Op woensdag 10 april keurde het Europees Parlement het nieuwe Migratiepact goed, het resultaat van jarenlange onderhandelingen. Het pact krijgt heel wat kritiek. Voor sommigen gaat het helemaal niet ver genoeg en zou meer moeten gedaan worden om migranten weg te houden uit Europa, terwijl anderen van mening zijn dat dit pact een ernstige inbreuk is op de mensenrechten van vluchtelingen en dus veel te ver gaat.

Hoewel de tekst van de gestemde Verordening nog niet gepubliceerd werd, is het toch al duidelijk wat het pact inhoudt. Laten we het in de eerste plaats in detail bekijken en vervolgens enkele bezorgdheden formuleren.

WAT STAAT ER IN HET MIGRATIEPACT?

• In de eerste plaats wordt verder ingezet op de bewaking van onze grenzen en de controle op de toegang tot Europa.

• Verder wordt voorzien in een versnelde procedure voor mensen die uit landen komen die statistisch gezien minder dan 20% kans maken om erkend te worden als vluchteling. Hiermee worden voornamelijk migranten uit landen zoals Marokko en Tunesië geviseerd. Ze zullen worden opgevangen in asielcentra aan de Europese buitengrenzen, waar ze maximaal zes maanden kunnen worden vastgehouden. Niet-begeleide minderjarigen zullen niet ondergebracht worden in deze centra, maar gezinnen met kinderen wel.

• Een verplicht spreidingsplan is er niet gekomen. Wel wordt van de lidstaten solidariteit verwacht en dit volgens een bepaald percentage. Landen die meer mensen opvangen dan verplicht krijgen 20.000 euro per extra asielzoeker. Lidstaten die weigeren, betalen datzelfde bedrag per asielzoeker die ze niet opvangen.

• Er wordt ook voorzien in een systeem om in te grijpen als er zich een ‘migratiecrisis’ voordoet. Zo krijgen landen meer tijd om de asielaanvragen te behandelen als zich een ‘uitzonderlijke instroom van asielzoekers’ voordoet.

• Ten slotte wordt verder ingezet op de relocatie van vluchtelingen die door UNHCR erkend werden in derde landen.

Van zodra de teksten door de Raad goedgekeurd worden, kunnen ze gepubliceerd worden en treden de nieuwe regels vermoedelijk in werking binnen twee jaar.

GROTE BEZORGDHEDEN

Heel wat mensenrechtenorganisaties hebben luid geprotesteerd tegen de goedkeuring van dit pact. Het is duidelijk dat de uitvoering van dit pact leidt tot ernstige mensenrechtenschendingen van vluchtelingen, terwijl het niet echt de bezorgdheden van de EU-landen wegneemt.

Zo is één van die bezorgdheden de zogenaamde ‘massale’ instroom van vluchtelingen. Op dit punt biedt het pact geen enkele oplossing.

Er wordt niets gedaan om de oorzaken aan te pakken die mensen ertoe aanzetten om te vluchten.

Er wordt niets gedaan om de oorzaken aan te pakken die mensen ertoe aanzetten om te vluchten. Er wordt niet ingezet om conflictbestrijding, op het versterken van mensenrechten, op economische of humanitaire bijstand in de landen waaruit de vluchtelingen komen. Zolang de oorzaken van migratie niet weggenomen worden, zullen mensen blijven vluchten. Aan de instroom wordt dus niets gedaan. Volgens sommige politici zou het strenge grensbeleid afschrikkend werken, maar de ervaring leert ons dat dat helemaal niet zo is. Bovendien houdt het pact helemaal geen oplossing in voor de vele doden op de Middellandse Zee en de nood aan tussenkomst van mensensmokkelaars. Er wordt nog steeds niet voorzien in een veilige corridor, waardoor mensen nog steeds tot aan de grenzen van Europa moeten geraken om hun recht op asiel uit te oefenen.

Een betere controle op wie Europa binnenkomt lijkt evident, maar is het geenszins. De voorbije jaren is al massaal ingezet op de bewaking van de Europese buitengrenzen, maar ondanks deze inspanningen blijven mensen manieren vinden om op irreguliere wijze het Europees grondgebied te betreden. Nog meer middelen inzetten op een werkwijze die het gewenste effect niet bereikt, is allesbehalve efficiënt. Bovendien worden geen garanties geboden dat grensbewakers geen geweld meer zullen gebruiken en een halt wordt toegeroepen aan de illegale pushbacks.

Er worden geen garanties geboden dat grensbewakers geen geweld meer zullen gebruiken en een halt wordt toegeroepen aan de illegale pushbacks.

Het gebruik van de asielprocedure door mensen die niet in aanmerking komen om bescherming te krijgen tegengaan door een versnelde procedure te hanteren, lijkt aantrekkelijk. Als dit echter inhoudt dat mensen, inclusief kinderen, zes maanden lang kunnen worden opgesloten in kampen aan de grens dan betekent dit uiteraard een terugval op het vlak van mensenrechten. Het bouwen van detentiecentra aan de grenzen zal veel geld kosten, maar de uitbating ervan zal nog veel meer middelen vragen. Bovendien stellen zich heel wat organisatorische problemen. Er zijn heel wat voorzieningen nodig om er voor te zorgen dat de detentie en de behandeling van de aanvraag op een correcte manier gebeurt, met aandacht voor de nodige materiële, medische, en psychologische bijstand. Er zullen voldoende mensen moeten worden gevonden om de asielinstanties te bemannen. Er moeten advocaten zijn om mensen de nodige juridische bijstand te verlenen, net zoals er magistraten nodig zullen zijn om te beslissen over de ingestelde beroepen. Ten allen prijzen moet vermeden worden dat die centra overbevolkt geraken, om toestanden zoals in Moria te vermijden.

Verder moet worden nagedacht wat er moet gebeuren met mensen wier aanvraag afgewezen wordt maar niet terug kunnen naar hun land van herkomst, om welke reden dan ook. Een levenslange detentie in één van de kampen zou een ernstige mensenrechtenschending inhouden.

Heel wat landen hebben al aangegeven dat ze van plan zijn om hun verplichtingen af te kopen aan 20.000 euro per asielzoeker.

Ten slotte is er de opgelegde solidariteit. Die geeft lidstaten de mogelijkheid om hun verplichtingen af te kopen aan 20.000 euro per asielzoeker. Heel wat landen hebben al aangegeven dat ze van plan zijn gebruik te maken van deze mogelijkheid. Op die manier zal de druk op de landen van herkomst dan ook blijven bestaan, waardoor het voor hen aantrekkelijk zal blijven om deals te blijven sluiten met landen zoals Libië en andere. Het ‘vermarkten’ van asielzoekers druist volledig in tegen de plicht die op de lidstaten rust om asielzoekers op een waardige manier te behandelen.

Conclusie? Terwijl het pact dus zo goed als geen oplossing biedt voor de bezorgdheden van de EU landen, houdt het voor mensen op de vlucht wel zeer ernstige mensenrechtenschendingen in. Een pact waarbij iedereen verliest, daar zat wel echt niemand op te wachten.

• column
• Europese Unie
• migratie
• migratiepact