Liberté, Égalité, Fraternité. Boven de ingang van iedere school in Frankrijk prijkt deze heilige Drievuldigheid van de Franse Revolutie. Ik vind dat schoon. Al van jongs af wordt de Verlichting er ingeprent. Maar of het nog binnenkomt? Ik durf eraan twijfelen. De laatste maanden is het hier al 'liberté' dat de klok slaat. Mensen komen op straat om hun heilige 'liberté' op te eisen tegen de quasi verplichting om zich tegen het coronavirus te laten vaccineren. Tja, vraag ik me dan af, en waar blijft dan jullie 'fraternité'?

Het activisme van de 20e eeuw is nog heel levendig in Frankrijk. Voor het minste en tegen het geringste bestormen de Fransen de straat om er hun tegenzin te tonen. Tegen dit. Tegen dat. Ik vind daar niets mis mee. Ik heb ook vaak genoeg tegen van alles en nog wat betoogd. Maar ondertussen ben ik toch wat geëvolueerd in de richting van het activisme van de 21e eeuw, waar mensen samen iets proberen te realiseren.

Maar goed, in Frankrijk wordt dus heel hard tegen de zogenaamde vaccinplicht en pasjessamenleving van Macron betoogd. Het heeft zelfs een vreemde alliantie tussen extreemrechts en extreemlinks tot stand gebracht. Uiteraard zijn de ordetroepen massaal aanwezig en blijven rellen dus niet uit. Dat levert dan weer goede beelden op voor televisie en op het einde weet eigenlijk niemand nog waar het over gaat. Hun heilige 'liberté' is in gevaar. Maar vergeten ze dan niet hun 'fraternité'? Of geldt die hier niet?

Een vriend van mij schreef het eens luid en duidelijk: je vrijheid gaat maar zover tot ze de vrijheid van een ander bedreigt, zeker als het over zijn of haar gezondheid gaat en de dood kan veroorzaken. Is dat geen ultieme aanslag op je vrijheid? Zonder 'fraternité' is je 'liberté' geen cent waard.

Zonder 'fraternité' is je 'liberté' geen cent waard.

MARSEILLE FRATERNELLE

Afgelopen lente werd ik in het Fort Saint-Nicolas uitgenodigd om deel te nemen aan 'Marseille Fraternelle', een initiatief van Tarik Ghezali en Nathalie Gatellier-Vignalou, twee kameraden, of beter broeder en zuster, waarmee we meer 'wij' proberen te creëren in Marseille, een stad met een lange traditie in solidariteit en sociale strijd, maar ook met een gigantische kloof tussen verschillende bevolkingsgroepen. Tarik is de oprichter van 'La Fabrique du Nous'. Nathalie leidt 'Impact Jeunes', die kwetsbare jongeren uit hun uitzichtloosheid wil bevrijden.

We zijn met 30 organisaties die samen willen bouwen aan 'Marseille Fraternelle', een stad waar we samen wonen, samen werken en samen zijn. We willen een band creëren. Een band van vriendschap, van vertrouwen, van boven zichzelf uitstijgen om zo van Marseille 'de hoofdstad van het samenleven' te maken. Het gaat om goed te doen, door samen te doen ('fair du bien en faissant du lien'). 'Fraternité' dus.

WETOPIA

Het spookt nu al jaren door mijn hoofd: hoe creëren we Wetopia? Hoe kunnen we door samen stad te maken een betere stad maken? Hoe kunnen we individuele of corporatistische belangen overstijgen en er gemeenschappelijke of collectieve belangen van maken?

Voor mij is het steeds duidelijker: het is samen of het is niet. Als we telkens onze eigen individuele of corporatistische belangen vooropstellen, zullen we steeds opnieuw botsen met de individuele, corporatistische belangen van anderen. Dan blijven we schipperen en proberen we iedereen een beetje tevreden te houden, tot niemand meer tevreden is. Dit is misschien ook wel het ultieme deficit van onze democratie. Daarom is er meer 'wij' nodig. Of het nu gaat om de kleine dingen in onze straat of in onze wijk, maar ook om de grote uitdagingen zoals klimaat, migratie of ongelijkheid. Het zal samen zijn of het zal niet zijn. Het zal samen lukken of het zal niet lukken.

Het spookt nu al jaren door mijn hoofd: hoe kunnen we individuele of corporatistische belangen overstijgen en er gemeenschappelijke of collectieve belangen van maken?

Ik weet ook wel dat dit allemaal goed klinkt, maar hoe zet je dat nu om in concrete acties, plannen en strategieën? Alweer, heel simpel, door het samen te doen en door er processen op te zetten. Door ervaringen te delen en te kijken waar in de wereld het allemaal al gebeurt. Dat is ook de kracht van een initiatief zoals Marseille Fraternelle, waar verschillende mensen en organisaties hun kennis, ervaring en kunde delen om meer 'wij' te creëren. In Wetopia experimenteren we met nieuwe vormen van samenwerken en democratie, met het opzetten van nieuwe allianties tussen groepen die elkaar anders nooit ontmoeten. Tussen ondernemers en activisten, tussen burgers en politici, tussen kunstenaars en ambtenaren.

Zijn dit druppels op een hete plaat? Ja, maar hoe meer druppels er op die hete plaat vallen, hoe sneller ze zal afkoelen. En reken maar dat ik overal in de wereld zie dat de Wetopia druppels stilaan uitgroeien tot een heftige plensbui.

En wat dan met onze 'liberté', zul je vragen? Die zal een pak groter worden dankzij onze 'fraternité'. Want wat schiet je op met jouw 'liberté' op een klein eilandje in een eindeloze zee? Het is maar als die eilandjes van vrije mensen elkaar ontmoeten en samensmelten dat ze een kracht ontketenen die de wereld kan veranderen. Het is precies zoals de Franse revolutionairen het zagen in 1789: Liberté, Égalité, Fraternité. En nu de Fransen daar nog opnieuw van overtuigen.

• column
• Corona
• vaccin
• vrijheid