Sinds 2013 is Bieke Verlinden schepen in Leuven voor onder andere Zorg en Welzijn, en sinds 2019 is ze ook voorzitter van het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst en van de publieke welzijnsvereniging Zorg Leuven. Bij de verkiezingen van 9 juni wordt ze de Vlaamse lijsttrekker voor Vlaams-Brabant bij Vooruit. “Ik wil een beetje meer Leuven in Vlaanderen, en liefst ook een beetje meer Vlaanderen naar Leuven.” De recente Stadsmonitor was alleszins zeer positief voor haar stad. “Vooral op vlak van vertrouwen in het bestuur, veiligheid en zorgzaamheid scoorden we goed. De verwezenlijkingen van Leuven op vlak van sociaal beleid mogen gezien worden. Alleen de tevredenheid over de kinderopvang was een werkpunt. De stad Leuven investeert nochtans massaal in de kinderopvang. De noden stijgen, maar we botsen op een Vlaamse muur.”

Leuven heeft als universiteitsstad een atypisch profiel. Hoewel er bijna 12.000 Uitpassen zijn uitgedeeld voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming, heeft het vooral een bevolking met een hoog opleidingsniveau en een hoge werkzaamheidsgraad. Veel studenten blijven plakken na hun studies en vinden werk in Leuven, maar zonder het informeel netwerk van familie dat kan bijspringen voor de kinderen. “Bijna 100% van de Leuvense ouders heeft een opvangnood. Onze stad investeert enorm veel eigen middelen in de kinderopvang, maar ik stuur een noodkreet aan Vlaanderen: help ons!”

U heeft zich als schepen meteen stevig vastgebeten in de kinderopvangproblematiek?

“Ik was net één jaar schepen toen in 2014 het nieuwe Decreet Kinderopvang het licht zag. Men besliste om de opvangratio op te trekken naar 9 baby’s per begeleider en een prestatiefinanciering in te voeren. Een commerciële logica deed haar intrede, zoals het befaamde ‘bestellen is betalen’ met uitzondering van een paar respijtdagen. Daardoor betaal je in sommige situaties meer voor een afwezigheid dan voor een aanwezigheid van je kind. Te gek voor woorden.

Met het Masterplan Kinderopvang besloot de stad Leuven om een ander beleid te voeren. In ons eigen aanbod zijn we altijd aan maximaal 6,5 baby’s per begeleider blijven werken. We zijn ook zélf gaan investeren in bijkomende plaatsen aan deze standaarden omdat we bij uitbreidingsrondes van Vlaanderen altijd uit de boot vallen. Dat is dubbel: omdat we het Vlaamse probleem kleiner maken, zakken we nog verder van de prioriteitenlijst van Vlaanderen.”

Omdat Leuven het Vlaamse kinderopvangprobleem kleiner maakt, zakken we nog verder van de prioriteitenlijst van Vlaanderen.

Leuven wordt gestraft omdat het goed werk levert?

“Historisch waren we altijd al bij de beste leerlingen van de klas, maar dat geeft ons nu de straf dat we niet meer middelen krijgen van Vlaanderen. In totaal creëerden we 120 extra plaatsen, gefinancierd vanuit het lokale bestuur. Ook veel kinderen van buiten Leuven komen in onze kinderopvang terecht. Eigenlijk financieren én maskeren we met Leuvens belastinggeld het Vlaamse probleem. Met de laatste Septemberverklaring kregen we eindelijk structureel zo’n 400.000 euro extra, omdat we als stadsbestuur in een lagere opvangratio investeren. Maar dat is verre van genoeg. We hebben ook financiering nodig voor meer plaatsen.”

Naast die 120 extra opvangplaatsen, neemt de stad nu ook de kinderopvang over van een private vzw die ermee ophoudt.

“Het was hen wat boven het hoofd gegroeid. Toen de vraag kwam of de stad Leuven hun aanbod wilde overnemen, zijn we daar op ingegaan. Ook dat kost ons weer extra geld uit de eigen pot. Want de kinderratio wordt er verlaagd naar het Leuvense gemiddelde van 6,5 baby’s per begeleider en er zijn ook nog infrastructuurwerken nodig. Gelukkig kon ik mijn collega’s van het college overtuigen om bijkomend te investeren.”

Eigenlijk is dit ‘insourcing’; het tegenovergestelde van ‘outsourcing’, het afstoten van publieke dienstverlening naar de privé, dat we elders vaak zien?

“We hebben hiervoor nooit een bravo gekregen van Vlaanderen. Want ook hiermee nemen we opnieuw druk weg voor hen. We doen dit uit noodzaak, maar ook als statement naar Vlaanderen. De noden groeien, maar het aanbod blijft hetzelfde. Toen ik 12 jaar geleden als schepen begon, zat Leuven onder de 100.000 inwoners. Vandaag zitten we daarboven. Dat wringt langs alle kanten. De publieke dienstverlening moet kunnen meegroeien. (fijntjes) De media mogen wel eens wat meer belichten wat lokale besturen allemaal zélf doen om de dienstverlening op peil te houden.”

Toen ik 12 jaar geleden als schepen begon, zat Leuven onder de 100.000 inwoners. Vandaag zitten we daarboven. Dat wringt langs alle kanten.

Welke dienstverlening voorziet Leuven nog waar geen Vlaamse financiering tegenover staat?

“De buitenschoolse opvang is in heel Vlaanderen een groot probleem. Vroeger bleven kinderen minder in de opvang. Vrouwen bleven meer thuis, men werkte minder lang en de grootouders gingen vroeger op pensioen. Vandaag is dat anders. De nood is ook hier gegroeid. Wat doet Vlaanderen nu? Het hervormt het systeem van de IBO’s (Initiatief Buitenschoolse Kinderopvang) en giet dat in het BOA-decreet (Buitenschoolse Onderwijsactiviteiten). Een broodnodige update, denk je. Wat blijkt? Al het geld van de IBO’s komt op Vlaams niveau samen in één enveloppe en wordt opnieuw herverdeeld onder de steden en gemeenten. Maar er komt geen cent bij! Het is onbegrijpelijk. Een stad als Brugge, dat historisch meer buitenschoolse opvangplaatsen heeft, zal zelfs financiering verliezen.”

Wat betekent dit nieuwe BOA-decreet voor Leuven?

“Leuven krijgt wat middelen bij, maar lang niet genoeg. In onze stad zijn er 12.500 basisschoolkinderen, waarvan 75% enkele dagen per week langer op school blijven. Met KinderKuren helpen we de 32 Leuvense basisscholen om voor en na schooltijd de opvang te organiseren. We organiseren kwaliteitsvolle activiteiten, van Chinese les tot robots maken. Van Vlaanderen krijgen we vanaf 2026 daarvoor 1,8 miljoen. Maar de opvangteams kosten 8 miljoen! Met een ouderbijdrage van 2 miljoen, is er jaarlijks nog een gat van ruim 4 miljoen. We passen dit bij vanuit de stad. Telkens vanuit het idee dat Vlaanderen ooit wel over de brug zal komen, maar dat gebeurt dus maar niet.”

Van Vlaanderen krijgen we vanaf 2026 1,8 miljoen voor naschoolse opvang. Maar de Leuvense opvangteams kosten 8 miljoen!

De Vlaamse overheid blijft in gebreke?

“Je kan het niet anders noemen. Leuven financiert heel wat sociaal beleid uit eigen zak. Neem dat weg en de stad stort voor een stuk in elkaar. Burgers zijn zich daar onvoldoende van bewust.

We krijgen maar geen gehoor bij Vlaanderen. Via ons Digitaal Loket Kinderopvang kunnen we de opvangnood perfect capteren. We weten precies wat de opvangvraag is van elke ouder, wat hun inkomen en opleidingsniveau is, enzovoort. Hetzelfde voor ons sociaal beleid. Leuven doet een telling van dak- en thuisloze mensen, opnieuw op eigen kosten, zodat we duidelijk kunnen staven wat de noden zijn op het vlak van sociale woningen, psychologische en medische ondersteuning, enzovoort. Maar we botsen op een Vlaamse muur.”

Steden als Leuven, maar ook Gent en Kortrijk, voeren expansief sociaal beleid, vooral met eigen middelen. Andere steden doen dat minder. In elke stad krijgt de burger een andere behandeling. Dreigt geen sociaal beleid op twee snelheden?

“Dat is een groot probleem. Daarom dat ik Vlaams lijsttrekker ben voor Vlaams-Brabant en op het hogere niveau mijn verantwoordelijkheid neem. Ik wil een beetje meer Leuven in Vlaanderen, en liefst ook een beetje meer Vlaanderen naar Leuven. De centrale overheid wordt ontmanteld en alles wordt naar beneden geduwd, maar zonder dat daar middelen tegenover staan. Ondertussen groeien de noden in de stad en vangen we ook de noden op van omliggende landelijke gemeentes waar er minder aanbod is.”

Wat verwacht u concreet van de Vlaamse overheid?

“Ze kan niet onmiddellijk alle behoeften vervullen, dat snap ik ook wel. Daarom investeert Leuven ook zelf fors. Maar geef ons tenminste perspectief. Daar krijgen we nooit antwoord op. Het lokale en Vlaamse niveau moeten meer samenwerken, gedeelde ambities afspreken. Vlaanderen is te centralistisch. Overal een beetje, nergens genoeg. Even wel, dan weer niet meer. Het is één groot versnipperbeleid.”

Kan u hiervan een voorbeeld geven?

“Zorgzame Buurten. Dit is een project van minister Wouter Beke dat in het kader van het relanceplan Vlaamse Veerkracht werd opgericht, maar nu weer wordt stopgezet. Vlaanderen start dus een partnerschap met het lokale niveau, maar stopt vervolgens de financiering. Zorgzame Buurten kent nochtans goede resultaten. Dat vertaalt zich niet meteen in geld en winst, maar wel in welzijn en zekerheid. Maar dit wordt nu stopgezet. Je kan als lokale overheid dus weer gaan bijschieten om dat verder te zetten.”

Uw betoog klinkt echt als een noodkreet.

“Ik ben nu 12 jaar schepen. Ik heb enkel deze samenstelling van de Vlaamse regering gekend: N-VA, CD&V en Open VLD. Ideologisch staan zeker N-VA en Open VLD mijlenver af van mijn wereldbeeld. Ze geloven in individuele verantwoordelijkheid en het idee dat de privé het wel zal oplossen. Maar de concurrentie laten spelen om de prijs te drukken, werkt voor algemene noden niet. Dat zien we ook bij De Lijn. Het schrappen van haltes is niet minder dan een volgende stap in de strategie van verrotting van publieke diensten.”

De concurrentie laten spelen om de prijs te drukken, werkt voor algemene noden niet.

Wat moet de volgende Vlaamse regering doen inzake kinderopvang?

“Het aantal plaatsen uitbreiden en de kinderratio verlagen. Dat zal veel geld vragen, dat besef ik. Maar kijk toch niet altijd naar de directe kost! Als je de werkzaamheidsgraad wil verhogen, moet je gewoonweg meer kinderopvang voorzien. Ik snap niet goed dat men dat niet ziet als een communicerend vat. Mensen die niet werken omdat er geen kinderopvang is, krijgen een uitkering. Voorzie voldoende kinderopvang, zodat ze kunnen gaan werken en belastingen betalen, die de inkomsten zijn om kinderopvangplaatsen te financieren.”

Vooruit wil nu een deel van het Groeipakket overhevelen naar de kinderopvang. Is dat geen slecht standpunt? Het Groeipakket is net één van de weinige maatregelen waarvan bewezen is dat ze echt een impact heeft op armoede?

“Gezinnen die een toeslag krijgen op het Groeipakket zouden met ons voorstel geen cent minder krijgen. Maar er zijn verschillende manieren om armoede te bestrijden. Je kunt armoede bestrijden door aan mensen meer geld te geven, maar dat zal nooit genoeg zijn. Of je kunt armoede bestrijden door kosten te verminderen, voldoende aanbod in de kinderopvang te creëren en op de prijs te wegen. Als openbare dienstverlening toegankelijk, betaalbaar, bereikbaar en beschikbaar is voor iedereen, zal dat de gezinsfactuur een pak verlagen.”

Het beeld dat u in dit gesprek schetst van de Vlaamse regering is ontluisterend. Hoe kan Vooruit ooit met deze N-VA een coalitie maken?

“Laten we eerst de verkiezingen proberen winnen. Het zijn geen gemakkelijke tijden en de wereld staat op kantelen. We moeten maximaal onze verantwoordelijkheid opnemen. In een democratie moet je compromissen maken. Als je kan bouwen aan iets dat beter is dan gisteren, moet je dat doen. Sta ik te springen om met N-VA een regering te vormen? Neen. Ik heb veel problemen met de visieloosheid en het wantrouwen van Ben Weyts of Matthias Diependaele.”

Als je kan bouwen aan iets dat beter is dan gisteren, moet je dat doen. Sta ik te springen om met N-VA een regering te vormen? Neen.

Ook op lokaal vlak dreigt er een stevige verrechtsing na oktober. Vreest u daar een negatieve impact op het sociaal beleid?

“Absoluut. Lokale besturen ondervangen het falen van Vlaanderen. Stel dat het cordon sanitaire in bepaalde gemeenten wordt gebroken, zal dat een impact hebben op het OCMW-beleid, inburgering, sociale huisvesting,… Ik vrees daar echt voor.

Het zou wel eens erg kunnen keren. Zijn mensen bewust van wat er op het spel staat? De lokale verkiezingen komen na de Vlaamse en federale verkiezingen. Wat zal de impact zijn als er niet meteen regeringen worden gevormd en het beeld wordt opgehangen dat ‘ze er weer niet uitgeraken’? Ook de nieuwe verkiezingsregels op lokaal niveau, en dan vooral de afgeschafte opkomstplicht, zijn een grote onbekende. We kunnen alleen heel hard ons best doen. En hopen dat mensen dat zien.”

Samenleving & Politiek, Jaargang 31, 2024, nr. 3 (maart), pagina 56 tot 61

• interview
• Bieke Verlinden
• sociaal beleid
• kinderopvang
• Vlaanderen