Er is de laatste tijd zodanig veel geschreven en gezegd over de tijd ná corona, dat vandaag iets lijkt te zijn dat tot dan geleefd en ondergaan moet worden. Een existentiële lijdensweg naar de verre verlossing? Een bezigheidstherapie tegen beter weten in? Is dit de tijd waarin we gaan vervellen tot iets wonderbaarlijks? Echt?

Zelf zal ik al blij zijn als mijn kinderen op een redelijke manier het schooljaar kunnen afwerken, als die regeringsvorming niet later komt dan het vaccin-in-ontwikkeling, als de lange rijen aan de voedselbanken afnemen, als mensen niet totaal vervreemden van elkaar, als de verbeelding niet helemaal afsterft, als er kritische massa genoeg aanwezig blijft om alles in perspectief te plaatsen. Want de tijd na corona bestaat misschien niet eens, misschien wil dat virus nooit meer weg. En misschien is het virus niet de essentie maar de alarmbel, de sirene die ons aanmaant om zeer dringend een aantal zaken aan te pakken die bedreigender zijn voor de samenleving en haar toekomst dan corona zélf.

LAAT ONS HET VIRUS VAN DE JUISTE KLEDIJ VOORZIEN

Zelf ben ik al tot de constatatie gekomen dat mijn werk als kunstenaar door het virus wordt uitgedaagd, in vraag gesteld, ter verantwoording geroepen, tot scherpte aangemaand. Ik zie nu weer overduidelijk waar mijn werk voor dient, wat haar noodzaak en eventueel nut moet zijn: proberen aantonen dat onze wat harde samenleving dringend nood heeft aan mensen die ruimte maken voor een ander, er tijd aan besteden, ermee in dialoog gaan en dat gesprek met verbeelding en inhoudelijke richting omzet in een kunstwerk dat zachter en trager met de tijd omgaat, dat de huidige economische wetmatigheden op een zijspoor plaatst om tot een diepgaandere en grondiger analyse van deze tijd en de toekomst te komen. Een kunstwerk dat niet alleen over zichzelf spreekt maar vooral over de ander, over het gemeenschappelijke, het menselijke, het werkelijk samenlevende. Dat hoop en schoonheid koppelt aan een solidair en nog consequenter kader dan de huidige sociale zekerheid. Laat ons die uitbouwen in plaats van uithollen. Het virus legt veel bloot. Laat het ons van de juiste kledij voorzien. Kleermakers genoeg om daar een stevig verhaal van te maken, toch?

Ik ben er stellig van overtuigd dat die verbeelding acuut is geworden omdat ik zie en voel hoe onmacht en twijfel hun verlammende werk doen. De angst voor corona lijkt mij stilaan een nog dodelijker pandemie, een ziekte die kan leiden tot nog meer onbegrip en onbehagen. Ja, ik hoor de verwarring bij velen, het ongeloof in politiek en wetenschap. Ik betreur dat. Ik begrijp dat. De sociale en andere media maken van dit virus een ongezien circus, een surrealistisch spektakel dat als een trouwe bondgenoot dagelijks de revue passeert. Een nieuwsoortig F.C. De Kampioenen dat zichzelf met regelmaat in de voet schiet. Met wetenschappers, politici en journalisten in de hoofdrol. Een feuilleton dat trouwens zowel hoge en lage cultuur aanspreekt. Dat aanwezig is in het kleinste dorp en de villawijk, in het volkscafé en het sterrenrestaurant, in de ministerraad en het schepencollege van Zoete Poepe Les Bains. Het is van een leukheid die kwaad maakt, die doet afhaken uit ongeloof, verveling en verdwazing.

LAAT ONS MEESTERS EN LEERLINGEN ZIJN VOOR ELKAAR

Ik voel en denk dat het nu echt tijd is om een 'later' voor te bereiden waar de afhankelijkheid van bezit en status minder aan de orde is dan in het hier en nu. Laat ons de ruimte zoeken waar we echt en grondig naar elkaar leren luisteren in plaats van de uitkomst van een gesprek te gebruiken als instrument ter verbetering van louter het eigen traject. Laat ons daar beginnen.

Kom, laat ons meesters en leerlingen zijn voor elkaar in plaats van weters en zeggers van nietszeggende woorden en visies. Laat ons meningen niet vermengen of verwarren met expertise, laat ons blijven geloven in de evolutie en de wetenschap, in het trage vormen en koesteren van de mens en zijn omgeving, van zijn doen en laten. Laten we die mens niet enkel zien als economisch wezen maar als sociale toondichter die voor andere, ongekende winsten zorgt.

Laten we de moed vinden om nu eindelijk de keuzes te maken die nodig zijn voor later, laat ons de moed vinden om dat later even nodig te vinden als het nu, laat ons stoppen met enkel ons eigen tijdelijke verblijfje luxueus en comfortabel in te richten. Het is genoeg geweest denk ik. Op die manier houden we de toekomst in een wurggreep. De mens en de natuur stikken zich er aan kapot. Kom, laat ons geen schuldig verzuim plegen. Laat ons niet blijven ronddolen in dit status quo. Het is nodig. Nu.

Want er zijn dus virussen die dodelijker zijn dan corona. Er is een virus dat armoede heet, dat klimaatopwarming heet, dat schuldenbergen heet, dat populisme heet, dat extremisme heet, dat racisme heet, enzovoort.

Maar gelukkig is er evenzeer een vaccin dat hoop heet, goesting, ambacht, liefde en mededogen, is er een pil die empathie heet, universele broederschap en diep geloof in het goede van alles en iedereen. Gelukkig is er een vaccin dat doet overgaan tot krachtige politieke actie, is er een injectie met een paradigmashift, een vitamine die moedig maakt en onvoorwaardelijk op de barricaden doet staan, is er een hesje dat gedragen wordt als de vlag van de menselijkheid, als de wimpel van het grote changement. Laat er ons een modetrend van maken, een stuk kledij dat beschermt tegen storm en ontij, een stof die de samenleving van morgen behoedt voor de averij van vandaag.

Kom laat ons naar die morgen zoeken, met begrip en luisterbereidheid. Laat ons in een altijddurende dialoog op zoek gaan naar perspectieven, naar alternatieven om mens en natuur weer met elkaar te verzoenen. Om beiden weer naar elkaar te leren kijken met verwondering, met ontzag voor elkaars onbegrensde mogelijkheden. Laat ons daar beginnen. Het is tijd.

LAAT ONS WEER AAN POLITIEK DOEN

Wat is het verschil tussen een supermarkt en een berg - waar ben je het liefst? Juist, ja, ik dacht het al. Wat is het verschil tussen de zee en een autostrade - waar word je rustig van? Exact, ja. Wat is het verschil tussen de kleuterklas en het parlement - waar huist er nog naïviteit en scheppingskracht, waar wordt er een nieuw spel bedacht? Juist, ja, ongelofelijk toch? Kom, dan is het hoog tijd. Dan moet de puzzel worden herlegd. Laat ons dat samen doen. Laat ons weer aan politiek doen. Het moet nu. Laat ons weer geloven dat het om ons draait, dat wij altijd overal zelf tot politieke actie kunnen overgaan. Wij geven een mandaat, wij vaardigen af, wij beslissen, wij kiezen. Laat ons dat weer bewuster doen, laat ons stemmen voor een omwenteling op mensenmaat, stemmen voor verbeelding, stemmen voor de toekomst. Niets anders. Nu ja!

LAAT ONS DE KUNSTEN UIT DE CONCURRENTIESTRIJD HALEN

Ook in de kunst is er nu ruimte en tijd voor herbronning, ook daar is er nu nood aan werk in eigen boezem. Om de noodzaak van het scheppen weer centraal te krijgen, en niet enkel de wetmatigheden van een decreet in de weegschaal van de existentie te werpen. Kom, laat ons de kunsten uit de concurrentiestrijd halen, uit het voortdurende cijferwerk, uit het gepuzzel om mee te tellen, uit het strak en eisend keurslijf dat de kunstenaars iedere keer gedwee slikken, braaf aanstippen en slaafs uitvoeren, tot nut van welk algemeen?

Kom, laten we de kunsten zien als mensenwerk, als diepe en noodzakelijk zorg voor de mens zijn dromen en verlangens, als werk dat zijn innerlijk leven vorm kan geven, dat voor troost en onuitlegbare schoonheid kan zorgen. Werk dat de mens een spiegel kan voorhouden, hem uitdaagt, hem confronteert met oorsprong en tijdelijkheid, hem mateloos plezier kan bezorgen. Laat ons daarom zorg dragen voor de kunstenaar, voor zijn zoektocht, zijn jarenlange trektocht door de kronkels van zijn goden en demonen. Laten we hem verzorgen. Kom, het is tijd nu, ja ook daarvoor. Echt. Ik meen het. Laat ons de meesters ondersteunen en de leerlingen alle kansen geven om zich te ontwikkelen in de leerschool die de kunsten zijn. Moeten zijn. Laat ons die school omkaderen met zorg in plaats van regels, kwaliteitsnormen, cijferbalansen en normbepalende goestingen. Laat ons de pedagogie centraal stellen en niet de opbrengst. De kunstenaar maakt iets onbetaalbaars dat broodnodig is. Iets waarin de samenleving met graagte zou moeten investeren omdat de uitkomst voor alle partijen winst oplevert. Enkel winst. Altijd. Enkel ontwikkeling. Enkel schoonheid. Enkel groei. Altijd.

LAAT ONS LUISTEREN NAAR ELKAAR

Laat ons voor alles luisteren naar elkaar. Echt. Oprecht. En niet alleen omwille van een zoveelste project, omwille van cijfermatige shit, omwille van een visie of druk van hogerhand. Laat ons niet luisteren uit beleefdheid, of volgens een voorgeschreven methodiek, maar uit interesse, vanuit onze menselijke reflexen in om het even welke sector. Laat ons niet alleen het centrum vormgeven maar laat ons met onze verbeelding kamperen in de ruimere en veelal kwetsbaarder omgeving, daar waar de samenleving voor schifting zorgt, waar ze uitschakelt, terzijde schuift, negeert. Kom laat ons daar werken, luisteren, dialogeren. Ook daar. In scholen, in de zorgsector, in justitie.

Sommige mensen daar zullen dan vertellen over hun hoge noden, hun diepe eenzaamheid of schrijnende armoede, anderen zullen dan weer dit en dat willen, zullen getuigen over onhaalbare dromen en verlangens, over hun psychiater of psycholoog, over al hun therapieën om zichzelf terug te vinden na verloren te zijn gelopen in de drukte van hun dagelijks bestaan.

Anderen zullen schetsen dat ze nu het diepe tekort aan verbondenheid voelen met hun kindertijd, de speeltijd, de tijd waarin ze nog naïef droomden van een beter bestaan voor iedereen; ze zullen zeggen dat er bij nader inzien zo weinig voor in de plaats kwam. Dat ze onbewust in de val liepen van jeugd en idealen. Dat ze dachten dat dat voor eeuwig zou blijven duren.

En velen zullen het hebben over hun directe omgeving, hun partner, kinderen en familie. Ze zullen u overstelpen met ontelbare anekdotes waarin hun gevecht met hun demonen rondwaren. Ze zullen het dan hebben over het leven en de dood, over verdriet en schoonheid, en niet direct over hun dure auto of hun nog lang af te betalen huis. Ze zullen het ook over de politiek hebben. Het zal velen ontberen aan inhoud en nuance, terwijl ze wild in het rond slaan met woorden.

De oren van de kunstenaar zullen dan geluisterd hebben naar mensen van vlees en bloed die werken en leven met elkaar, die elkaar bijstaan als het nodig is, die overtuigd willen worden van een idee of een visie, die willen meegaan in een verhaal waar ze zichzelf in kunnen herkennen. Een verhaal waar ze grip op hebben. Dat ze mee mogen boetseren. Waar ze mede-eigenaar van mogen zijn. Waar ze een essentiële rol in kunnen spelen, waar ze hun waarde in kunnen bewijzen als chef of vrijwilliger, als kunstenaar en dienaar, als politieker en ondernemer, als hoeders van het goede en het schone.

LAAT ONS DE SAMENLEVING HERSCHIKKEN

Dat is dus de utopie, de samenleving herschikken naar het haalbare en het gedroomde, naar het werkelijke en hetgeen nog moet worden ontwikkeld. In beide moet fors worden geïnvesteerd om de mens en de natuur de kans te geven hun relatie weer op elkaar afgestemd te krijgen, met wederzijds respect en liefde.

Dat is het verhaal, dat is de zorg, er is geen ander, het is een epos dat vele bladzijden omslaat, mooie en pijnlijke, een saga die de wil heeft om een toekomst te verbeelden, voor de kinderen van nu en morgen. Het is een verhaal dat later zal aantonen dat we het met zijn allen gedurfd hebben toen het vijf voor twaalf was.

Ja, luister, ik heb twee kleine kinderen en ik wil ze recht in de ogen kunnen kijken. Daarom. Vooral daarom. Maar ook omdat ik geloof dat we allemaal meer verdienen dan dansen in de ratrace van elke zotte dag. We zijn mensen die slechts één keer dit leven leiden. Daarom. Ook daarom.

Kom, we gaan op zoek naar meer en andere kwaliteit. Het is tijd. Nu.

Bedankt.

Deze bijdrage verscheen in de Zomerreeks 2020: #BeterNaCorona van Samenleving & Politiek.

• #beternacorona