezers eerder voor strengere maatregelen kiezen.

De afschaffing van de opkomstplicht tijdens de gemeenteraadsverkiezingen kan nadelig zijn voor Team Fouad Ahidar.

Drie. Een uitdaging is ook de afschaffing van de opkomstplicht tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, wat nadelig kan zijn voor Ahidar. Onderzoek toont aan dat vooral mensen uit socio-economisch kwetsbare groepen en etnische minderheden minder geneigd zijn te stemmen zonder opkomstplicht. Dit zou kunnen betekenen dat hij een aanzienlijk deel van zijn potentiële kiezers verliest.

UITDAGING VOOR LINKSE PARTIJEN

Ondanks deze uitdagingen heeft Team Fouad Ahidar het potentieel om tijdens de gemeenteraadsverkiezingen een belangrijke rol te spelen. Met zijn uitgebreide ervaring in de grootstedelijke politiek, het overweldigende succes in Brussel en zijn uitgesproken linkse standpunten vormt hij een serieuze uitdaging voor linkse partijen, en dan vooral voor Vooruit. Bovendien kan Fouad Ahidar, als vernieuwende kracht in Vlaanderen, de verrechtsing onder linkse partijen een halt toeroepen met zijn oproep om een links front te vormen. Het is de vraag of er naast PVDA ruimte is voor een nieuwe linkse partij, en wat het effect zal zijn van de afschaffing van de opkomstplicht.

De gemeenteraadsverkiezingen beloven spannend te worden, waarbij traditionele partijen mogelijk nog meer terrein verliezen en kiezers een nieuw onderkomen zoeken. Op 13 oktober zal duidelijk worden welke verschuivingen zich zullen voordoen.

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 8 (oktober), pagina 46 tot 50

• gemeenteraadsverkiezingen
• Team Fouad Ahidar
• links