Op donderdag 11 november is het in het Leuvense Provinciehuis verzamelen geblazen voor de inmiddels vijftigste editie van de nationale Vrouwendag(complementair aan de internationale Vrouwendag op 8 maart). Zoals ieder jaar strijkt de Vrouwendag neer in een andere stad en gaat aan de slag met steeds een nieuwe lokale groep individuele vrijwilligers en organisaties. Met deze jaarlijkse bijeenkomsten maakte Furia (vroeger: Vrouwen Overleg Komitee VOK) steeds opnieuw ruimte om te spreken over, analyseren van en vertalen naar politieke strijd van de bekommernissen en noden van vrouwen. Ook het beleid werd geïnterpelleerd. Ieder jaar maakten politici die de vrouwenzaak genegen waren plichtsgetrouw hun opwacht om de verzuchtingen mee te nemen naar de politieke tafels. En ja, inderdaad, ook toen net zoals vandaag quasi enkel vrouwelijke mandatarissen, zoals Miet Smet, hadden er oor naar.

De allereerste editie in 1972, toen nog gezamenlijk voor beide landsdelen georganiseerd in Brussel, vond plaats in volle mei '68 sfeer, met Simone De Beauvoir (je wordt niet als vrouw geboren, je wordt tot vrouw gemaakt) als eregast. Voor de aanwezige bijna tienduizend deelneem.st.ers was het een memorabel moment dat de sluimerende verontwaardiging perfect capteerde en vertolkte naar een strijdbaar programma. Daarmee vormde de eerste Vrouwendag in Brussel het startschot van het tweede golf feminisme in België.

De agenda van die tweede golf was niet min. De focus lag immers niet alleen op het wegwerken van specifieke discriminaties en ongelijkheden, maar fundamentele verandering van de samenleving vormde het doel. Ze bogen zich over de 'sociale rolverdeling' tussen mannen en vrouwen en de kracht van stereotypen, ze wilden een vrije beleving van seksualiteit, andere gezins- en relatievormen, een andere invulling van moederschap, gelijke onderwijskansen, een herwaardering van onbetaald werk … Hun ideeën voor een nieuwe wereld waren radicaal maar niet dogmatisch: ze verkenden de mogelijkheden van een samenleving die zou bouwen op gelijkheid, solidariteit en vrijheid. Ze wilden een wereld zonder mannelijke dominantie, seksisme, sociale ongelijkheid of racisme, en met een economisch systeem waarin duurzaamheid en respect voor reproductieve arbeid centraal zouden staan.

Ook vandaag zijn jonge vrouwen op zoek naar kapstokken om hun persoonlijke verhalen aan op te hangen en inspireren zich door het bestaand feministisch denkwerk. Vrouwen Furia, als 'product' van die eerste vrouwendag (°1972), legde ook een hele weg af en ontvangt nu nieuwe generaties die nieuw accenten leggen en tegelijkertijd heel wat principes en methodes delen, zoals het centrale uitgangspunt: 'het persoonlijke is politiek'. Wanneer we met velen in onze individuele levens op dezelfde kwesties botsen, dan wijst dat op een onderliggend, maatschappelijk probleem. Op iets dat we alleen kunnen veranderen als we het op het niveau van de samenleving aanpakken. Vandaag wint die interesse in een collectieve visie weer terrein. De feministische methodiek om individuele ervaringen samen te leggen, te analyseren en naar het maatschappelijke niveau te tillen, heeft daarin zeker een plaats. Ze werkt verbindend en laat toe om scherpe analyses te maken die steeds wortelen in de concrete levens van heel diverse mensen.

De feministische ideeën voor een betere samenleving zijn nooit in een strakke blauwdruk gegoten maar steeds in evolutie.

Die voortdurende terugkoppeling behoedt het feminisme voor verstarring. De feministische ideeën voor een betere samenleving zijn nooit in een strakke blauwdruk gegoten maar steeds in evolutie. De beweging heeft de voorbije vijftig jaar voortdurend aan haar denkkader geschaafd, het verfijnd en bijgestuurd. Het putte daarbij zowel uit ideeën vanuit de basis als uit onderzoek in feminist & gender studies binnen de academische wereld. Het heeft hard gepleit voor een specifiek emancipatiebeleid en heeft die instanties vervolgens stelselmatig aangesproken met zijn eisen.

Solidariteit en luisterbereidheid zijn cruciale begrippen in het feminisme. Sisterhood is powerful, zolang dat zusterschap meerstemmig is. Binnen de feministische beweging bij ons hebben bijvoorbeeld lesbische vrouwen, vrouwen van kleur en transvrouwen hard moeten knokken om ruimte te krijgen voor hun perspectieven – en dat gevecht gaat nog steeds voort. De beweging leerde zo dat ongelijkheden (sekse, kleur, klasse, geaardheid, gezondheid, …) op een complexe manier op elkaar inhaken en elkaar versterken.

Lesbische vrouwen hebben al meermaals geprotesteerd tegen hun onzichtbaarheid op vrouwendagen.

Ook Furia maakte daarin een leerproces door. Lesbische vrouwen hebben bijvoorbeeld meermaals geprotesteerd tegen hun onzichtbaarheid op vrouwendagen. Die acties waren nodig om Furia gevoelig te maken voor hun specifieke strijd. Een betere wereld zullen we steeds opnieuw en samen moeten verbeelden. En daarbij moeten we oog hebben voor de deels onzichtbare normen die leiden tot ongelijkheid tussen vrouwen. Die oefening is wezenlijk onderdeel van het feminisme dat Furia voorstaat en ze onderbouwt in het debat over de hoofddoek ons pleidooi voor keuzevrijheid.

Dat is waar intersectioneel feminisme voor staat: het besef dat witte en zwarte vrouwen, lesbische of heterovrouwen, cis- en transvrouwen, vrouwen met of zonder beperking, uit de economische elite of uit de arbeidersklasse, met een verschillende levensbeschouwelijke overtuiging … niet dezelfde onderdrukking ervaren en dus niet identiek dezelfde strijd voeren, maar wel solidair kunnen zijn. Audre Lorde verwoordde dat prachtig met de oproep om elkaar te ontmoeten op de raaklijnen van elkaars strijd.

Een uitgebreidere analyse van vijftig jaar feministische strijd in de schoot van Furia/VOK vindt u op furiavzw.be.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 9 (november), pagina 40 tot 41

• feminisme
• 50 jaar