Mijn ouders waren jonge dertigers aan het einde van de jaren 1980. Ze hadden een koophuis in de regio waar ze opgroeiden, een eerste kind en ze waren al enkele jaren getrouwd. Mijn vader werkte al jaren bij hetzelfde bedrijf en doet dat vandaag nog steeds. Vergelijk dat met mijn levensloop. Ik ben nu 31 en heb een cv dat bestaat uit stapelbanen en freelanceprojecten. Terwijl mijn moeder thuisbleef, werk ik al meer dan een decennium voltijds. Ik woon in een ander land dan het land waar ik opgroeide. Ik woonde samen met huisgenoten en partners, en woon inmiddels weer alleen. Mijn woon- en werksituatie is voortdurend onzeker en aan verandering onderhevig, mijn liefdesleven is dat – deels daardoor – ook. Mijn situatie is misschien niet de nieuwe norm, maar ik behoor wel tot een groeiende groep die van het standaardplaatje afwijkt. In de afgelopen decennia is het huwelijk optioneel geworden, wonen meer mensen dan ooit tevoren alleen, of ongehuwd samen, trouwen we later en minder vaak, en gaan we vaker dan ooit uit elkaar. Het slechte nieuws voor mensen als ik is dat het beleid zich traag aanpast aan de realiteit van onze veranderende liefdeslevens. Het goede nieuws is dat er praktische oplossingen bestaan voor veel van de problemen waar we voor staan.

Waar vindt het toenemende aantal jonge singles, gescheiden mensen en weduwen betaalbaar onderdak en betaalbare zorg? Als single besteed ik heel wat meer dan de helft van mijn inkomen aan huur. Mijn kale huur is inmiddels 50 euro per maand hoger dan toen ik drie jaar geleden mijn huurcontract tekende, maar mijn inkomsten groeiden niet mee. Die zijn zelfs gedaald toen ik van zelfstandige in bijberoep naar zelfstandige in hoofdberoep ging. Vandaag zijn financiën mijn grootste zorg, maar ik voorzie extra zorgen voor morgen, mocht ik een alleenstaande oudere worden. Want laten we eerlijk zijn: leven als happy single is gemakkelijker voor gezonde dertigers dan voor zeventigers met een slinkende vriendenkring en fysieke beperkingen. Kleinere woonruimtes realiseren is een deel van de oplossing. Maar het kan creatiever, in de vorm van initiatieven die wonen betaalbaar maken én vereenzaming tegengaan. Neem Färdknäppen, een woonfaciliteit in Stockholm voor eenpersoonshuishoudens van mensen ouder dan veertig jaar, waar bewoners onder meer een bibliotheek en een eetzaal delen. Of de Nederlandse studenten die woonruimte delen met ouderen in een woon- en zorgcentrum.

Veel singles kijken uit eigen initiatief al naar hun vrienden en bredere netwerk voor praktische hulp en gezelschap. Vrienden bewateren elkaars planten als ze op vakantie zijn, brengen maaltijden als iemand in het ziekenhuis belandt, delen auto's, gereedschapskisten en soms zelfs huizen. Hoewel beleidsmakers de eersten zijn om zulke zelfredzaamheid toe te juichen, doen diezelfde beleidsmakers weinig om vriendendiensten een helpende hand toe te steken. Het beleid staat zelfs in de weg. Terwijl partner- en familierelaties wettelijke erkenning genieten, is er voor vrienden geen statuut. Vriendschappen zijn soms de hechtste relaties die singles onderhouden, maar voor de ogen van de wet- en regelgeving zijn zij onzichtbaar. Je kunt je vrienden niet tegen dezelfde voorwaarden in je testament opnemen, waardoor de erfenis van een kinderloze single vaak grotendeels naar de staat gaat. Wie een huis wil kopen of huren met vrienden, kan in de problemen komen door het ontbreken van een passend statuut. Zorgverlof kun je enkel opnemen als je partner ziek is, maar niet als je beste vriend zorg nodig heeft. Dat kan anders.

Een andere praktische oplossing om het leven van de single gemakkelijker te maken, is het invoeren van een 'singletoets' waar overheden rekening mee moeten houden als ze beslissingen nemen. Omdat er nog steeds wordt aangenomen dat een gemiddeld Vlaams gezin bestaat uit twee ouders en twee kinderen, betalen alleenstaanden onevenredig veel voor belastingen en kosten die niet per hoofd, maar per adres worden gerekend. Denk aan heffingen op de water- en elektriciteitsfactuur en de afval- en gemeentebelasting. Singles hebben geen recht op de fiscale voordelen die trouwen of feitelijk samenwonen met zich meebrengen. Sterker, Belgische alleenstaanden zonder kinderen betalen meer belasting dan bijna wie dan ook ter wereld. Dat moet anders, als we willen voorkomen dat meer mensen onder de armoedegrens zakken.

Die scheefgegroeide situatie kan alleen veranderen als overheden meegaan met de tijd, maar ook wijzelf moeten onze perceptie over single zijn bijstellen en mee nadenken over oplossingen. Alleen wonen wordt vaak nog met achterdocht bekeken, terwijl bijna iedereen in zijn leven voor korte of lange tijd alleen zal wonen. Er zijn allerlei redenen waarom mensen (weer) single zijn. Omdat we door toegenomen flexibiliteit en mobiliteit vaker verhuizen voor ons werk of om een andere reden een relatie beëindigen. Omdat vrouwen ouder worden dan mannen en in een heteroseksuele relatie vaak hun man overleven. Omdat we vaker scheiden. De kans is groot dat we, in welke levensfase dan ook, een tijdje single zullen zijn. Single-issues gaan dus niet alleen de singles van vandaag aan, maar ook de singles van morgen. En ja, misschien zijn we dat zelf.

Samenleving & Politiek, Jaargang 26, 2019, nr. 5 (mei), pagina 48 tot 49

• sociale zekerheid
• singles
• fiscaliteit