Extreme droogteperiodes, bosbranden, overstromingen. De gevolgen van de klimaatverandering worden steeds tastbaarder, ook dicht bij huis. De effecten reiken ver, maar de oorzaak ligt vaak dichtbij. Want het geld op jouw bankrekening wordt nog steeds door je bank gebruikt om te investeren in nieuwe infrastructuur voor fossiele brandstoffen.

De investeringen van vandaag bepalen de wereld van morgen. Wie nu nog geld pompt in een oliepijplijn, wil die nog tientallen jaren actief houden om de investering terug te verdienen. Daarom pleit FairFin voor een regulerend kader. De overheid moet banken en andere financiële spelers verplichten om het roer drastisch om te gooien. Een verbod op investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur is een noodzakelijke maatregel om de klimaatverandering in te perken.

NOG STEEDS NIEUWE FOSSIELE INFRASTRUCTUUR

Wetenschappers zijn het er over eens dat we de klimaatopwarming moeten beperken tot 1,5°C om klimaatchaos te vermijden. Om dat te realiseren, hebben we een beperkt ‘koolstofbudget‘, een bepaalde hoeveelheid CO2 die we maximaal mogen uitstoten. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) stelt heel duidelijk dat we met de bestaande fossiele infrastructuur over dat koolstofbudget heen zullen gaan.

Het International Energy Agency (IEA) treedt hen daarin bij en stelde in 2021 al dat er vanaf dat jaar geen enkele nieuwe kool-, olie- of gasbron meer mocht worden geopend als we 1,5°C willen halen.

Vandaag wordt er echter nog steeds nieuwe fossiele infrastructuur gebouwd, mede dankzij investeringen vanuit de financiële sector. Dat zet een doortastend klimaatbeleid op de helling. Investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur stopzetten is het absolute minimum om de klimaatcrisis het hoofd te bieden.

GEVAAR VOOR STABILITEIT FINANCIEEL SYSTEEM

Nieuwe bronnen en nieuwe infrastructuur moeten jarenlang of zelfs decennialang draaien om de investering de moeite waard te maken. Als we zo’n nieuwe infrastructuur nu bouwen, kan dat dus zorgen voor een ‘carbon lock-in’ waarbij we jarenlang vasthangen aan vervuilende energie om deze investeringen terug te verdienen. Maar om de klimaatverandering in te perken, moeten we net veel sneller stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen.

Als we nieuwe fossiele infrastructuur na het bouwen ervan snel weer afsluiten, kan dat ons financieel systeem ontwrichten.

Ook vanuit economisch standpunt is het gebrek aan regulering gevaarlijk. Als we nieuwe fossiele infrastructuur na het bouwen ervan snel weer afsluiten, kan dat ons financieel systeem ontwrichten. In dat geval worden die projecten zogenaamde ‘stranded assets’: grote verliesposten voor de betrokken bedrijven én voor de banken. Die realiteit zit nu nog niet verrekend in de beurswaarde en strategie van fossiele bedrijven. Zij gaan er nog vanuit dat ze eeuwig olie en gas mogen blijven oppompen, verkopen en opbranden. Hierdoor schatten ze hun eigen waarde en die van hun nieuwe infrastructuur veel te hoog in.

Investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur zullen dus grote klimaatschade aanrichten en leiden tot enorme verliezen wanneer we effectief afstappen van fossiele brandstoffen. Die verliezen worden in dat geval ook gedragen door de betrokken geldschieters en kunnen dus leiden tot een financiële crisis. Dat is gevaarlijk voor heel het financiële systeem. Gaan wij, burgers, dan opnieuw de prijs moeten betalen en de kapseizende banken recht moeten houden?

WOEKERWINSTEN OP KAP VAN HET KLIMAAT

Ondanks de duidelijke wetenschappelijke consensus en de economische risico’s, blijven privébanken en investeerders massaal bedrijven financieren die koolmijnen uitbreiden, nieuwe gasbronnen aanslaan of extra oliepijpleidingen bouwen.

Zo legt het recente rapport, ‘Banking on Climate Chaos’, de geldstromen tussen de 60 grootste banken ter wereld en de fossiele industrie op een pijnlijke manier bloot. In 2022 leenden deze banken zo’n 617 miljard euro uit aan fossiele bedrijven.

In 2022 leenden de 60 grootste banken ter wereld zo’n 617 miljard euro uit aan fossiele bedrijven.

Ook op de voornemens van financiële spelers om het klimaat te beschermen, kunnen we niet vertrouwen. Zo verenigden ze zich tijdens de klimaattop van 2021 in de Glasgow Financial Alliance for Net Zero (GFANZ). Ze namen geen enkele bindende maatregel om fossiele energie uit te faseren, maar focusten zich op het compenseren van de CO₂-uitstoot. En wanneer er ambitieuzere doelstellingen op tafel lagen, zoals het uitfaseren van steenkool, dreigden banken om uit de coalitie te stappen.

Het is geen verrassing dat financiële spelers steigeren bij bindende klimaatregels zoals een verbod op investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur. Op korte termijn leveren deze investeringen namelijk woekerwinsten en tevreden aandeelhouders op. De gevolgen ervan voor mens en planeet zijn voor hen minder prioritair.

LEG DE BANKEN AAN BANDEN

De investeringen van vandaag bepalen de wereld van morgen. De klimaatcrisis is te urgent en te belangrijk om over te laten aan banken die hun eigen spelregels bepalen. De overheid moet banken en andere financiële spelers verplichten om het roer drastisch om te gooien.

De overheid moet banken en andere financiële spelers verplichten om het roer drastisch om te gooien.

Het is aan politici om het heft in handen te nemen en een dwingend, wetgevend kader te creëren dat mikt op de vermindering van de CO₂-uitstoot door de investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur onmogelijk te maken.

Deze bindende regels moeten de hele financiële sector (verzekeringen, hedgefondsen, pensioenfondsen en banken) verbieden om te investeren in nieuwe pijpleidingen, nieuwe olie-en gasvelden en andere nieuwe fossiele infrastructuur die ons decennialang vastbindt aan vervuilende energie.

En dat kan. Binnen de Europese Unie, maar ook in België kunnen politici hun rol spelen. De Belgische regering moet de formele positie innemen dat deze wetgeving ingevoerd moet worden op Europees niveau.

Zo’n wetgeving kan een krachtige hefboom vormen voor de klimaattransitie. Want ze focust zich op de meest schadelijke investeringen voor het klimaat. Investeringen die ons tientallen jaren vastbinden aan fossiele brandstoffen, met gigantische ecologische en financiële risico’s. Kortom, investeringen die beter niet gemaakt worden. Als deze wet wordt goedgekeurd, kan dit ook buiten de EU de kosten voor nieuwe fossiele infrastructuur opdrijven. Hierdoor kan de wet wereldwijde impact hebben.

Enkel door investeringen in nieuwe fossiele infrastructuur voor alle geldschieters te verbieden, duwen we de geldstromen in de juiste richting en maken we werk van een sociale en rechtvaardige klimaattransitie. Dus waar wachten we nog op?

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2023: 5 minuten politieke moed van Samenleving & Politiek.

• 5 minuten politieke moed
• banken
• fossiele energie