De tijd van het grote staatsmanschap bij de Europese christendemocratie lijkt voorgoed voorbij. Het politieke overwicht van de Europese Volkspartij verdween samen met het vertrek van Angela Merkel uit de Europese Raad. Vandaag komen slechts vijf van de zevenentwintig staats- en regeringsleiders uit de christendemocratische familie.

Die steeds kleiner wordende macht heeft zich ook vertaald naar het beleid. Na jaren van genadeloze besparingspolitiek ligt er opnieuw een duidelijke investeringsagenda op de Europese tafel. Zo kwam er het historische herstelfonds tijdens de pandemie, een afzwakking van de snijdende begrotingsregels, de Europese pijler van sociale rechten met een Europees minimumloon, een (tijdelijke) herverzekering van de werkloosheidsuitkeringen en de Europese Green Deal. Eén voor één maatregelen die regelrecht ingingen tegen het beleid dat de Europese christendemocraten zo lang hadden verdedigd en waar ze, slechts met mondjesmaat en met de handrem op, akkoord mee wilden gaan.

Het verlies van de macht is een doemscenario waar de Europese Volkspartij trouwens al langer rekening mee houdt. Rond de eeuwwisseling bewoog het de EVP er toe haar politieke familie uit te breiden. Ze zette niet enkel de deur open voor conservatieve partijen als de Partido Popular uit Spanje, maar verwelkomde ook populisten als Berlusconi (Forza Italia) en Viktor Orban (Fidesz) in het centrum van de Europese politiek.

De afgelopen jaren heeft machtshonger ervoor gezorgd dat de Europese christendemocraten steeds vaker en openlijker een alliantie aangaan met populisten uit extreemrechtse hoek. In Oostenrijk was het 'wonderboy' Sebastian Kürz die in 2017 een coalitie aanging met de FPÖ. In de regionale regering van Castilië en Leon in het noorden van Spanje ging de Partido Popular in zee met het extreemrechtse VOX. In Italië is Berlusconi al langer dikke vriendjes met de Lega Nord van Matteo Salvini. In Nederland kwam er een kabinet met gedoogsteun van de PVV, de partij van Geert Wilders. Alsof dat alles an sich al niet onverkwikkelijk genoeg was, gooiden de christendemocraten recent alle remmen los. Getuige daarvan zijn de verkiezingen in Zweden en Italië, waar de christendemocraten telkens aanschurken tegen extreemrechtse en zelfs neofascistische partijen om aan de macht te komen.

Manfred Weber zocht in het Europees Parlement al vaker steun bij de extremere fracties ECR en ID om klimaatbeleid of sociale wetgeving af te zwakken.

Dat alles gebeurt onder het toeziend oog van Manfred Weber, voorzitter van de Europese volkspartij. Weber doet zelfs geen poging om die alliantie met extreemrechts te verstoppen. In het Europees Parlement zocht hij al vaker steun bij de extremere fracties ECR en ID om klimaatbeleid of sociale wetgeving op het Europese niveau af te zwakken. En in aanloop naar de Italiaanse verkiezingen verscheen Weber tijdens de campagne op het bordes om zijn volle steun voor de alliantie tussen Meloni, Salvini en Berlusconi uit te spreken.

Maar als je danst met de duivel, verandert de duivel jou en niet andersom. De Europese Volkspartij hoopte dat haar ententes met extreemrechtse partijen hun electorale slagkracht opnieuw zouden versterken. In realiteit blijkt het tegendeel waar te zijn. In vele gevallen zijn ze het kleine broertje van hun 'bondgenoten' geworden. Inhoudelijk nemen ze daarbij ook steeds meer een ruk naar rechts.

De Europese christendemocraten spelen een gevaarlijk spel door de sleutels van de democratie zomaar over te dragen aan extreemrechts. Het gaat over partijen die het niet al te nauw nemen met de grondrechten en waarden waarop de Europese Unie is gebouwd. Waarvan sommigen zelfs openlijk racistisch en antisemitisch zijn. Maar bovendien hebben ze in heel wat gevallen sterke banden met Poetin en het Kremlin. Dat zij openlijk pleiten om de Europese samenwerking te verzwakken, moet ons allen grote zorgen baren.

Vandaag vormt de Europese sociaaldemocratie de enige dam tegen oprukkende populisten en autocraten ter rechterzijde.

Vandaag vormt de Europese sociaaldemocratie de enige dam tegen oprukkende populisten en autocraten ter rechterzijde. De goede resultaten die sociaaldemocratische partijen neerzetten in recente verkiezingen zijn daarom een lichtpunt. Maar de vraag blijft: quo vadis met het moedige midden? In 2024 wacht de Europese bevolking een heldere keuze: kiezen we voor Europese samenwerking of ondermijnen we ze? Dat wordt een afspraak met de geschiedenis die de sociaaldemocratie niet mag missen.

• column
• evp
• christendemocratie
• Europees Parlement