Onze president, Cyril Ramaphosa, heeft met grote voortvarendheid en toewijding een begin gemaakt met de bestrijding van de wijdverbreide, systematische corruptie. Een commissie, nieuwe wetgeving, speciale eenheden die verdachten van corruptie moeten arresteren en vervolgen. Iedereen juicht. Zie je wel, een president die miljonair is, hóéft niet te stelen, denken we opgelucht.

Maar dan worden Zuid-Afrikanen op een dag met dit nieuws geconfronteerd: onze president heeft naar verluidt een bedrag van vier miljoen Amerikaanse dollars weggesluisd. Niet naar een Zwitserse bankrekening, niet naar een trustfonds van een ver familielid, niet in een blikken trommel in een kluis, maar in een … rustbank. Een rustbank?, roept iedereen verrast. Onze president, multimiljonair en kruisvaarder tegen corruptie, sluist geld weg in een rustbank op een wildfarm zoals een parelmoersmokkelaar, of een gokbeluste moeder die geld verstopt voor haar aan drugs verslaafde zoon?

De grappen waren niet van de lucht: om wat voor rustbank ging het? Een rustbank is toch ook een bank! Hoe kraakt een rustbank als je wegzakt tussen de dollarbiljetten? Een goede zakenman als de president weet wat risicospreiding is – hoe staat het met de andere banken bij hem thuis? Er verschijnen spotprenten van de president slapend op een rustbank terwijl het geld uit alle naden puilt; of liggend op de bank van de psychiater terwijl hij zijn tranen afveegt met dollarbiljetten.

En hoe komen we het nieuws te horen? De president verzuimde, twee jaar geleden al, om bij de politie aangifte te doen van de diefstal van dit geld. Dieven in het huis van een president die 24 uur per dag wordt bewaakt? Zo gaat het hier nu eenmaal, zegt iedereen, we worden overspoeld door dieven en inbrekers! Maar wat blijkt? Het gaat hier voor de verandering niet om de eigen kabinetsleden van de president die een greep in de staatskas hebben gedaan, maar om een huishoudster die het geld heeft ontvreemd! Ze ontdekte het geld, stal het samen met vrienden en ging ermee aan de haal.

Denk even na, beraadslagen wij onder elkaar, als huishoudster maak je een zitkamer schoon en je bent een van de weinigen die sterk genoeg is om een loodzware rustbank om te keren om eronder schoon te maken, en zie hoe je wordt beloond! Of begonnen de bankbiljetten onder het stofzuigen in het rond te dwarrelen? Je kunt een heel nieuw arbeidsethos in je huis scheppen als je geld verstopt op plekken die zelden worden schoongemaakt. Maar niettemin, wordt algemeen verzucht, we gaan nu over op de ontwikkeling van de stofferingssector in plaats van witwasoperaties!

Waar ter wereld zou dat geld vandaan komen? Waar kwam het vandaan? Waar was het voor bestemd? Is onze president zo gewend aan geld dat hij met geen woord rept over diefstal voor een bedrag van 211.000 euro? Dat hij de politie niet even belt, doet alsof zulke dingen de gewoonste zaak van de wereld zijn?

Hij kwam wel in het nieuws met een buffel die hij voor ruim 1 miljoen euro had gekocht. Hij houdt regelmatig vee- en wildveilingen op zijn farm, die hem contanten in het laatje brengen. Hij is lid van ettelijke raden en hij zou netto zo'n 450 miljoen dollar waard zijn. Als hij belasting zou willen ontduiken, dan kon hij gemakkelijk toegang krijgen tot een reeks van accountants en advocaten.

Zelfs de oude kameraden van de president zeggen het openlijk: pleng een traan voor het ANC, het kan zichzelf niet redden, laat staan het land.

Tot op heden weigert onze president om de media te woord te staan of te reppen over het voorval, want 'het politieonderzoek loopt nog'. Intussen komt het zijn persoon op spot en hoon te staan – zelfs zijn oude kameraden zeggen het openlijk: pleng een traan voor het ANC, het kan zichzelf niet redden, laat staan het land.

Nu wil het geval dat onze president beroemd is om het soort wild dat hij op zijn wildfarm Phala-Phala houdt: ankolé-watusirunderen met fabelachtige, majestueuze hoorns. Het ankolé-watusirund is een inheems Afrikaans ras dat al voorkwam op Egyptische hiërogliefen en maakt al 6.000 jaar onderdeel uit van verschillende stammen. De dieren migreerden met boeren langs de Nijl tot in Uganda, waar de Banyankolegroep, waar de naam aan ontleend is, naar verluidt de runderen van de koning zijn. Onze president, die als jongen in zijn achtertuin in Soweto duiven hield, kocht runderen in Oeganda en is nu een gerespecteerd veeteler.

En nu komt het absurde. Zijn kruistocht tegen corruptie is hem komen te staan op een groot aantal machtige vijanden, die – als ze niet meer kunnen stelen – zullen terugvallen in de enorme armoede waarin het gros van de Zuid-Afrikanen leeft. Een van de aanvallen op hem vindt onder meer zijn weerslag in provinciale verkiezingen van het ANC waarin twee Zulu-facties elkaar naar het leven staan: de ene is vóór de president en tégen corruptie en staat bekend als de Ankolégroep, de andere groep, die tégen hem is en openlijk vóór corruptie, noemt zich de Taliban. Waarachtig! Toen de Taliban de Ankolégroep versloeg, hieven ze hun vuisten in de lucht omdat ze het pleit hadden beslecht voor de Afrikanen… De Taliban Afrikaans? De Taliban, die als wrede fundamentalistisch-godsdienstige groep de handen van dieven afhakt?

Onze president wordt omringd door incompetente, corrupte en gewetenloze types.

Onze president wordt omringd door incompetente, corrupte en gewetenloze types. We horen hoe hij hen toespreekt over de diepe betekenis van de 'nationale democratische revolutie', dat de directe weg naar de overwinning voor de arbeidersklasse verloopt via 'socialisme en communisme'. We kijken elkaar aan. Maar ondertussen is hij wel bezig om de luchtvaartmaatschappij en de elektriciteitscentrales grotendeels te privatiseren, terwijl het bedrijfsleven bezig is om het werk van falende staatsbedrijven zoals de posterijen, het openbaar vervoer en de havens over te nemen. 'Het absurde,' zegt een econoom, 'is dat de regering bijna alles op grote schaal privatiseert zonder dat er een cent aan wordt verdiend, want alles wordt gewoon overgenomen door de privésector omdat de publieke sector is ingestort.'

En toch. Wil iemand Cyril Ramaphosa inruilen voor een van zijn ministers? Alsjeblieft niet, zeg! Inruilen voor een van de oppositieleiders? Goeie genade, nee! Vervangen door een andere leider uit Afrika! God behoede ons! En dan Boris Johnson, Donald Trump – kijk alleen maar naar hun kapsels! Joe Biden, die steeds meer lijkt op een gerecycled Tupperware bakje? Recep Tayyip Erdogan ertussenin als een venijnig stekelvarkentje? Vladimir Putin met zijn puttyhoofd?

Een diplomaat, een ambassadeur gestationeerd geweest in India, Nigeria en Turkije, heeft mij eens een belangrijk punt over corruptie uitgelegd: 'Er zijn twee soorten corruptie: bij de ene wordt het geld in het land zelf uitgegeven, bij de andere verlaat het het land.'

Het geld in de 'rustbank' is dus niet het land uit, denken we, en we strekken ons lekker uit op onze nieuwe gerespecteerde rustbanken…

*Pas uitgelekt nieuws: het ging maar om 600.000 dollar en het werd betaald voor een enkele buffel en het geld werd niet verstopt in een rustbank, maar in een kast. En zo gaan we van de ene naar de andere absurditeit.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2022: Zonnige groeten uit van Samenleving & Politiek.

• Zonnige groeten uit
• Zuid-Afrika