Sinds 1995 werkt Ludo De Brabander voor Vrede vzw. Bijna 30 jaar is hij, zelf kind van van de antirakettenbeweging, ondertussen actief in de vredesbeweging. In die periode zag hij de wereld veranderen – van de strijd tegen de terreur in de jaren 1990 en 2000 tot de Koude Oorlog 2.0 van vandaag. Sommige brandhaarden zijn nog steeds niet opgelost en laaien om de zoveel tijd op. Zoals nu weer in Gaza. Mensen reageren erg emotioneel op deze oorlog, merkt De Brabander. Binnenkort vindt al een derde vredesbetoging plaats sinds Hamas Israël zo brutaal aanviel op 7 oktober. "Mensen zijn gevoelig voor het enorme onrecht in Gaza. Hamas en het Israëlische leger maken beide gebruik van terreur tegen burgers, maar het Westen houdt Israël de hand boven het hoofd. Deze eruptie van geweld is het gevolg van een jarenlange verrotting, waarbij internationale resoluties flagrant worden genegeerd door Israël. Dit is een koloniaal conflict van een bezettingsmacht, een kolonisator en een Apartheidsstaat."

Ludo De Brabander legt momenteel de laatste hand aan een boek, Gaza. Een geschiedenis van kolonisatie, dat in januari bij epo moet verschijnen. Hij was al een twintigtal keer in Palestina, waarvan in 2017 een laatste keer in Gaza. Toen viel hem vooral de sfeer van wanhoop op als gevolg van 16 jaar Israëlische blokkade. "Vooral bij jongeren, die er in de meerderheid zijn. Zij zijn hooggeschoold – Gaza telt zeven universiteiten – maar hebben geen enkel perspectief. De werkloosheid in Gaza nadert een dramatische 50%, en ligt bij jongeren nog hoger. Er is geen koopkracht. Mensen zitten vast. De situatie in Gaza is houdbaar. Dit gezwel moest openbarsten."

Wat op 7 oktober dan ook gebeurde.

"Je kunt deze aanval van Hamas enkel begrijpen als je kijkt naar de wortels van dit conflict. Gaza wordt voor 70% bevolkt door vluchtelingen die afhankelijk zijn van humanitaire hulp en afkomstig zijn van wat vandaag Israël is. Plekken die Hamas aanviel, zoals Sderot, waren vroeger Arabisch. De aanval van Hamas was van een ongekende brutaliteit. Als Hamas een terreurorganisatie is, dan is Israël een terreurstaat. De extreemrechtse partij Joodse Kracht is ontstaan uit de Kach-beweging, die vroeger op de terreurlijst van de Verenigde Staten stond, en een minister van die partij spreekt openlijk over het gooien van een atoombom op Gaza."

U noemde Hamas en Israël eerder een Siamese tweeling. Hoezo?

"Hamas komt voort uit de Moslimbroeders in Egypte en is een product van een verdeel-en-heerspolitiek van Israël. In het begin werd Hamas gesteund en gefinancierd door Israël om verdeeldheid te creëren bij de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO. Dat is fantastisch goed gelukt. De scheiding, zowel politiek als fysiek, tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever is totaal. Israël heeft Hamas nodig om zijn bezettingspolitiek te legitimeren. Alle ogen zijn nu gericht op Gaza, maar in de Westelijke Jordaanoever is de annexatiepolitiek al jaren bezig."

Op een kaart die Netanyahu onlangs toonde op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties was zelfs geen sprake van de Westelijke Jordaanoever.

"Netanyahu zegt openlijk dat er geen Palestijnse staat komt. In 1967 annexeerde Israël al de Golanhoogte. Ook Oost-Jeruzalem werd geannexeerd. Nu is het de beurt aan de befaamde C-zones uit de Oslo-akkoorden van 1993. Die C-zones beslaan 60% van het Palestijnse gebied en vielen tot voor kort onder militair Israëlisch bestuur. In juni 2023 werden ze onder civiel Israëlisch bestuur geplaatst, onder het mandaat van de religieuze zionist en extreemrechts lid van de regering Bezalel Smotrich. De C-zones worden nu dus ook geannexeerd. Voor de Palestijnen blijven enkel nog de A- en B-zones over, maar dat zijn niet aaneengesloten gebieden. Reservaten dus."

Wat is het einddoel van Israël bij deze oorlog in Gaza?

"Een recent document van het ministerie van Defensie bespreekt drie opties. Optie A: Gaza onder bestuur van de Palestijnse autoriteit. Optie B: Gaza onder bestuur van een buitenlandse Arabische autoriteit. Optie C: de Gazanen worden verdreven naar tentensteden in de Sinaï, met errond een steriele zone. Er wordt openlijk gediscussieerd over het scenario van een nieuwe Nakba (de verdrijving van de Palestijnen uit Israël in 1948, wv)."

In een recent document van het ministerie van Defensie wordt openlijk gediscussieerd over het scenario van een nieuwe Nakba.

"(zucht) Dit is het best gedocumenteerde conflict ter wereld. Alle rapporten van internationale organisaties zoals Amnesty International, Human Rights Watch, B'tselem en Yesh Din spreken over misdaden tegen de mensheid en over Apartheid. Toch blijft men stellen dat Israël het recht heeft om zich te verdedigen en blijft men zich solidair verklaren met de agressor."

Hoe verklaart u de uitgesproken steun van de Europese Unie aan Israël na 7 oktober?

"In de eerste plaats door het brutaal karakter van de aanval van Hamas. Maar er speelt een historische schuld, zeker in Duitsland. Israël heeft ook een diaspora met goede banden in het Westen. De Verenigde Staten nemen duidelijk positie in, inclusief militaire steun, en Europa heeft een traditie om de Atlantische lijn te volgen. Al roepen landen als België, Spanje en Ierland nu toch op tot een staakt-het-vuren."

Welke instrumenten heeft de Europese Unie om Israël te dwingen tot een staakt-het-vuren, en op de lange termijn tot het einde van de bezettingspolitiek?

"Het opschorten van het associatieverdrag tussen Europa en Israël is de meest evidente maatregel die nu moet worden genomen. Dat verdrag kwam als beloning voor de Oslo-akkoorden. Volgens Artikel 2 heeft Europa de vrijheid om dit verdrag op te schorten indien mensenrechten worden geschonden. Maar dat gebeurt dus niet. Integendeel. Met dit verdrag gaat Israël onze markt op, neemt deel aan innovatieprojecten zoals Horizon Europe, wisselt studenten uit, en exporteert producten uit de illegale nederzettingen. De Israëlische dadels komen uit de Westelijke Jordaanoever en de wijnen uit de Golan-hoogte, dat weten we. Maar Europa slaagt er zelfs niet in om een normale etikettering erdoor te krijgen, waarop staat dat dit producten zijn uit de bezette gebieden."

Het opschorten van het associatieverdrag tussen Europa en Israël is de meest evidente maatregel die nu moet worden genomen.

Het middenveld heeft een eigen BDS (Boycott, Divestment, Sanctions)-beweging, die bedrijven oproept niet te investeren in de bezette gebieden.

"Zo hebben SodaStream en Garden Gourmet hun productieketen al verhuisd om niet onder die boycotmaatregel te vallen. De BDS-beweging is een geweldloos politiek instrument, maar wordt nu weggezet als pro-Hamas en antisemitisch. Nochtans is ze gelanceerd door de Palestijnse civiele samenleving en geïnspireerd op de anti-apartheidscampagnes tegen Zuid-Afrika, waar het Westen wel aan meedeed."

Worden u of Vrede vzw vaak antisemitisch genoemd?

"Continu. Terwijl Vrede vzw is opgericht door verzetsstrijders die in de Tweede Wereldoorlog Joden hebben beschermd."

Ook over de slogan 'From the river to the sea', die we vaak horen op pro-Palestina betogingen, is ophef. Ze wordt ook door Hamas en Hezbollah gebruikt.

"Palestijnen mogen deze slogan zogezegd niet gebruiken. Maar Israël spreekt nu openlijk over Judea en Samaria, zionistische terminologie die een claim uitdrukt op de Westelijke Jordaanoever, van de rivier tot de zee dus, en dat mag wel? Zo gaat het elke keer. Israël wordt de hand boven het hoofd gehouden. Iran wordt geviseerd omwille van haar atoomwapenprogramma, maar Israël hééft atoomwapens. Wie zet druk op Israël om die te ontmantelen? Niemand. Het zionisme gebruikt de Holocaust als legitimering om alles te mogen doen."

De Israëlische historicus Yuval Harari liet zich kritisch uit over progressieven in het Westen die de misdaden van Hamas niet streng genoeg veroordelen.

"Voor Vrede vzw klopt dat niet. Op elke vredesbetoging benadrukken we dat burgers niet mogen worden geviseerd. Zelfmoordaanslagen tegen burgers zijn het wapen van de armen. Ik praat dat niet goed. Op geen enkele manier. Maar je moet elke keer herhalen wáárom deze spiraal van geweld er is. Dit is geen conflict tussen twee gelijke partijen. Dit is een bezettingsoorlog. Koloniaal geweld leidt altijd tot tegengeweld. Elke dekolonisatieoorlog is brutaal geweest. Kijk naar Algerije."

Hoe ziet u de toekomst voor Palestina?

"Ik kan niet hoopvol zijn. Ik kom er sinds de jaren 1990 en zag een voortdurende achteruitgang. De dagelijkse vernederingen van Palestijnen aan de checkpoints. Het racisme van de Israëlische staat. De verbrokkeling van het Palestijnse gebied. Bij de Oslo-akkoorden woonden er 220.000 Joodse kolonisten in wat de Verenigde Naties de bezette gebieden noemen. Vandaag, dertig jaar later, zijn dat er 700.000. Hoe gaan we ooit nog een tweestatenoplossing maken?"

Dat is nochtans waar Europa steeds voor pleit.

"Stop daarmee. Gaza ligt in puin, in Israël is 20% van de bevolking Palestijns en in de Westelijke Jordaanoever wonen steeds meer Joodse kolonisten. De vermenging is compleet. Dat Europa constant die tweestatenoplossing naar voren schuift, is het ondergraven van de realiteit. De tweestatenoplossing is niet meer mogelijk."

In Israël is 20% van de bevolking Palestijns en in de Westelijke Jordaanoever wonen steeds meer Joodse kolonisten. De vermenging is compleet.

Wat dan wel?

"Ik zie twee scenario's. Ofwel wordt het de zuivering van de Palestijnen uit Israël; dat is de militaire oplossing van de zionistische staat. Ofwel kiest men voor een binationale staat met gelijke rechten voor Joden en Palestijnen; maar daarvoor moet internationale druk komen van het Westen. Die laatste optie zou een humaan project kunnen zijn, een alternatief voor de volledige zuivering van de gebieden."

Laten we springen naar de andere kant van Europa. Want in Oekraïne is een even brutale oorlog aan de gang.

"Volgens The New York Times sneuvelen daar elke dag omgerekend 328 soldaten aan het front. We vergeten dat soms. Mij valt de discrepantie op wat betreft de internationale houding. Twee keer gaat het over een invasieve bezettingsmacht. Rusland pakken we hard aan met verregaande sanctiepakketten, maar voor Israël schorten we zelfs het associatieverdrag niet op. De oorlogen in Oekraïne en Gaza houden ons spiegel voor. Het internationaal recht wordt ondergraven. Uiteraard door Rusland en Israël, maar evenzeer door de Verenigde Staten en de Europese Unie die het selectief gebruiken."

Ook de oorlog in Oekraïne heeft een lange voorgeschiedenis.

"Het is een verre nawee van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. In Oekraïne leven grote etnisch Russische minderheden. Dit conflict begon als een nationalistisch conflict. Oekraïne was altijd een gespleten land, met pro-westerse kandidaten in het westen en pro-Russische in het oosten. Ook de economische realiteiten zijn verschillen: het westen is de graanschuur van Europa en de wereld, het oosten is met zijn oude metaalindustrie gericht op handelsrelaties met Rusland. Na de Maidan-protesten ging Kiev echter een zeer nationalistische koers varen."

Welke rol speelde het Westen in de ramkoers met Rusland?

"Op de NAVO-top in 2008 werd afgesproken dat Oekraïne en Georgië lid zouden worden van NAVO. Dit was een project van George W. Bush. Frankrijk, Duitsland en België waren tegen, omdat dit de machtsevenwichten in Europa zou verbreken. Dat is gebleken. Het uitbreidingsproject van de NAVO van 16 naar 31 landen, en straks 32 landen met Zweden, heeft de militaire en autoritaire tendensen in de Russische publieke opinie fel aangewakkerd."

U bent altijd tegen de NAVO geweest.

"Ik heb nooit begrepen dat de NAVO na het wegvallen van het Warschaupact is blijven bestaan. We hadden beter de OVSE (de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, wv), waar iedereen mee aan tafel zat en redeneerde vanuit de idee van gemeenschappelijke veiligheid, uitgebreid en verstevigd. Maar dat was voor het Westen nooit een optie. Integendeel. Toen Rusland onder Jeltsin economisch de dieperik in ging, hield het Westen niet langer rekening met de veiligheidsbekommernissen van Rusland. Het land was toch te zwak."

Na Jeltsin, kwam Poetin in 1999. Hij haalde Rusland uit het economisch slop en zocht de confrontatie met het Westen.

"In het begin waren de relaties tussen Poetin en het Westen nochtans goed. Russische oligarchen werden met open armen ontvangen in het Verenigd Koninkrijk. Blair was fan van Poetin omdat hij in Tsjetsjenië een oorlog tegen terreur voerde. Poetin had ook geen probleem met een Amerikaanse hub in Kirgizië, in de Russische achtertuin, om de troepen in Afghanistan te bevoorraden. In 2007 gaf Poetin echter zijn eerste boze speech tegen het Westen. Niet toevallig in het jaar van de Amerikaanse plannen voor een raketschild in Oost-Europa en één jaar voor de NAVO-top in 2008. Geleidelijk is hij in die nationalistische hoek terechtgekomen en profileerde hij zich als de sterke man tegen de vijandige buitenwereld. Poetin is een machtswellusteling, maar ook het product van het nalaten van goede relaties met Rusland."

Poetin is een machtswellusteling, maar ook het product van het nalaten van goede relaties met Rusland.

Wat zal de impact zijn van een eventueel lidmaatschap van Oekraïne in de Europese Unie?

"Dat is een ander verhaal dan de NAVO. Rusland wil dat liever niet, maar ik zie geen signalen van een njet. Al kan dat veranderen, als de Europese Unie verder militariseert."

Ondertussen zit de oorlog in Oekraïne in een patstelling.

"Het Oekraïense tegenoffensief is mislukt, zoveel is duidelijk. Al doen onze media vaak uitschijnen van niet. Ik erger me aan de manier waarop onze media dit conflict coveren. We horen vooral stemmen uit het militair industrieel complex. Je krijgt voortdurend de indruk dat een doorbraak nakend is. De publieke opinie wordt warm gehouden voor het verder zetten van de militaire koers. Je hoort amper stemmen over de noodzaak van een diplomatieke aanpak, hoe moeilijk die ook is. Poetin is een oorlogsmisdadiger, maar we hebben pragmatiek nodig om hieruit te geraken. Want nu is de situatie uitzichtloos."

Dit is een loopgravenoorlog geworden, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog.

"De frontlijnen van vandaag zouden wel eens de langdurige grenzen kunnen worden. Het is een illusie om te denken dat de soevereiniteit van Oekraïne over de verloren gebieden zomaar hersteld zal worden; net zoals Servië zijn soevereiniteit over Kosovo moest laten varen. Op een gegeven moment zal Biden de telefoon moeten nemen en zeggen tegen Poetin: wat is nodig opdat we stoppen met deze oorlog?"

Het is een illusie om te denken dat de soevereiniteit van Oekraïne over de verloren gebieden zomaar hersteld zal worden.

Is er een nucleair gevaar?

'Dat kan je nooit uitsluiten. Want stel dat de doelstellingen van het Westen wél zouden worden gehaald: een overwinning op Rusland, inclusief de herovering van de Krim. Wat zijn dan de gevolgen? Poetin is onberekenbaar, zegt men altijd. Zal hij dan slagveldkernwapens gebruiken? Maar denk ook eens verder. Stel dat Poetin verdwijnt, komen er dan nog radicalere types aan de macht? Zal Rusland dan intern uiteenvallen? Een gedestabiliseerde kernwapenmacht is het laatste dat we willen."

Ondertussen kijkt China goed naar de oorlog in Oekraïne, met het nakende conflict in Taiwan in het achterhoofd.

"In een NAVO-rapport van 2021 duikt China voor het eerst op als systemische rivaal, een bedreiging voor de eigen machtspositie. China is, net als Rusland, een autoritair systeem. De Chinese houding ten aanzien van Taiwan is 'normaal' voor een nationalistische staat. Daar houden we best rekening mee. Sinds Trump zijn de relaties tussen de Verenigde Staten en China echter sterk verzuurd. Dit zal botsen. Het was geen toeval dat Zuid-Korea, Japan, Nieuw-Zeeland en Australië waren uitgenodigd op de laatste NAVO-top. Japan gaat zijn militair budget verdubbelen. Taiwan krijgt 19 miljard aan wapens van de Amerikanen. Iedereen maakt zich klaar voor de grote confrontatie."

De vredesbeweging is relevanter dan ooit?

"(lacht groen) Voorlopig heb ik weinig schrik voor mijn job. Vorig jaar waren er 56 conflicten wereldwijd. Er spelen zich immense drama's af in Oost-Congo, in Ethiopië, in Yemen,… maar dat beroert ons minder.

Vorig jaar waren er 56 conflicten wereldwijd.

Leg de conflictkaart van de Verenigde Naties op de kaart van de Human Development Index, en je ziet dat die overlappen. Gewelddadige conflicten zijn geen natuurrampen. Ze hebben veelal een sociaaleconomische oorzaak en zijn een gevolg van verpaupering, vaak mede veroorzaakt door westers neokolonialisme. Het is tijd dat we dat onderkennen."

Tot slot. Onlangs kreeg Vrede vzw, net als DeWereldMorgen, screening van de administratie op vraag van het kabinet-Jambon. Hoe is die verlopen?

"We worden in een pro-Hamas hoek geduwd. Terwijl wel enkel proberen uitleggen wáárom Hamas doet wat het doet. Dat is niet hetzelfde als goedpraten. Onze website werd al gescreend en er werd niets gevonden. Het bezoek moet nog plaatsvinden, maar ook daar maak ik me weinig zorgen. Al is het duidelijk dat we geviseerd worden. Voor sommige Vlaamse partijen mogen sociaal-culturele organisaties enkel nog politiek 'wenselijke' standpunten innemen. En dat is zorgwekkend."

Samenleving & Politiek, Jaargang 30, 2023, nr. 10 (december), pagina 44 tot 49

• interview
• Ludo De Brabander
• Gaza
• Oekraïne