Vorige maand waren er in Vlaanderen 95.000 mensen langer dan 1 jaar werkloos. Het is een cijfer dat wel eens, in de context van vandaag waar in heel wat sectoren een tekort aan arbeidskrachten is, de wenkbrauwen doet fronsen. Het wekt de suggestie 'wie wil werken, heeft werk'. En 'wie geen werk heeft, die zal wel pijn hebben aan zijn goesting', zoals Vlaams minister van Werk Jo Brouns het nog niet zo lang geleden stelde.

We zien helaas al een hele tijd dit eenzijdige discours over activering opduiken. Strenger zijn voor werklozen, meer sancties uitspreken, 'dat is de oplossing'. Die ideologische verharding gaat ver. Tot aan formules van 'werken voor een uitkering' toe, zoals de in januari van dit jaar ingevoerde gemeenschapsdienst. (Terzijde: een werkloosheidsuitkering krijg je pas als je gewerkt hebt. Het is een verzekering die werkenden voor elkaar afsluiten.)

Gemeenschapsdienst dreigt de allerduurste ideologische zotternij in de geschiedenis van de Vlaamse regering te worden.

Dat de gemeenschapsdienst geen succes is, werd deze week duidelijk. Minister Brouns moest toegeven dat er nog maar 5 mensen effectief naar de maatregel werden toegeleid. Dat gemeenschapsdienst geen succes is, mag geen wonder heten. Zowat iedereen die iets kent van arbeidsmarktbeleid zegt dat dit gewoon niet werkt. Helaas, met zo'n 800 toegekende en gegarandeerd gefinancierde plaatsen aan ongeveer 2.500 euro per plaats (exclusief kost van de begeleiding die aan private partners toegekend is) dreigt dit de allerduurste ideologische zotternij in de geschiedenis van de Vlaamse regering te worden. Reken het totaal aantal toegekende en gefinancierde plaatsen om naar wat er slechts ingevuld is (5) en je komt uit op 400.000 euro per gemeenschapsdienst. Hoeveel van die 5 mensen daar een job uit haalden? Nul.

Er zijn gelukkig ook nog ernstige studies over langdurig werklozen. Meestal wijzen die op de mismatch tussen wat de arbeidsmarkt vraagt en wie er in de arbeidsreserve aanwezig is. Dat gaat eerder over factoren van 'niet kunnen' of 'niet gewenst zijn op de arbeidsmarkt', dan 'niet willen'. Helaas is de conclusie daarvan vervolgens te vaak dat we andere groepen moeten aanspreken en activeren (langdurig zieken, huisvrouwen en -mannen, gepensioneerden, mantelzorgers, enzovoort). Daarmee zegt men dan eigenlijk: met wie vandaag in de werkloosheid zit, kunnen we niet veel aanvangen.

Hebben we dan enkel de keuze tussen bijna honderdduizend mensen met de vinger wijzen of ze aan de kant schuiven? We mogen echt wel meer verwachten van het activeringsbeleid. Ook de VDAB draagt hier trouwens de gevolgen van. Ofwel krijgt zij te horen dat ze de werkloze niet genoeg aanport en moet ze onder politieke druk bewijzen dat ze streng genoeg is. Ofwel krijgt ze een hoop nieuwe taken naar andere niet-uitkeringsgerechtigde beroepsinactieven, zonder bijkomende financiering, waardoor haar kerntaken onder druk komen.

In onze enquête bij 2.000 Vlaamse langdurig werklozen gaf 82% aan zich absoluut in een job te willen inschakelen.

De gevolgen zijn ernstig. Afgelopen week presenteerden we met het Vlaams ABVV de resultaten van een enquête bij meer dan 2.000 Vlaamse langdurig werklozen. Het beeld dat zij schetsen in zowel cijfers als verhalen is schrijnend. Herhaaldelijk op cursus gestuurd worden om te leren solliciteren. Weinig empathie voor de leeftijdsdiscriminatie die ze tegenkomen op de arbeidsmarkt. Stages zonder duidelijke finaliteit of opleidingsplan. Enzovoort. Het gaat maar door. En ondanks dat alles, de overduidelijke wens van bijna allen: 'Ik wil werken'. Van de 2.000 bevraagden gaf 82% aan zich absoluut in een job te willen inschakelen, 14% gaf aan dat niet meer te kunnen wegens ziekte en minder dan 4% zei niet meer te kunnen werken. Het is een resultaat dat radicaal ingaat tegen het vaak heersende beeld van werkzoekenden die zich nestelen in de werkloosheid. Dat beeld klopt simpelweg niet.

De bevraagde werklozen willen overduidelijk deel uitmaken van de samenleving. Ze vragen – schreeuwen bij momenten – om hulp van de VDAB, ook al zijn ze vandaag teleurgesteld in het aanbod dat zij krijgen. Hun boodschap is: laat ons niet gerust, maar hou ons ook niet voor de gek.

De VDAB moet meer op maat meezoeken naar geschikte vacatures voor de meest kwetsbare werklozen.

Die teleurstelling is niet noodzakelijk de schuld van VDAB. Het is het politieke discours over werklozen dat een goede begeleiding onmogelijk maakt. Door dat discours wordt de VDAB alle kanten opgejaagd, behalve naar meer aandacht voor wat ze eigenlijk zouden moeten doen: op maat meezoeken naar geschikte vacatures voor de meest kwetsbare werklozen.

Er wordt vaak en veel over werklozen gesproken, en maar heel weinig met hen. Laat dat alvast een ambitie zijn die wij als vakbond aanhouden: hun stem mee laten klinken in het debat over activering in Vlaanderen.

• VDAB
• ABVV
• werkloosheid
• column