Kent u het stadje Allentown in het Amerikaanse Pennsylvania? Waarschijnlijk niet. Het is de thuisbasis van een groot Amazon verdeelcentrum, ideaal gelegen tussen New York en Philadelphia. Allentown vormt een onheilspellende voorbode van hoe onze werkcultuur er in de toekomst kan gaan uitzien. In de zomer van 2011 liepen de temperaturen in het magazijn op tot 45°C. Arbeiders vroegen om de deuren te openen voor verse lucht, maar Amazon weigerde stellig. Het management parkeerde simpelweg ambulances buiten om gedehydrateerde arbeiders op te lappen en weer aan het werk te zetten. Als arbeiders te vaak ziek werden – of 'te vaak' naar de zin van Amazon – werden ze gestraft of zelfs ontslagen. Voor Amazon staat immers de klant centraal, zelfs ten koste van haar eigen werknemers. Arbeiders die treuzelen met onbenulligheden als een hitteberoerte, doen volgens Amazon de klant onrecht aan.

Maar dat is al meer dan tien jaar geleden, nietwaar? Hittestress op het werk is echter een wederkerend probleem tijdens warme zomers. Allentown biedt ons niet zomaar een schandaalverhaal uit het verleden, maar ook een blik op de toekomst. In juli van dit jaar bijvoorbeeld was pakjesbedrijf UPS de schuldige. Een klant uit Arizona had een video online geplaatst van een pakjesleverancier die voor de deur neerviel onder de brandende zon. Dezelfde maand stierf Esteban Chavez Jr. uit Californië nog terwijl hij pakjes rondbracht voor UPS in Pasadena. Volgens de familie is Esteban Chavez gestorven aan een hitteberoerte.

Esteban Chavez Jr. uit Californië stierf terwijl hij pakjes rondbracht voor UPS. Volgens de familie is hij gestorven aan een hitteberoerte.

In België is het gelukkig niet zo erg gesteld als in de Verenigde Staten. Het fenomeen van werknemers die zich letterlijk doodwerken in verschroeiende hitte, heeft zich nog niet naar België verspreid. Maar met klimaatverandering worden hittegolven die nieuwe gemiddelde temperatuur. We bereiden ons dus maar beter voor op erger. Belgische werkgevers zijn momenteel wettelijk verplicht om bij overmatige warmte op de werkvloer goede ventilatie te garanderen, in verfrissende dranken te voorzien en beschermende kledij aan te bieden. In extreme gevallen moet de werkgever zelfs rusttijden inlassen om de werkdruk dragelijk te houden. Nu de zomers steeds heter worden door de klimaatopwarming hebben deze maatregelen enkel in belang toegenomen.

Toch zijn er ook in België zorgen voor de toekomst. Arbeidswetgeving beschermt immers vooral werknemers, terwijl werkgevers dat statuut steeds vaker omzeilen met juridische acrobatie. Bedrijven als PostNL en Borealis maken gebruik van een ingewikkeld kluwen van onderaannemers om arbeidsrechten en inspecties te ontwijken. Kleine bedrijfjes van minder dan 50 werknemers hoeven immers geen vakbondsafgevaardigden toe te staan. Bedrijven als Uber en Deliveroo houden dan weer voet bij stuk dat hun arbeiders helemaal geen werknemers zijn. In beide gevallen genieten arbeiders niet de rechten die hen toekomen.

Werkgevers maken er zich soms makkelijk van af door airconditioning te installeren en zo de temperatuur onder de wettelijke grens te houden.

Werkgevers maken er zich trouwens soms makkelijk van af door airconditioning te installeren en zo de temperatuur onder de wettelijke grens te houden. Als daarmee de hitte op de werkvloer onder controle blijft, kunnen we dit enkel maar toejuichen, maar op lange termijn volstaat dit niet. Het is immers geen kwestie meer van wanneer de klimaatopwarming zal komen, maar van hoe ermee om te gaan nu we de controle over het klimaat al verloren hebben. En één ding is zeker: overmatige hitte op het werk zal zich niet laten 'weg-airconditionen'. Integendeel, we transformeren onze werkplekken in kunstmatig gekoelde koelkasten terwijl we tegelijkertijd actief de aarde veranderen in een planetaire microgolfoven.

Bovendien zorgt de individuele aanpak van de arbeidswetgeving voor mogelijke willekeur. Elke werkgever meet de temperatuur op de werkvloer apart en beslist individueel hoe die daaraan tegemoetkomt. Werknemers zijn dus vaak afhankelijk van de goodwill van hun werkgever. Het beleid verschilt bijgevolg in elk bedrijf. Het ene bedrijf blijft de hele dag open maar deelt flesjes water uit aan het personeel, terwijl het andere bedrijf naast de deur vroegtijdig sluit wegens dezelfde temperatuur.

Vandaar zou ik graag een voorstel lanceren voor een nieuw arbeidsrecht: het recht op siësta. Met het recht op siësta bedoel ik dat, tijdens hittegolven, de overheid preventief de economie zou kunnen stilleggen, alsof het zondag is. Wanneer een hittegolf voorspeld wordt, schakelen we over op een zondagsregime. Winkels sluiten, kantoren gaan dicht en de fabrieken zwijgen. Bepaalde essentiële diensten blijven beschikbaar, maar de algemene economie draait op een lager tempo. Op goddeloos warme dagen blijf je immers beter thuis of zoek je verkoeling in de natuur.

Rechtse heethoofden zullen mij waarschijnlijk meteen beschuldigen van luiheid te prediken als een deugd. Waar gaat de wereld immers naartoe als we niet meer afzien op het werk? Gooi er nog een paar stereotypes over werkschuwe Zuid-Europeanen bij en je hebt meteen de ideale twitterstorm. En ik zal er niet om liegen, ik predik inderdaad strategische luiheid. Dolce far niente verdient een comeback. Misschien is luiheid verstandiger dan jezelf doodwerken onder onverdraaglijke temperaturen. Laat ons dus vooral het hoofd koel houden.

Het recht op siësta zou gelden voor de hele bevolking. Geen willekeur meer en geen juridische achterpoortjes via schimmige arbeidsstatuten.

Het voordeel van zo'n algemeen recht op siësta is dat het zowel voor de hele bevolking geldt – het is immers hittegolf voor iedereen – als duidelijk en makkelijk te controleren is. Geen willekeur meer en geen juridische achterpoortjes via schimmige arbeidsstatuten. Het recht op siësta verhindert ook dat de klimaatonvriendelijke airco het standaardantwoord wordt. Werknemers lopen veel minder risico op gezondheidsproblemen en de kwaliteit van hun werkomstandigheden neemt aanzienlijk toe. Werkgevers hoeven zelfs niet noodzakelijk verliezen te lijden. Hittestress heeft een negatieve impact op arbeidsproductiviteit, dus soms is het verstandiger om de verloren uren onder de warme middagzon gewoon op te geven.

De enige verliezer in dit verhaal is de consument. Ik geef toe dat een algemene vertraging van de economie tijdens hittepieken verminderde service voor consumenten inhoudt. Zij moeten, net als op zondag, aanvaarden dat bepaalde diensten niet beschikbaar zijn. Ze moeten langer wachten op hun pakjes van Amazon en UPS. Maar moet de consument eigenlijk altijd op zijn wenken bediend worden? Hoeveel zieke of gedehydrateerde werknemers is een tevreden consument waard? We weten wat het antwoord van Amazon op deze vraag is. Die zet de ambulances al gereed om verzwakte arbeiders op te vangen en opnieuw naar het front te sturen. Maar ik hoop dat de gemiddelde Belg tot hoger moreel inzicht in staat is. Allentown of siësta, aan u de keuze.

• column
• hitte
• arbeidsmarkt