Het is eenvoudig te organiseren: je nodigt enkele mensen uit die zin hebben om naar elkaar te luisteren en met elkaar in gesprek te gaan, je zoekt een gezellige en coronaveilige ruimte, je reserveert voldoende tijd en je opent het gesprek met een warm welkom en de vraag: 'Is er iets dat jij in je leven wil veranderen'? Voor je het goed en wel beseft, zit je enkele uren verder en heb je een half notitieboekje volgekrabbeld met beschouwingen en rake gedachten over een ander leven, een beter leven.

Sinds kort gebruik ik het woord 'verbeeldingsatelier' om dit soort geestesarbeid te omschrijven. Wanneer mensen kiezen om niet enkel vast te blijven hangen aan de soms weerbarstige en harde actualiteit en realiteit dus, maar vooruit durven denken dan zie en hoor je gedachten en ideeën opborrelen van hoe ons leven er kan uitzien. Vooruit durven denken en dromen, bekrachtigt het geloof in de maakbaarheid van onze samenleving.

In Victoria Deluxe organiseren we regelmatig zulke verbeeldingsateliers met jongeren. In het luisteren naar hun getuigenissen en gedachten is er één thema dat telkens weer opduikt: het verlangen om niet alleen maar een IK, een individu te moeten zijn. Een IK dat moet uitblinken en excelleren. Het is opmerkelijk hoe raak en scherp jongeren de toegenomen externe druk benoemen die ze in hun ontluikende levens ervaren. 'Er wordt al vanaf de kleuterklas veel van ons verwacht en met elk jaar dat we ouder worden, nemen die verwachtingen toe', zegt één van de jongeren. 'We moeten goede resultaten behalen op school, we moeten het beter doen en hebben dan onze ouders, we moeten er goed uit te zien en als we niet content zijn met onszelf gebruiken we Photoshop vooraleer we ons te kijk en te koop zetten op Instagram of Facebook', reageert een andere jongere.

De grootste druk die de jongeren ervaren, benoemen ze als de dikwijls heel uitgesproken en grote verwachtingen van ouders, de vele eisen binnen het onderwijs en de stress die onze beeldcultuur veroorzaakt: de reclames die alleen maar mooie, frisse en geluk uitstralende mensen in beeld brengen, de vele TV-formats die gebaseerd zijn op winnen en anderen uitschakelen, en de zelfdruk die sociale media veroorzaken. Het is een vaststelling die keer op keer opduikt in de gesprekken: wie zich minder goed in zijn of haar vel voelt, sluit zich sneller en vaker af van de buitenwereld en de schermpjes waar mensen alleen maar hun goede nieuws lijken te posten. 'Ik ben dit zo beu', staat er meer dan één keer in mijn notitieblokje gekrabbeld, 'om er mooi, happy, of mega chill uit te zien'.

Plots komen de woorden en zinnen als een bergrivier uit hun hoofden gedenderd. 'Ik zou het veel wijzer vinden als ik deel kan uitmaken van een zorgende gemeenschap en mij minder als een IK moet bewijzen'. Naast deze zin staan er acht kruisjes die de instemming van de andere jongeren bekrachtigt. 'Later wil ik mijn collega's niet beconcurreren of overtroeven, ik wil mij niet de ganse tijd lopen te bewijzen'. Het klinkt als een symfonie vol variaties rond hetzelfde thema: minder IK wil, IK moet, IK kan.

Het klinkt als een symfonie vol variaties rond hetzelfde thema: minder IK wil, IK moet, IK kan.

Aansluitend op de getuigenissen die dicht aansluiten bij de concrete levens van de jongeren, leggen de jongeren ook een link naar de grote maatschappelijke uitdagingen. 'Onze politici zouden het zichzelf niet alleen makkelijker maar ook veel eerlijker kunnen maken door een beetje minder aandacht aan hun persoon te besteden', hoor ik verschillende jongeren echoën. Wanneer we dieper doorvragen wat ze hiermee bedoelen, ontluikt zich voor onze ogen een nieuw politiek landschap: 'De uitdagingen zijn zo immens en ook zo complex dat niemand dit vanuit zijn of haar persoon kan oplossen. Wie aan politiek wil doen en dus verantwoordelijkheid wil opnemen, moet zich laten omringen door mensen met kennis van zaken. Niet enkel door professoren of ingenieurs, maar ook door mensen die over andere vormen van kennis beschikken waar we als samenleving uit kunnen leren. En weet je, als er dan gedebatteerd moet worden, wel kies dan om twee of drie mensen uit jouw ploeg inhoudelijk te laten reageren op de vragen. Maar journalisten moeten dan wel leren om inhoudelijke vragen te stellen'. Naast deze laatste quote staat er 'luid gelach' genoteerd. 'De kennis die nodig is om onze wereld rechtvaardiger te maken en onze planeet te redden, kan onmogelijk uit één persoon komen. Je hebt een ploeg goed samenwerkende mensen nodig. Zou het leven niet wat meer uit ploegsport kunnen bestaan?', staat er in fluo omcirkeld.

Jongeren willen af van te sterk persoonsgebonden verwachtingen.

De jongeren benadrukken dat ze af willen van te sterk persoonsgebonden verwachtingen. Ze verlangen naar een sterkere nadruk op de kracht en geborgenheid van een goed op elkaar inspelende groep, een gemeenschap. Ze minimaliseren niet het belang van persoonlijke creativiteit, maar ze kiezen duidelijk voor een andere benadering en andere verbanden. 'Ga voor een sterke en solidaire ploeg', suggereren ze ons. 'Leg wat minder focus op het individu, op de persoonlijke talenten en mérites want de wereld van morgen verlangt naar acties en veranderingen die we liefst samen realiseren'. Een warm pleidooi voor teamwork, waarvan akte!

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 5 (mei), pagina 40 tot 41

• jongeren
• gemeenschap
• individualisme