Het afgelopen jaar ontrolde Israël een razendsnelle vaccinatiecampagne voor zijn burgers. De internationale pers smulde van het mirakel en kroonde de staat tot 'Wereldkampioen Vaccineren'. Terwijl in Israël het openbare leven weer is opgestart, heeft het virus echter vrij spel in de Palestijnse gebieden. De laatste weken haalde de regio het nieuws door het dodelijke en volgens velen disproportionele Israëlische geweld op de Palestijnse bevolking in de nasleep van de protesten tegen de uithuiszettingen in Oost-Jerusalem, een drama dat zich afspeelt tegen een achtergrond van 's werelds grootste vaccinatieongelijkheid.

Het contrast tussen de twee staten is enorm. Volgens de recentste beschikbare cijfers (25 april) kreeg 62% van de Israëliërs minstens een eerste dosis van het Covid-19 vaccin. Bij de Palestijnen bedraagt dat cijfer amper 3,5%. Als Palestijn heb je dus zo'n 18 maal minder kans op een vaccin dan als Israëlisch staatsburger. De Palestijnse Autoriteit ontving eind februari pas de eerste grote levering van 35.000 Moderna en Sputnik vaccins. Het zorgpersoneel trekt aan de alarmbel. Ze kunnen de grote toevloed van coronapatiënten in de ziekenhuizen niet aan. Verschillende ziekenhuizen in de Westelijke Jordaanoever geven aan dat ze kankerpatiënten uit de Gazastrook met dringende zorgnoden moeten weren. Daarnaast verloopt de Palestijnse vaccinatiecampagne niet vlekkeloos. De Palestijnse autoriteit kreeg de kritiek dat ze eigen leden en bondgenoten voorrang zou geven op het vaccin, in plaats van de chronisch zieken en het zorgpersoneel.

Eén van de slachtoffers van de gebrekkige vaccinatiestrategie is Ahmeds jongere broer Moath Arafat. Door zijn astma en COPD is hij een risicopatiënt. Ahmed werkt en woont in de Verenigde Staten, samen met zijn moeder, maar de rest van het gezin leeft in Palestina. Ahmed: 'Mijn broer is taxibestuurder. Hij heeft veel risicocontacten. Mijn moeder en ik zeggen dat hij thuis moet blijven, maar mijn vader en ooms verplichten hem om te werken. Ze rekenen op zijn inkomsten. In Palestina bestaat er geen vangnet voor tijdelijk werklozen.' Ahmed gaat verder: 'De samenleving gaat heel slecht om met de pandemie. Corona wordt gezien als aeeb, iets om je voor te schamen, net als kanker. Veel mensen in mijn dorp geloven in de samenzweringstheorieën over het virus die de ronde doen. Daarnaast is het ook heel moeilijk om een vaccin te verkrijgen zonder connecties binnen de cirkel van de Palestijnse autoriteit.'

Maar wiens verantwoordelijkheid is de vaccinatie in Palestina eigenlijk? Volgens de Mensenrechtenraad van de VN is het Israëls verantwoordelijkheid om de Palestijnen in de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever toegang te verschaffen tot Covid-19 vaccins, aangezien Israël wordt beschouwd als de bezettende macht. 'De differentiële toegang is moreel en juridisch onaanvaardbaar volgens het internationale recht dat is vastgelegd in de Verdragen van Genève inzake de regulering van bezette gebieden,' zo liet het VN-orgaan weten in een officiële verklaring. Israëls minister van Gezondheid, Yuli Edelstein, schudde die beschuldiging meteen van zich af. 'We kunnen ook naar de zogenoemde Oslo-akkoorden kijken, die luid en duidelijk stellen dat de Palestijnen moeten instaan voor hun eigen gezondheid. Daarop duidde de Palestijnse autoriteit op een ander deel van datzelfde akkoord, waarin staat dat Israël en het Palestijnse deel informatie moeten uitwisselen over epidemische en besmettelijke ziektes, samenwerken om ze te bestrijden en methodes ontwikkelen voor de uitwisseling van medische dossiers en documenten. Volgens VN-experten, echter, heeft het Internationaal Recht voorrang op de Oslo-akkoorden. Volgens hen heeft Israël dus de plicht om de gezondheid van de burgers te garanderen in de bezette Palestijnse gebieden.

Uiteindelijk lukte het Ahmeds familie niet om Moath tijdig te laten vaccineren. Een week na het eerste interview laat Ahmed weten dat zijn broer positief is getest op Covid-19. Wanneer hij belt via WhatsApp heeft hij tranen in de ogen. 'Ik ben nu op weg met de auto naar mijn moeder,' zegt hij. 'Ik weet niet hoe ik haar het nieuws moet brengen.' Het verhaal van Moath is veelzeggend voor de situatie van de Palestijnen te midden de mondiale gezondheidscrisis. Door een gebrek aan effectief leiderschap ontbeert de Palestijnse bevolking de basisrechten zoals gestipuleerd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, waar ook Israël ondertekenaar van is. De Palestijnse autoriteit en de staat Israël pingpongen de verantwoordelijkheid voor de gezondheid van de Palestijnen heen en weer, een spel dat vele levens kan kosten. Op 10 april tekende de internationale site 'Our World in Data' een zevendaags gemiddelde van 22 doden per dag op in de Palestijnse gebieden, op een bevolking van 4,7 miljoen. 'Het aantal positieve gevallen zit op het hoogste niveau sinds het begin van de pandemie,' trok Dr. Pablo Nahuel Sanchez, arts op de Intensieve Zorgafdeling van het Dura ziekenhuis in Hebron aan de alarmbel.

Verder roept de situatie in Palestina vragen op bij de oneerlijke verdeling van vaccins op internationaal niveau. Het is duidelijk dat de impact van het virus niet voor alle landen gelijk is. In een toespraak klaagde directeur van de WHO, Tedros Ghebreyesus, het onrecht aan dat jonge, gezonde mensen in rijkere landen eerder vaccins krijgen dan kwetsbare mensen in armere landen. Nergens is dat verschil zo duidelijk als tussen Israël en Palestina. 'Ik moet rechtuit zijn,' sprak de directeur. 'De wereld staat aan de vooravond van een catastrofale morele mislukking. En de prijs van deze mislukking zal worden betaald met de levens in de armste landen van de wereld.' Toch zijn niet alleen de armere landen zelf de dupe van deze ongelijke verdeling van het vaccin, want die zal volgens de WHO uiteindelijk leiden tot een verlenging van de pandemie, de beperkingen die nodig zijn om het in te dammen, en het menselijke en economische lijden.

---

Lees dit stuk ook in beeldverhaal, met illustraties van Betül Sefika:

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 6 (juni), pagina 36 tot 37

• Corona
• vaccinatie
• Israël
• Palestina