Uit de naoorlogse assen zagen we de welvaartsstaat oprijzen. Vandaag is de uitdaging minstens even groot, beweert Tom Meeuws in dit nummer. Uit de corona-assen zullen progressieven moeten voorop lopen in de uitbouw van de splinternieuwe klimaatstaat en een eigen type van beleid ontwikkelen waarbij de vervuiler ondubbelzinnig betaalt en de opbrengsten gericht terugvloeien naar wie het echt nodig heeft. Sociaal en ecologisch beleid moet systematisch met elkaar worden verbonden en milieufiscaliteit gelinkt aan een nieuw type van welvaartsverdeling. Alle andere klimaatmaatregelen, aldus de Vooruit-schepen in Antwerpen, zijn gemorrel in de marge. Om die gigantische taak te volbrengen, gezien ook de politieke weerstand ertegen van rechts-conservatieven, zal de ecologische en arbeidersbeweging elkaar moeten vinden. Helaas staan de relaties vandaag erg gespannen.

'Nog nooit meegemaakt' noemde de ervaren Terzake-anker Kathleen Cools het bits debat van 9 februari over het recht op kinderen tussen Conner Rousseau en Meyrem Almaci. Achteraf was er spijt over hoe het debat gelopen was, maar het kwaad was geschied en de slechte relaties op links pijnlijk blootgelegd. Het is een publiek geheim dat Conner Rousseau in eerste instantie de voorkeur gaf aan een federale coalitie met N-VA. In de regering-De Croo is nauwelijks sprake van een linkse motor die samenwerkt. Ook vanuit de vakbeweging sijpelt onvrede door. Over Conner Rousseau die de staking van 29 maart 'geen goed signaal' vond, en over groene ministers die vooral met de eigen dossiers bezig zijn en in de Kern zwegen als de loonnorm ter sprake kwam.

Er zou zelfs een 'rolverdeling' denkbaar zijn waardoor het linkse blok beter zou kunnen scoren.

Het lijkt wel 1999 all over again, toen SP en Agalev in Verhofstadt I de laatste keer samen in een regering zaten. Ze lonkten naar elkaars kiezers en de toen vrijgekomen ACW-kiezers. Vandaag woedt opnieuw de strijd om de grootste te zijn op links. Nochtans zijn Vooruit en Groen op electoraal vlak niet elkaars concurrenten. Meer zelfs, er zou zelfs een 'rolverdeling' denkbaar zijn waardoor het linkse blok beter zou kunnen scoren. Groen richt zich via de 'green-alternative-libertarian' breuklijn op de progressieve, stedelijke middenklasse. Vooruit richt zich via de economische breuklijn vooral op zij die sociaal-economisch belang hebben bij een sterke overheid (precairen en ambtenaren). Groen kan zo kiezers aantrekken die progressief maar niet per se sociaal-economisch links zijn (zoals progressieve Open VLD-kiezers), terwijl Vooruit zich kan richten op sociaal-economisch linkse kiezers die niet per se cultureel progressief zijn (de klassieke achterban). Dit zou het linkse blok kunnen versterken. Af en toe de verschillen tussen de twee partijen in de verf zetten – zoals Conner Rousseau doet met zijn 'volkser' socialisme – moet daarbij absoluut kunnen. Een slechte vorm van conflict is waarbij het enkel gaat om het leiderschap op links en er met gif op elkaar wordt geschoten. Het zal meer mensen wegjagen dan aantrekken.

Daarom dit pleidooi voor wederzijds begrip. Groenen beseffen best welk voornamelijk ouder en kort geschoold electoraat Vooruit heeft. Het is een legitieme strategie van Conner Rousseau om kort geschoolden terug naar Vooruit te proberen krijgen met een discours dat meer aandacht heeft voor identiteit. Net zoals zijn poging dat is om aantrekkelijker te zijn bij jongeren. In Nederland haalde PvdA in de voorbije verkiezingen bij de leeftijdsgroep 18-24 jaar een schamele 4 zetels; in Vlaanderen is de situatie voor Vooruit bij jongeren niet veel beter. Socialisten, op hun beurt, beseffen best dat de klimaatnoodtoestand noopt tot versnellen. Groen kan, ook gezien haar electoraat, voorop lopen in kwesties zoals circulatieplannen en Lage Emissiezones. Waarom dat niet meer erkennen? Dat deed onlangs zelfs voormalig N-VA-woordvoerder, Bram Bombeek, die in een opiniestuk toegaf meer tevreden te zijn over zijn groene schepenen in Gent (voor wie hij niet had gestemd) dan over zijn geelzwarte ministers in de Vlaamse regering (voor wie hij wel had gestemd).

De realiteit is vooralsnog minder rooskleurig. In de peilingen zit het linkse blok muurvast. De lancering van Vooruit was geen onverdeeld succes. Bij veel progressieven is wrevel over de wollige beginselverklaring, over de standpunten rond het sociaal overleg waarmee vooral VOKA tevreden is en over de ballonnetjes die worden opgelaten zoals die over het overhevelen van middelen van de kinderbijslag – één van de paradepaardjes van onze sociale zekerheid – naar dienstverlening zoals gratis onderwijs, gezonde maaltijden op school en kwaliteitsvolle kinderopvang. Vooruit moet stilaan opletten dat de wrevel bij mogelijke partners geen probleem wordt voor de geplande verbredingsoperatie. Groen van haar kant zou zich, zoals gezegd, meer mogen uitspreken over sociale kwesties; de stilte over de loonnorm in de aanloop naar de staking was pijnlijk. Ook blijft de marktwerking stevig aanwezig in haar klimaatdiscours en spreekt ze nauwelijks over de rol van de overheid in de transitie. Nochtans zal een groen-blauwe koers de bezorgdheden van de gele hesjes niet wegnemen. Een Vlaams D66-verhaal – beetje links, beetje ecologisch – zal het klimaat niet redden en de ongelijkheid niet terugdringen.

Als de ecologische en arbeidersbeweging elkaar vinden, valt er een wereld te winnen voor links.

Want precies dat is de gigantische uitdaging waar we voor staan: een transitiebeleid uitdenken waar ook mensen in armoede wel bij varen. Vooruit en Groen zijn hier bondgenoten. Ze slaan best de handen in elkaar. Er zijn vele redenen te bedenken om het niet te doen – strategisch, organisatorisch, menselijk zelfs – maar als de ecologische en arbeidersbeweging elkaar vinden, valt er een wereld te winnen voor links.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 4 (april), pagina 2 tot 4

• groen
• Vooruit
• edito