De laatste weken zijn er heftige verwijten gelanceerd aan het adres van mensen die opkomen voor een menswaardig vluchtelingenbeleid. Met uitlatingen als 'industrie van ngo's, advocaten en activisten' die zorgen voor een 'aanzuigeffect' worden ze weggezet als 'Gutmenschen' die opkomen voor 'open grenzen'.

Aanleiding van het conflict was het hardvochtig optreden van staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Theo Francken, ten aanzien van Soedanese vluchtelingen. Met de organisatie van identificatiemissies, waarbij ook de geheime dienst van al-Bashir werd ingeschakeld, en hun arrestatie in het Maximiliaanpark en het Noordstation wilde de regering haar vastberadenheid tonen om koste wat het kost een tweede Calais in Brussel te vermijden. Maar haar optreden zorgt er juist voor dat de groep rechteloze mensen die rondzwerven in België nog groter wordt dan tevoren. Zonder respect voor mensenrechten werden gearresteerde Soedanezen op het vliegtuig gezet met bestemming Soedan, een land geregeerd door een dictatoriale moordenaar.

Dat het rapport van de Commissaris-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen achteraf niet kon bewijzen dat ze gefolterd werden, was te verwachten. Wie gaat er vrijuit spreken in een land als Soedan als je daardoor de dood riskeert? Het betere nieuws uit het Soedan-rapport is dat er zwart op wit staat dat het Belgische vluchtelingenbeleid drastisch anders moet. Met respect voor het artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat eist dat niemand mag worden onderworpen aan folteringen, of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen. Die regel moet worden gerespecteerd voorafgaand aan elke identificatiemissie en voor elke terugkeerbeslissing, los van de vraag of de vluchteling asiel heeft aangevraagd of niet. Wie de Europese asielwetgeving en de Dublin-regeling kent, weet trouwens al te goed dat vluchtelingen vaak geen aanvraag doen in ons land omdat ze riskeren teruggezonden te worden naar de kampen van de schande in Griekenland of Italië, landen waar ze Europa zijn binnengekomen. Dat ze vandaag met het new speak woord 'transmigranten' benoemd worden, maakt hen niet minder vluchteling. Vluchtelingenwerk, Amnesty en 11.11.11 eisen dan ook terecht dat alle terugkeerplannen worden opgeschort tot er garanties zijn dat mensen niet gefolterd zullen worden. Of de regering zich aan die eis zal houden, valt nog af te wachten; want ondertussen zijn er opnieuw Soedanezen op het vliegtuig gezet. Bovendien weigert de regering aan vluchtelingen die geen asiel aanvragen of van wie de aanvraag geweigerd wordt, maar die omwille van het foltergevaar ook niet kunnen worden teruggestuurd naar hun land, een verblijfsstatus toe te kennen. Vluchtelingen blijven daardoor in limbo, overgelaten aan de zorgen van vrijwilligers van het Burgerplatform die hen onderdak geven, omdat de overheid elke steun weigert. Moet er nog meer bewijs geleverd worden van spierballenbeleid dat geen echte oplossingen brengt?

In hun bijdragen maken Monica de Coninck en Kathleen Van Brempt van sp.a, en Wouter De Vriendt van Groen duidelijk dat er wel degelijk een alternatief is voor het harde vluchtelingenbeleid dat niet gelijk staat aan open grenzen. De Vriendt ontkracht 5 populaire mythes in het vluchtelingendebat, die beweren dat we overspoeld worden door vluchtelingen, dat reddingsacties alleen maar meer vluchtelingen naar het Westen lokken, dat België doet wat het kan, dat het hard is voor misbruiken maar zacht voor kwetsbare mensen en dat het beleid van Francken in het verlengde ligt van zijn voorgangers. In 10 pijlers voor een progressief alternatief presenteert hij een andere aanpak gebaseerd op humanitaire waarden en internationale verdragen. De Coninck en Van Brempt doorprikken de simplistische bewering van N-VA-voorzitter Bart De Wever dat de keuze legt tussen de grenzen sluiten voor vluchtelingen en migranten, ofwel de sociale zekerheid opdoeken. Er zijn inderdaad voldoende studies die aantonen dat vluchtelingen amper beroep doen op de sociale zekerheid, en dat een werkende vluchteling al snel de kosten terugbetaalt voor zijn opvang, op voorwaarde dat er voldoende geïnvesteerd wordt in integratie van nieuwkomers. Beide artikels schetsen de contouren van een genereuzer vluchtelingenbeleid gebaseerd op solidariteit met mensen in crisisgebieden via een fair handelsbeleid en ruime budgetten voor ontwikkelingshulp, verplichte spreiding van vluchtelingen in Europa maar ook opvang in de herkomstregio, opening van legale migratiekanalen via hervestigingsprogramma's en humanitaire visa, maar ook met terugname-akkoorden. Daarmee maken ze duidelijk dat een realistisch vluchtelingenbeleid ook menselijk kan zijn.

Ook Ella Vanden Houte zwemt tegen de stroom in. Waar staatssecretaris Francken de opvang van vluchtelingen binnenkort verhuist van het Klein Kasteeltje naar Neder-Over-Heembeek, ver uit het zicht van het grote publiek en van de hulpverleners van Dokters van de Wereld of het Startpunt van Vluchtelingenwerk, pleit deze studente ingenieur-architect in haar masterscriptie voor open opvanginitiatieven die geïntegreerd zijn in de buurt en waar de capaciteiten van vluchtelingen beter benut worden, waardoor een eerste stap gezet wordt voor een geslaagde integratie van de vluchtelingen en tegelijk gewerkt wordt aan een draagvlak bij de bevolking door interactie met de buurt.

De acties van het Burgerplatform, het succes van de campagne 'Gastvrije Gemeente' van Vluchtelingenwerk, het verzet van middenveldorganisaties tegen de inval van de politie in centrum Globe Aroma waar mensen zonder papieren die participeerden aan culturele activiteiten werden opgepakt, de grote betoging van eind februari voor een ander vluchtelingenbeleid, het zijn allemaal signalen waar progressief Vlaanderen zich kan aan warmen. Want er zijn in dit land wel degelijk mensen met empathie voor vluchtelingen, voor wie mensenrechten een moreel kompas zijn.

Samenleving & Politiek, Jaargang 25, 2018, nr. 3 (maart), pagina 2 tot 3

• edito
• vluchtelingencrisis
• asielcrisis