Als er iets is waarvan de mensen wakker liggen, dan is het wel hun sociale zekerheid. De zekerheid om het leven zo goed en comfortabel mogelijk voort te zetten, ook bij tegenslag en ontij, bij ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid, en bij ouderdom. Dit beroert jong en oud. De OESO kwam recent tot de vaststelling dat 55% van de jongeren in ons land zich zorgen maakt of ze op hun oude dag nog enige financiële zekerheid zullen hebben. Niet toevallig op een moment dat er steeds meer vragen worden gesteld bij de houdbaarheid van de pensioenen en wanneer een regering er een potje van maakt, zoals het non-beleid van minister van Pensioenen Daniel Bacquelaine meermaals illustreerde.

Deze bezorgdheid over de pensioenen is een teken aan de wand dat de bevolking er steeds meer van overtuigd geraakt dat ze het morgen minder goed zal hebben dan vandaag. Een zorg die aantoont dat de sociale welvaartsstaat waarin we zijn opgegroeid een ferme deuk kreeg. Die welvaartsstaat met haar sterke overheidsdiensten, steeds betere arbeidsvoorwaarden en een kathedraal van een sociale zekerheid. Dit baart ons grote zorgen. Het geloof in sociale vooruitgang is fundamenteel voor de cohesie van onze samenleving en het vertrouwen in politiek en instituties.

Het is zorgwekkend dat onze sociale zekerheid steeds meer als een begrotingsvariabele wordt gezien, een kostenpost die moet worden beheerst en waarop kan worden gekort. De regering-Michel is die weg opgegaan en zadelt vandaag de sociale zekerheid op met oplopende begrotingstekorten van 1,5 miljard in 2019, bij gelijk blijvend beleid oplopend tot meer dan 6 miljard in 2024. Dat komt heus niet alleen door oplopende vergrijzingskosten, maar ook door een falend inkomstenbeleid van minder sociale bijdragen, onvoldoende alternatieve inkomsten en onvoldoende overheidsfinanciering.

Een sociale zekerheid met verschillende snelheden, bijvoorbeeld een opgeknipte sociale bescherming voor Vlamingen en Walen (en zonder zekerheid voor de Brusselaars), is een natte droom voor de separatisten. Want daarop zou confederalisme neerkomen. Confederalisme is newspeak voor separatisme, noch min noch meer. Een sociale bescherming met meerdere snelheden zou haar eigenlijke doel van bescherming en van solidariteit teniet doen, zoals bijvoorbeeld een grotere sociale bescherming voor het eigen volk en een afgeslankte versie voor mensen van andere herkomst. Want dat is de onverbloemde boodschap van rechts-populisten: voorrang aan het eigen volk, minder rechten voor nieuwkomers en personen met een migratieachtergrond.

Maar ik was van plan om een boodschap van hoop te brengen omdat ik daar rotsvast van overtuigd ben. Ik weet dat een grote meerderheid in ons land wil inzetten op meer en betere sociale bescherming. Het befaamde 'draagvlak'. En dat er geen meerderheid is, zelfs geen betekenisvolle minderheid, die de staat wil splitsen; laat staan de sociale zekerheid wil opdelen. Onderzoek heeft dat al voldoende aangetoond. Diegenen die in het succes van de V-partijen een signaal zien dat de mensen op separatisme zitten te wachten, zijn mis.

Ik ben er bovendien van overtuigd dat er een progressieve tegenmacht mogelijk is om die sociale bescherming te koesteren en te versterken. Een tegenmacht die niet beperkt blijft tot vakbonden en mutualiteiten. De reactie van het bredere middenveld in het kader van de campagnes van Hart boven Hard/TamTam tegen een bezuinigingsbeleid en voor sociale grondrechten is daar het bewijs van. Een beweging die een verlengstuk verdient in het parlement. Laat ons niet vergeten dat 'collectief links' bijna 40% haalde bij de recente federale verkiezingen.

Hoop stel ik ook in onze jeugd. Als de klimaatrevolte iets heeft aangetoond dan is het wel dat die jongere generaties maatschappelijk bewuster en veerkrachtiger zijn dan velen hadden gedacht. Zorg dragen voor de toekomst veronderstelt zorg dragen voor het milieu maar ook voor welzijn en sociale bescherming. Ik stel hoop in onze jongeren dat ze die sociale agenda meenemen in hun systeemkritiek. Het onderwijs kan de nodige handvaten bieden. Uiteraard niet alleen door jongeren de kans te geven om hun stem te laten horen voor een doortastend beleid, maar vooral door jongeren maatschappelijk te vormen. En als 'ondernemingszin' kan worden opgenomen in de eindtermen, waarom geen leerdoel 'sociale zekerheid' of 'werknemerschap' opnemen?

Deze bijdrage verscheen in de SamPol-zomerreeks Hoop 2019

• Hoop 2019