We weten niet precies wat er met ons gebeurt en laat dat nu precies zijn wat er met ons gebeurt. De woorden van de Spaanse filosoof José Ortega Y Gasset vatten misschien nog het best samen waar we vandaag als samenleving mee worden geconfronteerd. Welke zekerheden zijn er nog in een snel veranderende en complexe wereld, waar verschillende crisissen zich opstapelen? Weinig, zo blijkt. De polycrisis met al haar onzekerheden weegt zwaar door.

Dat blijkt ook uit de cijfers van de Eurobarometer. Eén op de twee Europeanen geeft aan het vandaag slechter te hebben dan anderhalf jaar geleden. De belangrijkste oorzaak daarvan is de gestegen levenskost. Negen op de tien Europeanen maakt zich zorgen over de stijgende energie- en voedselprijzen. Acht op de tien vreest ooit terecht te komen in armoede. De idee dat een volgende crisis al om de hoek loert, nog voor de huidige goed en wel is opgelost, maakt steeds meer Europeanen onzeker en angstig. Amper 10% gelooft dat zij en hun gezin er in het komende jaar op vooruit zullen gaan. Een steeds grotere groep mensen heeft het gevoel de grip op hun leven en hun eigen toekomst te verliezen.

Die onzekerheid tast niet enkel ons persoonlijk welzijn aan, ze raakt ook de fundamenten van onze samenleving. Uit onderzoek van Le Soir en RTBF blijkt dat 69% van de Belgen ervan overtuigd is dat het land nood heeft aan een autoritaire leider. Een leider die bovendien niets in de weg mag worden gelegd en die geen rekening moet houden met een parlement of verkiezingen. Niet enkel het beleid, maar ook de democratie zelf wordt steeds vaker in vraag gesteld.

ORBÁN À LA BELGE

Dat autocratisch bestuur biedt geen oplossingen voor de uitdagingen waar we vandaag voor staan. Dat bewijzen de huidige regeringen in Polen en Hongarije. Het leidt enkel tot een diep verdeelde samenleving, waar de checks & balances die onze dagdagelijks beschermen steeds drastischer worden uitgehold. Wie trouw is aan de macht, kan profiteren van het systeem. Wie niet in de pas loopt, wordt gestraft. Het effect op de rechtsstaat en de democratie kennen we inmiddels allemaal. Maar ook sociaaleconomisch gaan autocratische regimes er niet op vooruit. In Hongarije werden het kindergeld en minimumpensioen al meer dan een decennium niet verhoogd. Bij economische groei wordt een verhoging van het minimumloon wel toegestaan, maar slechts voor een selecte groep werknemers. De volledige retoriek focust op het creëren van een externe vijand. 'Orbán heeft de voorbije tien jaar niets voor ons gedaan, maar hij beschermt ons tenminste tegen de migranten,' klinkt het dan. Diezelfde retoriek vinden we vandaag terug in Vlaanderen wanneer N-VA voorstelt om 'activistische rechters' aan te pakken.

De resultaten van het Le Soir-onderzoek tonen een diepe onvrede in de mogelijkheid van politici om perspectief op de langere termijn te creëren.

Zit België dan echt te wachten op een Orban à la Belge? Niet noodzakelijk. De resultaten van het Le Soir-onderzoek zijn ontnuchterend en verontrustend, maar ze tonen vooral een diepe onvrede in de mogelijkheid van politici om perspectief op de langere termijn te creëren. Wanneer de bevolking het gevoel krijgt dat de democratie en de politiek niet langer voor hen opkomt, houdt niets hen nog tegen om te kiezen voor het autocratische alternatief. Dat de horizon in de politiek niet verder reikt dan de volgende verkiezingsdag helpt niet. Complexe uitdagingen worden steeds vaker gereduceerd tot simplistische slogans. Belangrijke, maar politiek gevoelige keuzes worden op de lange baan geschoven. Maar angst is een slechte raadgever. Zeker in de politiek.

MEER EUROPESE SAMENWERKING

Dat we vandaag een opeenstapeling van verschillende crisissen meemaken, zorgt ervoor dat de nood aan politiek moedige keuzes stijgt. Tegelijk zien we hoe het steeds moeilijker wordt om die politieke knopen door te hakken. Het is net dat wat mensen vandaag in de armen van de politieke extremen drijft: het uitblijven van een perspectief op lange termijn.

Dat staat in schril contrast met de discussies op het Europese niveau. Onze strategie voor de toekomst speelt, zeker in het Europees Parlement, een centrale rol in het politieke debat. Op Europees niveau zeggen we wel nog duidelijk: dat is onze ambitie en dit is hoe we ze waarmaken.

Zo ligt er een plan op tafel om klimaatverandering op een sociaal rechtvaardige manier aan te pakken. Er bestaan voorstellen om migratie op Europees niveau te managen. Het Europees Parlement pushte, met succes, voor meer sociale bescherming op het Europese niveau. Denk maar aan het Europees minimumloon, het voorstel voor een Europees minimuminkomen of het kader voor platformwerkers. Het zijn dat soort oplossingen die mensen een broodnodig perspectief bieden voor de toekomst. Ze gaan stuk voor stuk over het beschermen en versterken van 'onze Europese manier van leven', over de zekerheid dat je hier in Europa een goed leven kan uitbouwen en over het vormgeven van een Europese Unie die burgers beter beschermt tegen externe crisissen.

Nog te vaak ontbreekt de durf bij lidstaten om met die Europese plannen aan de slag te gaan.

Veel van die voorstellen stranden op een njet bij de Europese lidstaten. Nog te vaak vormen eigen politieke belangen van Europese regeringsleiders een hindernis voor het versterken van de Europese samenwerking. Nog te vaak ontbreekt de durf om met die Europese plannen aan de slag te gaan. Europa wordt meer gezien als een last, dan als een deel van de oplossing. Nochtans hebben voorgaande crisissen ons geleerd dat we sterker staan als we Europees samenwerken. Eenheid en solidariteit zijn het echte alternatief voor angst. Zelden is Europese wetgeving vandaag het centrale gespreksonderwerk in de nationale politiek, maar eigenlijk zou het dat wel moeten zijn. Er bestaan geen simpele oplossingen voor de uitdagingen van vandaag, maar Europese samenwerking biedt ons wel het beste perspectief voor de toekomst.

• democratie
• vertrouwen
• Europa