Het voorbije jaar mocht ik u verblijden met enkele columns over het OCMW en het lokaal sociaal beleid. De rode draad doorheen die columns is een pleidooi voor meer aandacht voor dat OCMW. Aandacht voor hun maatschappelijk werkers, voor hun middelen en vooral voor hun doelgroep.

Sta mij toe om deze spreekbuis nog een keer te gebruiken om u – de alerte burger, de geëngageerde politicus of de wakkere professional – waakzaam te houden voor de impact van enkele ingrijpende veranderingen binnen de lokale besturen op het armoedebeleid: de integratie van het OCMW in de gemeentebesturen, de gemeentefusies en de afschaffing van de opkomstplicht.

INTEGRATIE OCMW IN DE GEMEENTEBESTUREN

Het decreet Lokaal Bestuur uit 2018 heeft er toe geleid dat de gemeenten en OCMW's voortaan worden aangestuurd door dezelfde wetgevende en uitvoerende assemblees. Ze hebben geen aparte secretaris meer, maar worden beiden aangestuurd door één algemeen directeur. Het OCMW is, met andere woorden, politiek en ambtelijk geïntegreerd in de gemeentebesturen. Het sociaal beleid behoort niet louter meer het OCMW toe, maar moet als rode draad doorheen de verschillende beleidsdomeinen lopen. Dit alles moet uitmonden in een meer bestuurskrachtig en kwalitatief lokaal sociaal beleid.

Criticasters hadden voorafgaand gewaarschuwd dat sociale afbraak het resultaat zou zijn van deze ingreep. Immers, voor de integratie was het OCMW veel meer gevrijwaard van politieke – eventuele asociale – keuzes en dat is nu niet langer het geval. Of anders gesteld: het is niet onwaarschijnlijk dat de budgetten voor de uitvoering van het sociaal beleid nu veel meer concurreren met bijvoorbeeld die van openbare werken.

Vandaag – drie jaar na de integratie van het OCMW in de gemeentebesturen – kunnen we nog niet echt pretenderen dat er sprake is van die gevreesde sociale afbraak. Maar ook het omgekeerde kan niet worden gezegd: de kwaliteit van het sociaal beleid en de bestuurskracht van de lokale besturen is niet dermate toegenomen. Wat brengt de toekomst? Niemand kan dat voorspellen, maar de OCMW's lijken alvast weinig positieve vooruitzichten te koesteren.

GEMEENTEFUSIES

Vele steden en gemeenten zijn voor of achter de schermen hard aan het werken aan een gemeentefusie. Op vlak van sociale zaken moet er bij een fusie grondig worden nagedacht over de vraag of de nieuw samengestelde gemeente eigen woon- en zorgcentra wil beheren, of ze een decentraliseerde sociale dienst in verschillende deelgemeenten wil, waar men nieuwe sociale woningen wil realiseren, enzovoort.

In een ideale wereld wordt er grondig onderzocht welke mogelijkheden een fusie schept in het realiseren van een krachtig lokaal beleid.

Laat mij een warme oproep doen: schenk ruime aandacht aan de vraag hoe het profiel van uw kwetsbare burgers er zou uitzien in de nieuwe gemeente en op welke behoeften de gemeentelijke dienstverlening dus een antwoord moet voorzien. Welke fundamentele keuzes inzake armoedebestrijding en ouderenzorg willen we maken? Een fusie biedt een opportuniteit om daar een doordacht en gedragen standpunt in in te nemen. En dat mag gerust al bij de zoektocht naar een geschikte fusiepartner. Immers, in een ideale wereld wordt zo een fusie niet voorbereid op basis van de vraag hoe de politieke families of mandatarissen zichzelf kunnen veilig stellen, maar wordt er grondig onderzocht welke mogelijkheden een fusie schept in het realiseren van een krachtig lokaal beleid.

AFSCHAFFING OPKOMSTPLICHT

Zeer binnenkort valt er de lokale besturen een nieuwe ingrijpende verandering te beurt. Over de afschaffing van de opkomstplicht is al heel wat journalistieke en academische inkt gevloeid. Wat betreft de inkrimping van het kiezerskorps kunnen we alvast voorspellen dat werklozen, ouderen en arbeiders diegenen zijn die veel meer aan de zijlijn zullen blijven staan. Politieke partijen en kandidaten zullen de kiezer bovendien moeten verleiden tot het geven van zo veel mogelijk voorkeursstemmen. Armoedebestrijding en ouderenzorg zijn in dat kader wellicht niet de meest populaire thema's.

Armoedebestrijding en ouderenzorg zijn wellicht niet de meest populaire thema's om de kiezer te verleiden.

Kortom: welke impact zal de afschaffing van de opkomstplicht hebben op de kwetsbare burger? En bij uitbreiding: welke gevolgen zullen al deze verstrekkende ingrepen in de lokale besturen op hen hebben? De tijd zal het uitwijzen, maar laat ons intussen uiterst waakzaam zijn.

• column
• OCMW
• lokaal bestuur