Brexit is done. Een glorieus moment voor Boris Johnson, ook al heeft het akkoord niets van doen met de beloftes die werden gemaakt in de campagne voor het referendum. Tenzij Covid roet in het eten gooit, zit Johnson de volgende jaren comfortabel in Downing Street 10. Van de nieuwe Labour-leider, Keir Starmer, hoeft hij voorlopig niet veel te vrezen. Labour is in volle wederopbouw nadat Brexit de partij vernielde, en zoekt naar een nieuw verhaal. Eigenlijk werd Boris Johnson de voorbije periode enkel écht in verlegenheid gebracht door Manchester United-aanvaller Marcus Rashford. Met zijn campagne om gratis schoolmaaltijden te blijven voorzien tijdens de herfst- en kerstvakantie dwong hij de Conservatieve regering eigenhandig tot handelen. Bijna 1 miljoen hongerige Britse kinderen werden hiermee gevoed. Labour kon niet anders dan de 23-jarige voetballer schoorvoetend volgen in zijn strijd tegen kinderarmoede.

Brexit killed Labour, zoveel is duidelijk. De verkiezingen van 2019 verliepen desastreus voor de partij. Jeremy Corbyn maakte een soep van de campagne. Zijn verhaal was te ingewikkeld: 'Als Labour aan de macht komt, zal het een andere deal onderhandelen waarover dan een nieuw referendum komt'. Dan was de boodschap van Boris Johnson aantrekkelijker: 'I will get Brexit done'. Brexit was altijd al een netelige kwestie voor Labour. In het referendum van 2016 stemden de meeste kiezers in de noordelijke Labour-districten voor Leave. Maar ook de partij zelf was verdeeld en de leider weifelde. Jeremy Corbyn was nooit een Remainer, want afkomstig van de oude, linkse oppositie tegen de Britse toetreding tot de EU. In zijn jaren als partijvoorzitter voerde hij met slepende voeten campagne voor Remain. Uiteindelijk verloor Labour in 2019 meer Remain-kiezers aan kleinere Remain-partijen (zoals de Liberale Democraten, Groenen, Welsche en Schotse Nationalisten) dan Leave-kiezers aan de Conservatieven. Daarmee haalde de partij haar slechtste resultaat sinds 1935. Het was de vierde opeenvolgende verkiezingsnederlaag, net zoals dat het geval was van 1979 tot 1992. Exit Jeremy Corbyn.

Zowel Starmer zelf als de nieuwe Labour-schaduwministers komen maar moeilijk uit de verf.

Keir Starmer erfde in april 2020 een partij die in de touwen hing. De heropbouw verloopt moeizaam. Zowel Starmer zelf als de nieuwe Labour-schaduwministers komen maar moeilijk uit de verf, al helpen de omstandigheden in tijden van Covid niet. Corbynista's zoals Rebecca Long-Bailey, oorspronkelijk nog opgenomen in Starmers schaduwkabinet, werden opzij geschoven. En in oktober werd Jeremy Corbyn zelfs tijdelijk geschorst door Labour na een rapport over zijn aanpak van het antisemitisme in de partij. Karmer wilde een duidelijke streep trekken onder het voorzitterschap van Jeremy Corbyn, maar dit was toch een erg zware sanctie van de anders zo voorzichtige Starmer. Het triggerde een ware Koude Oorlog binnen Labour tussen de nieuwe partijtop en de aan de kant geschoven Corbynista's. Het water is diep. Voorlopig is er geen sprake van toenadering, ook al omdat er door Covid geen fysieke bijeenkomsten kunnen doorgaan. Via Zoom geen verzoening. De partijdynamiek die was ontstaan onder Corbyn is ondertussen stilgevallen. Labour verloor het voorbije half jaar meer dan 50.000 leden, zo'n 10% van het ledentotaal. Anderzijds haalt Keir Starmer in sommige peilingen wel tot 10 procentpunt meer dan Boris Johnson op de vraag 'wie zou de beste premier zijn?'.

De ideologische koers van Keir Starmer is vooralsnog niet duidelijk. Het politieke debat wordt beheerst door Covid, Covid, Covid. Zijn focus ligt op het blootleggen van de incompetente corona-aanpak van de regering. Starmer is de tegenpool van Corbyn op het vlak van management en stijl, dat blijkt al. En wellicht zullen ook qua inhoud andere accenten worden gelegd. Het zou echter fout zijn Karmer als een Blairite weg te zetten, alleen al omwille van zijn kritische houding inzake de inval in Irak. Voordien was Starmer een sociaal geëngageerde advocaat, die vaak op de bres sprong voor vakbondsmensen. Hij komt uit een links nest; zijn ouders noemden hem naar Keir Hardy, de oprichter van de Labour partij.

Pas in 2024 staan opnieuw algemene verkiezingen gepland. Dat is nog een eeuwigheid in de politiek, maar nu al staat vast dat het opnieuw geen eenvoudige verkiezingen worden voor Labour. De economische fallout van de Brexit zal dan duidelijk zijn en vragen om een sterk en geloofwaardig antwoord. Bovendien zal ook dan de politieke setting moeilijk zijn. In Schotland verloor Scottish Labour in 2015 al 40 van haar 41 zetels, en het ziet er niet naar uit dat de spectaculaire groei van de Scottish National Party in de volgende jaren zal worden gestopt. En dan is er nog de befaamde red wall in het noorden van Engeland, traditioneel Labour-bastion dat al jaren aan het afbrokkelen is. Kan die worden teruggewonnen door Keir Starmer, een advocaat uit Londen? In het noorden vind je voormalige mijngemeenschappen en troosteloze pendelaarsdorpen in de buurt van steden als Nottingham, Sheffield of Leeds, waar de eerder oude, witte arbeidersklasse sociaal-conservatief is, Jeremy Corbyn zag als onvoldoende 'patriot' en voor de Brexit stemde. Die Brexit is ondertussen done, maar de economische problemen zijn daarmee niet weg. Integendeel. De regio zal het eerste slachtoffer zijn van nieuw jobverlies.

Voorlopig speelt de echte oppositieleider nog op Old Trafford. In red.

De uitdagingen voor Keir Starmer in 2024 zijn dus immens. Maar de eerste uitdaging is om in 2021 de premier het leven zuur te maken in het parlement. Want voorlopig speelt de echte oppositieleider nog op Old Trafford. In red.

Samenleving & Politiek, Jaargang 28, 2021, nr. 1 (januari), pagina 2 tot 4

• edito
• Labour
• Brexit