Het grote geld zit in de technologiesector. Teslabaas Elon Musk heeft net Twitter gekocht voor 44 miljard dollar en de Forbeslijst met rijkste personen ter wereld wordt al jaren gedomineerd door mannen zoals Musk, Jeff Bezos en Bill Gates. Toch is de technologiesector minder robuust dan gedacht. De chaos op Twitter kan grotendeels aan één man worden toegeschreven, maar de laatste weken op de beurs zijn rampzalig geweest voor technologiebedrijven. Het meest spectaculair is de val van Meta, vroeger Facebook. Meta verloor op een jaar tijd bijna 75% van haar totale waarde op de beurs. Het bedrijf tuimelt van een marktkapitalisatie van 835 miljard dollar naar een schamele 250 miljard. Meta heeft bijgevolg duizenden mensen moeten ontslaan om de cijfers weer in het groen te krijgen. Andere technologiebedrijven volgen: Spotify verloor 70%, Netflix 55%, Amazon 40%, Uber 35%. Dat zijn zorgwekkende percentages. De technologiesector is een belangrijke groeisector in de wereldeconomie de laatste decennia en de motor is aan het sputteren.

Spotify verloor 70%, Netflix 55%, Amazon 40%, Uber 35%. Dat zijn zorgwekkende percentages.

De neerval begon in het voorjaar met de bekendmaking van tegenvallende winstcijfers. Nu wij consumenten niet meer van lockdown naar lockdown leven, zijn wij minder afhankelijk van internetbedrijven. Amazon en co. presenteerden onvoorstelbare verkoopcijfers tijdens de Covid-crisis, maar nu zakken die inkomsten weer. Technologiebedrijven hebben de laatste jaren ook geen goede beurt gemaakt in de publieke opinie. Niet dat investeerders zich veel aantrekken van schandalen – zij kopen ook aandelen van andere onethische bedrijven – maar consumenten verlaten controversiële platformen wel en masse. In 2021 rapporteerde Facebook voor het eerst in haar geschiedenis een verlies aan actieve gebruikers. Dat wekt geen vertrouwen bij investeerders. Bovendien zetten de inflatie en de slabakkende wereldeconomie een rem op consumentenuitgaven. Wij geven collectief minder uit aan Spotify-abonnementen of Airbnb-vakanties nu ons geld grotendeels naar de energierekening gaat. De gestegen rente maakt beleggen in het algemeen ook minder aantrekkelijk voor investeerders.

Dat betekent niet noodzakelijk dat we meteen op een financiële crisis afstevenen. De grootste internetgiganten hebben nooit veel gegeven om de waan van de dag op de Dow Jones. Terwijl andere bedrijven vaak dansen naar de schommelingen van de aandelenprijzen, is Silicon Valley zeer duidelijk over haar beursbeleid. In zijn allereerste brief aan de aandeelhouders uit 1997 schrijft Amazonbaas Jeff Bezos bijvoorbeeld dat winst geen prioriteit is en dat aandeelhouders er maar beter op rekenen dat, als ze in Amazon investeren, ze even zullen moeten wachten op hun geld: 'Wij geloven dat aandeelhouderswaarde op de lange termijn een fundamentele maatstaf van ons succes zal zijn. Die waarde zal het direct resultaat zijn van onze capaciteit om ons huidig marktleiderschap uit te breiden en te verstevigen.' Bezos wil eerst de e-commercemarkt domineren. De winsten volgen pas later. In het geval van Amazon moesten investeerders geduld hebben tot 2003 vooraleer het bedrijf een volledig jaar winst kon draaien.

Amazon is geen uitzondering: bedrijven als Uber, Spotify, Deliveroo en Airbnb hebben zo goed als nooit winst gemaakt. De financiële strategie in de sector is gebaseerd op growth before profit. Zij beloven in de toekomst winstgevend te zijn wanneer zij een monopolie hebben verworven op een bepaalde dienst. Zonder dat monopolie zijn de bedrijfsactiviteiten echter verlieslatend. Spotify bijvoorbeeld belooft miljarden binnen te rijven door steeds meer van de muzieksector op haar platform te organiseren. Als eenmaal de volledige muziekervaring eigendom van Spotify is, kan het bedrijf hoge winsten boeken door prijzen op te drijven en onze persoonlijke data te vermarkten. Hetzelfde voor Uber: door eerst aan artificieel lage prijzen taxibedrijven en het openbaar vervoer uit de markt te concurreren, monopoliseert het bedrijf alle stedelijk vervoer. Eenmaal in die opdracht geslaagd, kúnnen mensen niet meer anders dan zich via de Uberapp verplaatsen. Of neem Deliveroo: het bedrijf verzamelt data over onze culinaire gewoontes om vervolgens zelf 'spookrestaurants' te openen. Die hebben geen tafels, maar serveren enkel eten voor thuislevering. De bedoeling is om klassieke restaurants weg te concurreren zodat enkel Deliveroo's eigen spookrestaurants overblijven.

Het is onzeker of alle technologiebedrijven van vandaag het monopoliestadium zullen bereiken. Zullen investeerders trouw blijven als de winsten steeds langer uitblijven?

Toch is het onzeker of alle technologiebedrijven van vandaag dit monopoliestadium zullen bereiken. Zullen investeerders trouw blijven als de winsten steeds langer uitblijven? Bovendien is de onderlinge competitie moordend. Elk jaar moeten technologiebedrijven gigantische bedragen investeren om elkaar bij te benen. Netflix investeert bijvoorbeeld 17 miljard dollar per jaar in nieuwe content tegen rivaliserende streamingplatformen, zoals Disney+ (30 miljard per jaar) en Amazon Prime (13 miljard per jaar). Het is vooral gokken wie dit het langst kan volhouden zonder investeerders te verliezen. Deze bedrijven financieren hun huidige projecten met de vage belofte dat ze dit geld in de toekomst terugverdienen eenmaal ze marktleiderschap verworven hebben. Zolang ze echter met elkaar concurreren, kan niemand totale dominantie verwerven.

Dit verhaal kan op twee manieren eindigen: ofwel barst de zeepbel en belandt de hele sector in een financiële crisis ofwel winnen een paar bedrijven de competitie en worden zij de monopolisten van morgen. In het tweede geval zullen er nog minder technologiereuzen overblijven die nog meer van de sector voor zich nemen. Amazon bezit nu al niet enkel een e-commerceplatform, maar ook een streamingplatform (Amazon Prime), cloud services (Amazon Web Services), een supermarktketen (Whole Foods), eigen sociale media (Twitch), een pakjesleverdienst (Amazon Flex), enzovoort. Amazon kan met geld schuiven om concurrenten in moeilijkheden op te kopen of weg te blazen. Het is dus niet meer zomaar een monopolist die één markt domineert. Amazon is ondertussen een bedrijf dat hele delen van het dagelijkse leven heeft geprivatiseerd. Men kan een hele dag doorbrengen binnen het Amazon extended universe. Overdag werk je in een Amazon distributiecentrum of voor Amazon Mechanical Turk. 's Namiddags ga je naar een Amazon supermarkt en zoek je thuis een recept op via een website gehost door Amazon Web Services. 's Avonds kijk je naar Amazon Prime en stream je je commentaren op Twitch, je leest een boek op je Kindle of je luistert naar een audioboek via Audible. Voor het slapengaan zeg je nog even aan Alexa dat die je morgen op tijd moet wekken. Het dagelijkse leven zelf wordt steeds meer een dienst geleverd door Amazon. Hierin lijkt de toekomst voor de technologiesector te liggen: steeds minder bedrijven controleren steeds meer markten tot de volledige infrastructuur van ons dagelijkse leven de eigendom is van één wereldwijde monopolist.

• column
• Deliveroo
• Uber
• technologiebedrijven